แหล่งที่มา  http://th.wikipedia.org/wiki/

จังหวัดอุตรดิตถ์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

คำขวัญ

เหล็กน้ำพี้ลือเลื่อง เมืองลางสาดหวาน บ้านพระยาพิชัยดาบหัก ถิ่นสักใหญ่ของโลก

ข้อมูลทั่วไป

ชื่ออักษรไทย

อุตรดิตถ์

ชื่ออักษรโรมัน

 Uttaradit

ชื่อไทยอื่นๆ

บางโพ-ท่าอิฐ,ศรีนพวงศ์,สวางคบุรี

สีประจำกลุ่มจังหวัด

สีม่วง

ต้นไม้ประจำจังหวัด

สัก

ดอกไม้ประจำจังหวัด

ประดู่

ข้อมูลสถิติ

พื้นที่

7,838.6 ตร.กม.
(อันดับที่ 25)

 ประชากร

464,205 คน^[2] (พ.ศ. 2551)
(อันดับที่ 57)

ความหนาแน่น

59.22 คน/ตร.กม.
(อันดับที่ 69)

ศูนย์ราชการ

ที่ตั้ง

ศาลากลางจังหวัดอุตรดิตถ์ ถนนประชานิมิตร ตำบลท่าอิฐ อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ 53000

โทรศัพท์

(+66) 055-411977 ต่อ 21957

โทรสาร

(+66) 055-411537,055-411977

จังหวัดอุตรดิตถ์ ตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนล่าง ได้ชื่อว่าเมืองแห่งพระแท่นศิลาอาสน์ ตำนานอันลึกลับของเมืองลับแล ดินแดนแห่งลางสาดหวานหอม และบ้านเกิดของพระยาพิชัยดาบหัก ขุนศึกคู่บารมีของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

อุตรดิตถ์เป็นเมืองที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์มายาวนาน โดยมีการค้นพบหลักฐานการตั้งถิ่นฐานของชุมชนมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์^[3] ในสมัยอยุธยาและสมัยธนบุรีนั้น

อุตรดิตถ์มีเมืองสำคัญคือเมืองพิชัยและเมืองสวางคบุรีซึ่งเป็นเมืองที่มีความสำคัญทางยุทธศาสตร์ (ซึ่งทั้งสองเมืองนั้นเป็นเมืองหน้าด่านสำคัญมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย)

เดิมทีตัวเมืองอุตรดิตถ์ในปัจจุบันนี้เป็นเพียงตำบลชื่อ "บางโพธิ์ท่าอิฐ" ขึ้นกับเมืองพิชัย แต่เพราะบางโพธิ์ท่าอิฐซึ่งอยู่ริมฝั่งขวาของแม่น้ำน่านมีความเจริญรวดเร็ว เพราะเป็นท่าเรือขนถ่ายสินค้าสำคัญในหัวเมืองฝ่ายเหนือ

ดังนั้นในสมัยรัชกาลที่ 5 พระองค์จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะตำบลบางโพธิ์ท่าอิฐขึ้นเป็นเมือง "อุตรดิตถ์" ซึ่งมีความหมายว่า ท่าเรือด้านทิศเหนือของสยามประเทศ^[4] แต่ยังคงขึ้นกับเมืองพิชัยอยู่

ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 เมืองอุตรดิตถ์มีความเจริญขึ้นมากกว่าเมืองพิชัย เมืองอุตรดิตถ์จึงได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นจังหวัด และเมืองพิชัยเลื่อนลงไปเป็นอำเภอหนึ่งขึ้นกับจังหวัดอุตรดิตถ์จนทุกวันนี้^[5]

จังหวัดอุตรดิตถ์ตั้งอยู่ทางใต้สุดของภาคเหนือและทางเหนือสุดของภาคกลาง ดังคำเรียกขานว่า จังหวัดเหนือล่างกลางบน

จังหวัดอุตรดิตถ์เป็นจังหวัดที่มีภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาและที่สูงสลับซับซ้อน ซึ่งจะอยู่ทางตอนเหนือและทางตะวันออกของจังหวัด เนื่องจากทำเลที่ตั้งดังกล่าวจึงทำให้จังหวัดอุตรดิตถ์มีอากาศค่อนข้างร้อนอบอ้าวในฤดูร้อน มีอากาศฝนเมืองร้อนเฉพาะฤดูฝน

และมีช่วงฤดูแล้งคั่นอยู่อย่างชัดเจนตั้งแต่ประมาณกลางเดือนตุลาคมถึงเดือนพฤษภาคม เดือนที่ร้อนที่สุดคือเดือนเมษายน จังหวัดอุตรดิตถ์ได้รับอิทธิพลจากมรสุมตะวันออกเฉียงใต้เป็นส่วนใหญ่

 มรสุมตะวันออกเฉียงใต้ปกติจะมีแหล่งกำเนิดบริเวณทะเลอันดามัน ทำให้จังหวัดอุตรดิตถ์มีช่วงฤดูฝนกินระยะเวลาตั้งแต่เดือนพฤษภาคมจนถึงเดือนกันยายน โดยเดือนกันยายนเป็นเดือนที่มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยสูงที่สุด

