‘ป่าชุมชนบ้านปากหมัน’ ตัวอย่างการพัฒนาป่าชุมชนอย่างยั่งยืน
-----------------------

            ‘ป่าชุมชนบ้านปากหมัน’ ตัวอย่างการพัฒนาป่าชุมชนอย่างยั่งยืน สุดยอดป่าชุมชน ปิดป่า 50 ปี ฟื้นเขาหัวโล้นเป็นป่าสมบูรณ์ แบ่งปิดป่า 3 ส่วน ห้ามใช้ประโยชน์ 1 ส่วน พัฒนาแหล่งท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ‘ภูอีเลิศ-น้ำตกแก่งช้าง’ กรมป่าไม้ ส่งเสริมการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ ในแบบชุมชนและป่าชุมชนที่มีทรัพยากรป่าไม้อุดมสมบูรณ์ ที่เกิดจากกระบวนการบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วมของสมาชิกภายในชุมชนร่วมกันพัฒนาป่าอย่างเข้มแข็ง เป็นชุมชนต้นแบบและศูนย์เรียนรู้ให้กับชุมชนอื่น จากความสำเร็จของชุมชนในการดูแลรักษาป่าสามารถคว้ารางวัลรองชนะเลิศโครงการ "คนรักษ์ป่า ป่ารักชุมชน" ประจำปี 2561

            เมื่อวันที่ 30 พ.ย.61 นายจเรศักดิ์ นันตะวงษ์ รองอธิบดีกรมป่าไม้ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) เผยว่า ในปีนี้มีป่าชุมชนเข้าร่วมโครงการ "คนรักษ์ป่า ป่ารักชุมชน" 1,171 แห่ง ซึ่งมีป่าชุมชนที่ผ่านการคัดเลือกและได้รับรางวัล 144 ป่าชุมชน มีพื้นที่ป่าถึง136,896.27 ไร่ที่สามารถดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ สาเหตุหนึ่งของการเกิดภาวะโลกร้อน โดยรางวัลชนะเลิศระดับประเทศ ได้แก่ “ป่าชุมชนบ้านเหล่าเหนือ อ.สอง จ.แพร่”ได้รับถ้วยรางวัลพระราชทานสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี พร้อมเงินในการสนับสนุนกิจกรรมของชุมชน 200,000 บาท ส่วนรางวัลรองชนะเลิศได้ รับถ้วยรางวัลและเงินสนับสนุนกิจกรรมของชุมชนแห่งละ 100,000 บาท ได้แก่ ป่าชุมชนบ้านเขาวัง อ.ร่อนพิบูลย์ จ.นครศรีธรรมราช ป่าชุมชนบ้านปากหมัน อ.ด่านซ้าย จ.เลย และป่าชุมชนตำบลสหกรณ์นิคม อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี

            จากความสำเร็จของป่าชุมชนที่มีการบริหารจัดการป่าแบบบูรณาการในด้านการฟื้นฟู อนุรักษ์และการใช้ประโยชน์ คงปฏิเสธไม่ได้ว่าสิ่งสำคัญในการปกป้องรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมคือ ความเข้มแข็งของคนในชุมชน โดยป่าชุมชนบ้านปากหมันแสดงให้เห็นถึงการร่วมแรงร่วมใจของคนในชุมชนที่ช่วยกันปกป้องดูแลรักษาป่าอย่างเข้มแข็ง ตลอดจนช่วยกันพัฒนาพื้นที่ป่าเป็นชุมชนท่องเที่ยวเชิงนวัตวิถี หรือการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน

            นายจเรศักดิ์ กล่าวต่อว่า สำหรับชุมชนบ้านปากหมัน ตั้งอยู่ปากแม่น้ำหมัน จรดกับแม่น้ำเหือง บริเวณเส้นกั้นพรมแดนไทย-สปป.ลาว ประชากรดั้งเดิมเป็นชุมชนไทลาว ซึ่งอพยพมาจากเมืองกาสี แขวงเวียงจันทร์ สปป.ลาว ก่อตั้งมาแล้ว 189 ปี อดีตพื้นที่ป่าชุมชนบ้านปากหมันเป็นพื้นที่ทำไร่เลื่อนลอย มีการบุกรุกตัดไม้เพื่อขยายพื้นที่ทำการเกษตรประกอบกับเมื่ออดีตเคยเป็นเส้นทางของคอมมิวนิสต์ส่งผลให้ป่ามีสภาพเสื่อมโทรม ซึ่งภายหลังสถานการณ์สงบลงชาวชุมชนบ้านปากหมันมีการประชุมจากการเห็นสภาพป่าที่มีความเสื่อมโทรม โดยที่ประชุมมีมติให้ปิดป่าเพื่อการอนุรักษ์ ด้วยวิธีการ “เปิดป่า” เพื่อให้ป่าได้ฟื้นฟูตามธรรมชาติเป็นเวลา 50 ปี