ประชากรส่วนใหญ่กว่าร้อยละ 99.66 นับถือศาสนาพุทธนิกาย เถรวาท โดยประกอบอาชีพทางด้านการเกษตรกรรมเป็นหลัก โดยใช้พื้นที่ในการทำการเกษตรประมาณร้อยละ 26.70 ของพื้นที่ทั้งหมด

นอกจากนี้ ยังประกอบอาชีพทางด้านปศุสัตว์ รวมทั้งมีการทำพืชไร่ปลูกผลไม้นานาชนิด โดยผลไม้ที่ขึ้นชื่อของจังหวัดอุตรดิตถ์คือลางสาด

ส่วนการเดินทางมายังจังหวัดอุตรดิตถ์สามารถใช้เส้นทางได้หลายเส้นทาง ทั้งทางรถไฟ ทางรถโดยสารประจำทาง และทางรถยนต์ส่วนบุคคล สำหรับการเดินทางโดยเครื่องบิน จังหวัดอุตรดิตถ์เคยมีสนามบิน 1 แห่ง สำหรับการเดินทางพาณิชย์ แต่ปัจจุบันได้ยกเลิกไปแล้ว เนื่องจากไม่คุ้มทุน

สถานที่สำคัญภายในจังหวัดนั้น มีทั้งแหล่งโบราณสถาน เช่น วัดพระแท่นศิลาอาสน์ วัดพระฝางสว่างคบุรีมุนีนาถ วัดพระยืนพุทธบาทยุคล วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง ซากเมืองโบราณสมัยอาณาจักรสุโขทัย

แหล่งโบราณคดีก่อนประวัติศาสตร์ แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เช่น อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว อุทยานแห่งชาติคลองตรอน อุทยานแห่งชาติลำน้ำน่าน วนอุทยานแห่งชาติสักใหญ่ และแหล่งท่องเที่ยวอีกมากมาย ทั้งน้ำตก เขื่อนสิริกิติ์ วัด พระพุทธรูปสำคัญของจังหวัด เป็นต้น

ประวัติศาสตร์

ประวัติความเป็นมาต้นกำเนิดของจังหวัดอุตรดิตถ์มีแหล่งกำเนิดมาจากท่าน้ำที่สำคัญ 3 ท่า คือ ท่าเซา ท่าอิด และท่าโพธิ์ ซึ่งมีความสำคัญและเจริญรุ่งเรืองมาแต่สมัยขอมปกครองท่าอิด ตั้งแต่ พ.ศ. 1400 คำว่า อุตรดิตถ์ เดิมเขียน เป็น อุตรดิษฐ์ (อุตร-ทิศเหนือ, ดิตถ์-ท่าน้ำ) เป็นคำที่ตั้งขึ้นในภายหลัง

 โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแห่งราชวงศ์จักรีพระราชทานนามไว้เมื่อ พ.ศ. 2395 แปลว่า "ท่าเรือด้านทิศเหนือของสยามประเทศ" ในอดีตนั้นอุตรดิตถ์เป็นชุมนุมที่ใหญ่ที่สุดและสำคัญที่สุดในภาคเหนือในสมัยพระเจ้าตากสินมหาราช อุตรดิตถ์เป็นเมืองชั้นโทเทียบเท่ากับเมืองชั้นเอกพิษณุโลกในสมัยพระปิยมหาราช

และ ในอดีตอุตรดิตถ์เคยเป็นศูนย์กลางของภาคเหนือตอนล่าง แต่ด้วยภูมิประเทศที่ไม่เอื้ออำนวยจึงทำให้พิษณุโลกได้เป็นศูนย์กลางแห่งภาคเหนือตอนล่างแทน

ที่ตั้งของตัวเมืองอุตรดิตถ์ในปัจจุบันมีที่มาจาก 3 ท่าน้ำสำคัญที่มีความสำคัญเป็นชุมทางค้าขายมาตั้งแต่สมัยอาณาจักรขอม คือ

·         ท่าอิด คือ บริเวณท่าอิฐบนและท่าอิฐล่างปัจจุบัน

·         ท่าโพธิ์ คือ บริเวณวัดท่าถนน ตลาดบางโพ เนื่องจากมีต้นโพธิ์มาก มีคลองไหลผ่าน เรียกว่า คลองบางโพธิ์ (เพี้ยนมาเป็นบางโพ)

·         ท่าเซา คือ บริเวณตลาดท่าเสา (เซา เป็นภาษาเหนือ แปลว่า "พักนอน")

ท่าอิด (อิด แปลว่า "เหนื่อย") เนื่องจากการเดินทางมาค้าขายที่ท่าอิดทางเรือ และทางบกของจังหวัดภาคเหนือและภาคกลางสมัยโบราณ กว่าจะถึงก็เหนื่อย ท่าอิดเป็นท่าที่มีความเจริญทางการค้ามากกว่าทุกท่าในภาคเหนือ เป็นท่าจอดเรือ ค้าขายจากมณฑลภาคเหนือและภาคกลางรวมถึงเชียงตุง เชียงแสน หัวพันทั้งห้าทั้งหก สิบสองปันนา สิบสองจุไทย 

เดิมท่าอิดอยู่ในความปกครองของขอมตั้งแต่ พ.ศ. 1400 มาโดยตลอด จนถึงสมัยสุโขทัย ขอมได้หมดอำนาจลง ท่าอิดจึงเป็นเมืองท่าขึ้นอยู่กับเมืองทุ่งยั้ง อันเป็นเมืองหน้าด่านของสุโขทัย สมัยต่อมาแควน่านได้เปลี่ยนทางเดิน ทำให้หาดท่าอิดงอกออกไปทางตะวันออกมากทุก ๆ ปี ท่าอิดจึงเลื่อนตามลงไปเรื่อย ๆ เรียกว่าหาดท่าอิดล่าง ท่าอิดเดิมเรียกว่าท่าอิดบน ท่าอิดล่างก็ยังคงเป็นศูนย์การค้ามาตลอดจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์

ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ท่าอิดมีความเกี่ยวพันกับเมืองพิชัยอย่างแน่นแฟ้น โดยใช้เป็นที่พักทุกครั้งที่กรีธาทัพผ่านมาและใช้เป็นที่รวบรวมทัพก่อนขึ้นตีหัวเมืองฝ่ายเหนือและล้านนา 

สมัยก่อนนั้น การเดินทางและการขนส่งสินค้าเพื่อนำมาขายทางตอนเหนือมีสะดวกอยู่ทางเดียวคือ ทางน้ำ แม่น้ำที่สามารถให้เรือสินค้ารวมทั้งเรือสำเภาขึ้นลงได้สะดวกถึงภาคเหนือตอนล่างก็มีแม่น้ำน่านเท่านั้น

 เรือสินค้าที่มาจากกรุงเทพฯ หรือกรุงศรีอยุธยาก็จะขึ้นมาได้ถึงบางโพท่าอิฐเท่านั้น เพราะเหนือขึ้นไปแม่น้ำจะตื้นเขินและมีเกาะแก่งมาก ฉะนั้นตำบลบางโพท่าอิฐจึงเป็นย่านการค้าที่สำคัญ

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวท่าอิดยังคงมีฐานะย่านการค้าขึ้นต่อเมืองพิชัย สถานที่ราชการต่าง ๆ ตั้งอยู่ที่เมืองพิชัย แต่ย่านการค้าอยู่ที่ท่าอิด ดังนั้น คดีต่าง ๆ ที่เกิดขั้นรวมทั้งการเก็บภาษีอากรส่วนใหญ่จึงอยู่ที่ท่าอิด ราษฎรต้องลงไปเมืองพิชัยติดต่อกับส่วนราชการเป็นการไม่สะดวก

 ต่อมาในปี พ.ศ. 2544 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสเมืองพิชัย ท่าอิด เมืองทุ่งยั้ง และเมืองลับแล ทรงเห็นว่าท่าอิดมีความเจริญ เป็นศูนย์ทางการค้า ประกอบกับมีเมืองลับแลอยู่ใกล้ ๆ เป็นเมืองรองลงไป การชำระคดีและการเรียกเก็บภาษีอากรสะดวกกว่าที่เมืองพิชัย จึงโปรดฯ ให้ย้ายเมืองพิชัยมาตั้งที่บริเวณท่าอิด ส่วนเมืองพิชัยเดิมว่าเรียกว่าเมืองพิชัยเก่า

พ.ศ. 2446 พวกเงี้ยวก่อการจลาจลที่เมืองแพร่ โดยมีประกาหม่องหัวหน้าเงี้ยวตั้งตนเป็นใหญ่ คบคิดกับเจ้าเทพวงศ์เจ้าผู้ครองนครแพร่ จับพระยาสุรราชฤทธานนท์ข้าหลวงประจำมณฑลกับข้าราชการไทย 38 คนฆ่าแล้วยกทัพลงมาจะยึดท่าอิด กองทัพเมืองอุตรดิตถ์โดยการนำของพระยาศรีสุริยราชวรานุวัติ เป็นผู้บัญชาทัพ พระยาพิศาลคีรี (ทัพ) ข้าราชการเกษียณอายุแล้วเป็นผู้คุมกองเสบียงส่ง

 โดยยกทัพไปตั้งรับพวกเงี้ยวที่ปางอ้อ ปางต้นผึ้ง พระยาศรีสุริยราชฯ จึงมอบหมายพระยาพิศาลคีรี เป็นผู้บัญชาการทัพแทน ทั้งนี้เนื่องจากเป็นผู้มีอาวุโสและกรำศึกปราบฮ่อที่หลวงพระบางมามาก พระยาพิศาลคีรีได้สร้างเกียรติคุณให้กองทัพไทยเป็นอย่างยิ่ง โดยการปราบทัพพวกเงี้ยวราบคาบ ฝ่ายไทยเสียชาวบ้านที่อาสารบเพียงคนเดียว กอปรกับเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรีซึ่งเป็นแม่ทัพจากกรุงเทพฯ ยกมาช่วยเหลือ