            ทั้งนี้ ก่อนชุมชนจะขอยื่นจัดตั้งป่าชุมชนเนื้อที่ 1,997 ไร่ 1 งาน 60 ตารางวา เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2558 พร้อมออกระเบียบและบทลงโทษการเข้าใช้พื้นที่ป่าร่วมกัน ซึ่งในปี 2559 ที่ผ่านมากรมป่าไม้ได้ร่วมสนับสนุนงบประมาณ 104,000 บาท เพื่อพัฒนาพื้นที่ตามโครงการป่าชุมชนและเขตพื้นที่ตามแนวป่าในขณะเดียวกันยังร่วมสนับสนุนชุดปฏิบัติการในการช่วยกันตรวจตราร่วมกับชาวบ้าน รวมถึงจัดกำลังเจ้าหน้าที่ออกให้คำแนะนำต่อชุมชนเกี่ยวกับการรักษาป่าอย่างถูกวิธีและส่งเสริมให้ชาวบ้านช่วยกันปลูกป่าเรื่อยมา จนปัจจุบันต้นไม้ภายในป่าชุมชนปากหมัน เจริญเติบโตกลายเป็นป่าทึบมีความอุดมสมบูรณ์ เต็มไปด้วยไม้ใหญ่และแหล่งอาหารชุมชนทั้งเห็ด หน่อไม้ สมุนไพรพื้นบ้าน ซึ่งชุมชนได้ออกข้อตกลงร่วมกันดูแลป่า โดยการปิดพื้นที่ป่า 3 ส่วน ประมาณ 1,500 ไร่ ห้ามคนในชุมชนเข้าพื้นที่เด็ดขาด และแบ่งอีก 1 ส่วน ประมาณ 500 ไร่ เป็นพื้นที่ให้ชาวบ้านเข้าใช้ประโยชน์ได้และพัฒนาพื้นที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวชุมชน พร้อมให้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนามากที่สุด ภายใต้ข้อตกลงเดียวกันคือ “การพัฒนาพื้นที่ท่องเที่ยว ต้องไม่ทำลายธรรมชาติและป่าไม้”

            ด้านนางนันทนา บุณยานันต์ ผู้อำนวยการสานักจัดการป่าชุมชน กรมป่าไม้ กล่าวเสริมว่า จากความสำเร็จ ข้างต้นชุมชนมีการต่อยอดความสาเร็จร่วมกันพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยว เรียนรู้ ศึกษาธรรมชาติสองแผ่นดินภูอีเลิศ-น้าตกแก่งช้าง ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น ที่นักท่องเที่ยวต้องนั่งรถสปอร์ตเปิดประทุนชาวบ้าน หรือ"รถอีแต๊ก" บนเส้นทางศึกษาธรรมชาติที่ลัดเลาะเข้าไปสู่ป่าชุมชนที่มีความหลากหลาย ทางชีวภาพ โดยมีไฮไลท์เป็นแกรนแคนยอนภูอีเลิศ จุดชมวิวที่สามารถเห็นทิวทัศน์ทั้งสองฝั่งไทยลาว ท่ามกลาง ทะเลหมอกอันกว้างใหญ่ และยังมีน้ำตกแก่งช้างที่อยู่ห่างกันไม่มากนัก เป็นน้ำตกกั้นมิตรภาพพรมแดนไทยลาว จนได้รับการคัดเลือกให้เป็นพื้นที่ในการพัฒนาตามโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี ชุมชนแห่งนี้มีความเข้มแข็ง จะร่วมกันฟื้นฟู ธรรมชาติ ด้วยการปลูกต้นไม้และรักษาสภาพแวดล้อมโดยรอบให้สมบูรณ์ควบคู่กับการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ถือเป็นการต่อยอด ความสำเร็จของชุมชนที่สามารถสร้างความยั่งยืนควบคู่กับการดูแลรักษาป่า

/////////////////////////////
ที่มา:กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม /กรมป่าไม้