พ.ศ. 2448-2451 ทางรถไฟได้เริ่มสร้างทางผ่านท่าโพธิ์และท่าเซา ซึ่งขณะนั้นบริเวณนี้ยังเป็นป่าไผ่อยู่ ไม่เจริญเหมือนท่าอิด กรมรถไฟจึงได้สร้างทางรถไฟแยกไปที่หาดท่าอิดล่าง ในปี พ.ศ. 2450 สมัยพระยาสุจริตรักษา (เชื้อ) เป็นเจ้าเมือง ต่อมาในปี พ.ศ. 2454 กรมรถไฟได้สร้างสถานีรถไฟที่บางโพธิ์และท่าเซา

 ทำให้ท่าโพธิ์และท่าเซาเจริญทางการค้าขึ้นอย่างรวดเร็ว ประกอบกับที่ท่าอิดน้ำท่วมบ่อย การคมนาคมทางน้ำเริ่มลดความสำคัญลง การค้าที่ท่าอิดเริ่มซบเซา พ่อค้าเริ่มอพยพมาตั่งที่ท่าโพธิ์และท่าเซาเพิ่มมากขึ้น ท่าอิดเมืองท่าที่เคยเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่ พ.ศ. 1400 ก็มีอันดับสูญไปพร้อมทั้งความทรงจำ ความเจริญของท่าโพธิ์ (บางโพ) ท่าเซา ( ท่าเสา) ค่อยๆ ทอรัศมีสีทองประดุจอาทิตย์ยามรุ่งอรุณตราบเท่าทุกวันนี้

พ.ศ. 2458 สมัยรัชกาลที่ 6 จึงประกาศเปลี่ยนชื่อเมืองพิชัยมาเป็น เมืองอุตรดิตถ์ และ ในปีพ.ศ. 2495 จึงยกฐานะจากเมืองอุตรดิตถ์ขึ้นเป็นจังหวัดอุตรดิตถ์ สืบจนปัจจุบัน^[6]

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

-คำขวัญประจำจังหวัด: เหล็กน้ำพี้ลือเลื่อง เมืองลางสาดหวาน บ้านพระยาพิชัยดาบหัก ถิ่นสักใหญ่ของโลก

-ดอกประดู่ (Pterocarpus indicus) ดอกไม้ประจำจังหวัด
   

-สัก (Tectona grandis) ต้นไม้ประจำจังหวัด

-วิสัยทัศน์จังหวัดอุตรดิตถ์:

o                                เมืองแห่งคุณภาพชีวิต ผลผลิตปลอดภัย บ้านเมืองน่าอยู่อาศัย ท่องเที่ยวธรรมชาติ วัฒนธรรมไทย ก้าวไกลสัมพันธ์เพื่อนบ้านยั่งยืน

ทำเนียบรายนามผู้ว่าราชการจังหวัดอุตรดิตถ์

สภาพภูมิศาสตร์

ที่ตั้งและอาณาเขต

จังหวัดอุตรดิตถ์อยู่ใต้สุดของภาคเหนือ ทิศเหนือติดต่อกับจังหวัดแพร่ ทิศตะวันออกติดต่อกับสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว มีเขตแนวพรมแดน 120 กิโลเมตร ทิศใต้ติดต่อกับจังหวัดพิษณุโลก ทิศตะวันตกติดต่อกับจังหวัดสุโขทัย มีพื้นที่ประมาณ 7,854 ตารางกิโลเมตร ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาและที่สูง ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือและทางตะวันออกของจังหวัด ทิวเขาเหล่านี้ต่อเนื่องมาจากจังหวัดแพร่และจังหวัดน่าน

หน่วยการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

การปกครองแบ่งออกเป็น 9 อำเภอ 67 ตำบล 562 หมู่บ้าน

·         อำเภอเมืองอุตรดิตถ์

·         อำเภอตรอน

·         อำเภอท่าปลา

·         อำเภอน้ำปาด

·         อำเภอฟากท่า

·         อำเภอบ้านโคก

·         อำเภอพิชัย

·         อำเภอลับแล

·         อำเภอทองแสนขัน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

จังหวัดอุตรดิตถ์แบ่งพื้นที่เพื่อการบริหารราชการ ส่วนภูมิภาคเป็น 9 อำเภอ 67 ตำบล 613 หมู่บ้านโดยมีอำเภอดังนี้ อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ อำเภอตรอน อำเภอทองแสนขัน อำเภอท่าปลา อำเภอน้ำปาด อำเภอบ้านโคก อำเภอพิชัย อำเภอฟากท่า และอำเภอลับแล และการบริหารราชการส่วนท้องถิ่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4 ประเภท ประกอบด้วย

·         องค์การบริหารส่วนจังหวัด 1 แห่ง

·         เทศบาลเมือง 1 แห่ง

·         เทศบาลตำบล 15 แห่ง

·         องค์การบริหารส่วนตำบล 63 แห่ง

บุคคลสำคัญจากจังหวัดอุตรดิตถ์

·         พระนิมมานโกวิท (หลวงปู่ทองดำ)

·         พระยาพิชัยดาบหัก

·         พระยาพิศาลคีรี(ทัพ)

·         พระศรีพนมมาศ (ทองอิน แซ่ตัน)

·         เกรียง กีรติกร เสาเอกแห่งประถมศึกษาไทย

·         ชัยภักดิ์ ศิริวัฒน์ อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงคมนาคม

·         นฤมล ศิริวัฒน์ นายกสมาคมกีฬายกน้ำหนักแห่งประเทศไทย และ สมาชิกวุฒิสภาจังหวัดอุตรดิตถ์

·         ดิเรก ก้อนกลีบ ผู้ว่าราชการจังหวัดลำพูน

·         ไพโรจน์ ใจสิงห์ นักแสดง และผู้กำกับภาพยนตร์

·         พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ ผู้เชี่ยวชาญพิเศษด้านโบราณคดี กรมศิลปากร

·         ยิ่งใหญ่ อารยนันท์ นักแสดงอาวุโส

·         สุนทร คมขำ หรือ (กล้วย เชิญยิ้ม) ดาราตลก

·         อาณัติ สายทวี (อาหรั่ง) นักร้อง นักแสดง

·         ชูศักดิ์ ราศรีจันทร์ (ต๊ะ ท่าอิฐ) นักเขียน

·         ชมพู่ กลิ่นจำปา หรือ (ชมพู่ ก่อนบ่าย) นักร้อง และดาราตลก

·         นที ทองสุขแก้ว นักฟุตบอลทีมชาติไทย ตำแหน่งกองหลัง

·         วัลลภา ตั้งจิตนุสรณ์ นักกรีฑาหญิงทีมชาติไทย

·         จิรพงษ์ เลียงกลกิจ นักยิมนาสติกทีมชาติไทย

·         สุรพล สีแดงน้อย แชมป์นักมวยโลก รุ่นแบนตั้มเวท

·         เรวัติ กิจประเสริฐกุล นักเทนนิสทีมชาติไทย

·         พีระ กุนชวน นักกีฬาทีมชาติบาสเกตบอล

·         มรกต เนียมพุ่มพวง นักกีฬาบาสเกตบอลทีมชาติไทย

·         พ.ต.บัญญัติ อารีพงษ์ นักกีฬาบาสเกตบอลทีมชาติไทย

เศรษฐกิจ

จังหวัดอุตรดิตถ์มีผลผลิตสาขาที่ส่งผลต่อเศรษฐกิจของจังหวัดคือ สาขาการเกษตร รองลงไปคือการอุตสาหกรรม การประมง และการพาณิชย์

·         พืชเศรษฐกิจของจังหวัดที่สำคัญคือ ลางสาดมีการปลูกมากที่สุดในประเทศ นอกจากนี้ก็มี ทุเรียน เงาะมังคุด สับปะรด ลำไย ส่วนพืชไร่ที่เป็นพืชเศรษฐกิจคือ ข้าว อ้อย ข้าวโพด กระเทียม ถั่วต่างๆ และยาสูบ เป็นต้น

·         มีพื้นที่ปลูกอ้อยมากเพราะมีโรงงานน้ำตาลถึง 2 แห่ง มีโรงงานผลิตภัณฑ์อาหารกระป๋อง โรงงานผลิตไวน์ลางสาด โรงงานผลิตเส้นหมี่ เป็นต้น

·         มีการทำอุตสาหกรรมในครัวเรือนหลายอย่างเช่น การทำไม้กวาดตองกง การทอผ้า การจักสานเครื่องใช้ไม้ไผ่ การทำเครื่องปั้นดินเผา การตีเหล็กทำเครื่องใช้เกษตรกรรมและทำมีด เป็นต้น

·         สภาพความคล่องตัวของเศรษฐกิจ ส่วนใหญ่จะอยู่ในเขตเมืองอุตรดิตถ์ อำเภอลับแล อำเภอพิชัย มีธนาคารพาณิชย์คอยให้บริการอยู่หลายแห่ง จากสภาพทั่วไปแล้วจังหวัดอุตรดิตถ์มีค่าครองชีพของประชากรอยู่ในระดับปานกลาง

ทรัพยากรธรรมชาติ

จังหวัดอุตรดิตถ์มีทรัพยากรป่าไม้ที่สมบูรณ์ มี ทรัพยากรแร่ธาตุหลายชนิด เช่น แร่พลวง เหล็ก ทองแดง ยิปซั่ม ใยหิน ดินขาว ทัลค์ แต่ยังไม่ได้นำไปใช้ในทางเศรษฐกิจ

และมีแหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญ ได้แก่ แม่น้ำน่าน ไหลผ่านเขตจังหวัดเป็นระยะความยาวถึง 160 กิโลเมตร แม่น้ำปาด ห้วยพูล คลองแม่พร่อง ห้วยน้ำพี้ คลองตรอน ห้วยน้ำลอก นอกจากนั้นมีเขื่อนและฝาย กักเก็บน้ำเพื่อการชลประทาน คือ เขื่อนสิริกิติ์ เขื่อนดินแซดเดิ้ล ฝายสมเด็จฯ ฝายหลวงลับแล และ ซึ่งเป็นฝายแรกของประเทศไทย

ประชากร

·         ปี 2551 จังหวัดอุตรดิตถ์มีประชากรมีประชากรทั้งสิ้น 464,205 คน ประชากรชาย 229,207 คน ประชากรหญิง 234,998 คน

การศึกษา

อาชีวศึกษา

·         วิทยาลัยเทคนิคอุตรดิตถ์

·         วิทยาลัยอาชีวศึกษาอุตรดิตถ์

·         วิทยาลัยสารพัดช่างอุตรดิตถ์

·         วิทยาลัยการอาชีพพิชัย

·         โรงเรียนอุตรดิตถ์เทคโนโลยี

ระดับอุดมศึกษา

·         มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์

·         ศูนย์วิทยบริการมหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดอุตรดิตถ์ (โรงเรียนอุตรดิตถ์ดรุณี)

·         วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สถาบันพระบรมราชชนก จังหวัดอุตรดิตถ์ (โรงพยาบาลอุตรดิตถ์)

·         ศูนย์แพทยศาสตรศึกษาชั้นคลินิก โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ (สถาบันร่วมผลิตแพทย์ แห่ง คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร)

·         หน่วยวิทยบริการจังหวัดอุตรดิตถ์ วิทยาลัยสงฆ์พุทธชินราช มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วัดหมอนไม้

·         ศูนย์บริการการศึกษามหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช จังหวัดอุตรดิตถ์ (โรงเรียนอุตรดิตถ์)

โรงพยาบาล

·         โรงพยาบาลอุตรดิตถ์

·         โรงพยาบาลอุตรดิตถ์สาขา 1 (เปิด 21 กันยายน 2552 นี้ ที่ตึกแถวรถไฟศิลาอาสน์)

·         โรงพยาบาลพญาอุตรดิตถ์

·         โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ สาขาย่อยท่าเสา

·         โรงพยาบาลสมิติเวช สาขาอุตรดิตถ์

·         โรงพยาบาลพิษณุเวช สาขาอุตรดิตถ์

·         โรงพยาบาลค่ายพระยาพิชัยดาบหัก

·         โรงพยาบาลตรอน

·         โรงพยาบาลทองแสนขัน

·         โรงพยาบาลท่าปลา

·         โรงพยาบาลน้ำปาด

·         โรงพยาบาลลับแล

·         โรงพยาบาลฟากท่า

·         โรงพยาบาลพิชัย

·         โรงพยาบาลบ้านโคก

ประเพณีและวัฒนธรรม

สภาพพื้นที่ของจังหวัดอุตรดิตถ์ อยู่ในเขตรอยต่อแห่งวัฒนธรรมล้านนา ล้านช้าง และภาคกลาง เป็นผลให้ลักษณะวิถีชีวิตความเป็นอยู่ ภาษาถิ่นและงานประเพณีพื้นบ้านต่างๆ มีลักษณะผสมผสาน ประชากรบางส่วนพูดภาษาไทยภาคกลาง บางส่วนพูดภาษาไทยภาคเหนือ (คำเมือง) บางส่วนพูดภาษาลาว และบางส่วนพูดภาษาท้องถิ่นของตน เช่น บ้านทุ่งยั้ง เป็นต้น

งานเทศกาล และงานประจำปีจังหวัดอุตรดิตถ์

·         งานเทศกาลพระยาพิชัยดาบหักและงานกาชาดประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ (7-16 มกราคม ของทุกปี)

·         งานเทศกาลลางสาดหวาน และสินค้าOTOPเมืองอุตรดิตถ์ (ประมาณเดือนกันยายนของทุกปี)

·         งานเทศกาลทุเรียน และผลไม้เมืองลับแล ณ เทศบาลตำบลหัวดง อำเภอลับแล ในระหว่างวันที่ 19-22 พฤษาคม พ.ศ. 2552 (กำหนดการจะอยู่ในช่วงเดือนพฤกษาคม มิถุนายน กรกฎาคม)

·         งานประเพณีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในวันอัฐมีบูชา (จัดในระหว่างวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน หก ถึง วันแรม 8 ค่ำ เดือน หก และเป็นแห่งเดียวในประเทศไทยที่ยังมีประเพณีนี้อยู่)

·         ประเพณีแข่งขันพายเรือยาวประจำปี (22-24 สิงหาคม ของทุกปี จัดโดย เทศบาลเมืองอุตรดิตถ์ บริเวณลานเอกประสงค์ริมน้ำน่าน อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ )

·         งานเฉลิมฉลองฉลองไหลแพไฟเฉลิมพระเกียรติ พิธีขอบคุณพืชพันธุ์ธัญญาหารและสายน้ำ (วันที่ 5 ธันวาคมของทุกปี บริเวณลานอเนกประสงค์ริมน้ำน่าน อำเภอตรอน)

การคมนาคม

ทางรถไฟ

จังหวัดอุตรดิตถ์เป็นที่ตั้งของย่านสถานีรถไฟที่ใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ และเป็นศูนย์การขนส่งสินค้าทางรถไฟของภาคเหนือ จากสถานีรถไฟกรุงเทพมหานคร (หัวลำโพง) มีขบวนรถไฟมายังจังหวัดอุตรดิตถ์ทุกวัน วันละหลายขบวน จากสถานีรถไฟกรุงเทพมหานคร ดังนี้

1.     ขบวนรถไฟด่วนพิเศษนครพิงค์ที่ 1-2 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

2.     ขบวนรถไฟด่วนพิเศษสปินเตอร์ที่ 9-10 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่- กรุงเทพ

3.     ขบวนรถไฟด่วนพิเศษสปินเตอร์ที่ 11-12 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

4.     ขบวนรถไฟด่วนพิเศษสปรินเตอร์ที่ 9003-9004 ปลายทางจาก กรุงเทพ-สวรรคโลก-ศิลาอาสน์-กรุงเทพ

5.     ขบวนรถไฟด่วนพิเศษที่ 991-992 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

6.     ขบวนรถไฟด่วนพิเศษที่ 13-14 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

7.     ขบวนรถไฟด่วนที่ 51-52 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

8.     ขบวนรถไฟรถเร็วที่ 101-102 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

9.     ขบวนรถไฟรถเร็วที่ 105-106 ปลายทางจาก กรุงเทพ-ศิลาอาสน์-กรุงเทพ

10. ขบวนรถไฟรถเร็วที่ 107-108 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เด่นชัย-กรุงเทพ

11. ขบวนรถไฟรถเร็วที่ 109-110 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ

12. ขบวนรถไฟรถเร็วที่ 111-112 ปลายทางจาก กรุงเทพ-เด่นชัย-กรุงเทพ

13. ขบวนรถไฟรถท้องถิ่นขบวนที่ 403และ410 ปลายทางจาก พิษณุโลก-ศิลาอาสน์-พิษณุโลก

14. ขบวนรถไฟรถท้องถิ่นขบวนที่ 407-408 ปลายทางจาก นครสวรรค์-เชียงใหม่-นครสวรรค์

ทางรถโดยสารประจำทาง

จากสถานีขนส่งสายเหนือ มีรถยนต์โดยสารธรรมดา และรถโดยสารปรับอากาศ จากกรุงเทพฯ สู่อุตรดิตถ์ทุกวันวันละหลายเที่ยว มีทั้งหมด 3 บริษัทที่ให้บริการเดินทางรถประจำทางดังนี้

·         บริษัท ขนส่ง

·         บริษัท วินทัวร์

·         บริษัท เชิดชัยทัวร์

นอกจากนี้จากสถานีขนส่งอุตรดิตถ์ สามารถเดินทางไปยังจังหวัดต่างๆ ของประเทศไทย ดังนี้

ภาคเหนือตอนบน

·         ปลายทางเชียงใหม่ ผ่าน เด่นชัย ลำปาง ลำพูน

·         ปลายทางแม่สาย-เชียงราย ผ่าน เด่นชัย แพร่ พะเยา

·         ปลายทางเชียงของ ผ่าน แพร่ เชียงคำ เทิง

·         ปลายทางน่าน ผ่าน แพร่

ภาคเหนือตอนล่าง

·         ปลายทางตาก ผ่าน ศรีสัชนาลัย สุโขทัย

·         ปลายทาง นครสวรรค์ ผ่าน พิษณุโลก พิจิตร บางเส้นทางผ่านกำแพงเพชร

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

·         ปลายทางอุดรธานี-นครพนม ผ่าน พิษณุโลก นครไทย ด่านซ้าย เลย ภูกระดึง หนองบัวลำภู สกลนคร

·         ปลายทางขอนแก่น ผ่าน พิษณุโลก หล่มสัก ชุมแพ

·         ปลายทางนครราชสีมา ผ่าน พิษณุโลก สากเหล็ก เขาทราย สระบุรี

·         ปลายทางอุบลราชธานี ผ่านพิษณุโลก ชัยภูมิ สุรินทร์ บุรีรัมย์ ศรีสะเกษ

ภาคตะวันออก

·         ปลายทาง พัทยา-ระยอง ผ่าน พิษณุโลก สระบุรี ปราจีนบุรี ชลบุรี

ทางรถยนต์ส่วนบุคคล

อุตรดิตถ์อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 491 กม. การเดินทางโดยทางรถยนต์สามารถไปได้ 2 ทาง คือ

·         กรุงเทพฯ ใช้ทางหลวงหมายเลข 1 แล้วแยกเข้าทางหลวงหมายเลข 32 ผ่านอยุธยา อ่างทอง สิงห์บุรี ชัยนาท เข้านครสวรรค์ แล้วเลี้ยวขวาใช้เส้นทาง 117 เข้าพิษณุโลก แล้วเดินทางตามเส้นทางหมายเลข 11 ถึงอุตรดิตถ์

·         กรุงเทพฯ ไปสิงห์บุรี แล้วใช้เส้นทางสายอินทร์บุรี-ตากฟ้า (ทางหลวงหมายเลข 11) จนถึงทางหลวงหมายเลข 12 (พิษณุโลก-หล่มสัก) เลี้ยวซ้ายไปอีก 8 กม. แล้วเลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 11 จนถึงอุตรดิตถ์

การเดินทางสู่ประเทศเพื่อนบ้าน

จังหวัดอุตรดิตถ์ มีพรมแดนติดกับ เมืองปากลาย แขวงไชยบุรี ประเทศ สปป.ลาว ทางอำเภอบ้านโคกและน้ำปาด เมื่อ พ.ศ. 2552 ทางคณะรัฐมนตรี มีมติให้ยกระดับ ด่านภูดู่ ตำบลม่วงเจ็ดต้น อำเภอบ้านโคก เป็นด่านชายแดนสากล ดังนั้นการเดินทางผ่านแดนเข้าออกสู่ประเทศลาว สามารถทำได้อย่างสะดวก ณ ที่ทำการด่าน ตามระเบียบของกระทรวงการต่างประเทศโดยไม่ต้องขอวีซ่าเข้าประเทศ สปป. ลาว

การเดินทางสู่ประเทศลาวเริ่มจากด่านภูดู่ จังหวัดอุตรดิตถ์ ถึงหลวงพระบาง เป็นระยะทางประมาณ 320 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 5-6 ชั่วโมง

·         ด่านภูดู่ -ปากลาย 30 กม.

·         ปากลาย-ไชยะบุรี 168 กม.

·         ไชยะบุรี-ท่าเรือเฟอรี่ 30 กม. (ข้ามแม่น้ำโขง)

·         ท่าเรือเฟอรี่-เชียงเงิน 60 กม.

·         เชียงเงิน-หลวงพระบาง 27 กม

ในปัจจุบันทางส่วนใหญ่เป็นทางลูกรังที่สามารถเดินทางได้ทุกฤดกาลจนถึงเชียงเงิน จากนั้นเป็นทางราดยางจนถึงหลวงพระบาง อย่างไรก็ตามในอนาคตเส้นทางดังกล่าวจะถูกพัฒนาเป็นถนนระหว่างประเทศระดับมาตรฐาน (

ทางอากาศยาน

เดิมทีจังหวัดอุตรดิตถ์มีสนามบินพาณิชย์ 1แห่งตั้งอยู่ในเขตอำเภอเมือง แต่เนื่องจากไม่คุ้มทุนในการลงทุนจึงยกเลิกสนามบินอุตรดิตถ์ โดยการเดินทางจากอากาศยานจำเป็นจะต้องลงที่ท่าอากาศยานพิษณุโลกแทน และ จากท่าอากาศยานสุวรรณภูมิมีเที่ยวบินจากสุวรรณภูมิมายังพิษณุโลกหลายเที่ยวบิน สามารถเดินทางได้โดยขึ้นเครื่องที่ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิไปลงที่ท่าอากาศยานพิษณุโลกแล้วใช้รถโดยสารประจำทางสายพิษณุโลก-อุตรดิตถ์ หรือจะใช้รถแท็กซี่ต่อเดินทางไปถึงอุตรดิตถ์ โดยสามารถติดต่อสอบถามได้ที่ สำนักงานการบินไทย แผนกขายบัตรโดยสาร (ท่าอากาศยานพิษณุโลก) จังหวัดอุตรดิตถ์

สถานที่สำคัญ

โบราณสถาน

·         วัดพระแท่นศิลาอาสน์ (วัดโบราณสมัยสุโขทัย)

·         วัดพระยืนพุทธบาทยุคล (วัดโบราณสมัยสุโขทัย)

·         วัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ (วัดโบราณสมัยสุโขทัย)

·         วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง (วัดโบราณสมัยสุโขทัย)

·         บ่อเหล็กน้ำพี้ (แหล่งเหมืองเหล็กกล้าแร่น้ำพี้โบราณสมัยสุโขทัย)

พระอารามหลวง

·         วัดพระแท่นศิลาอาสน์ (ธรรมยุติ)

·         วัดคลองโพธิ์ (มหานิกาย)

๙ พระพุทธรูปสำคัญในจังหวัดอุตรดิตถ์

·         หลวงพ่อเพ็ชร (วัดท่าถนน) พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดอุตรดิตถ์

·         พระฝางทรงเครื่อง (จำลอง) (วัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ) พระพุทธรูปทรงเครื่องจักรพรรดิราชสมัยอยุธยาที่สวยที่สุดในประเทศไทย

·         หลวงพ่อพุทธรังสี (วัดพระยืนพุทธบาทยุคล)

·         หลวงพ่อธรรมจักร (วัดพระแท่นศิลาอาสน์)

·         หลวงพ่อสุโขทัยสัมฤทธิ์ (วัดคุ้งตะเภา)

·         หลวงพ่อเชียงแสน (วัดธรรมาธิปไตย)

·         หลวงพ่อสุวรรณเภตรา (วัดคุ้งตะเภา)

·         หลวงพ่อสัมฤทธิ์ (วัดหมอนไม้)

·         หลวงพ่ออู่ทอง (ทองคำ) (วัดดงสระแก้ว)

อุทยานแห่งชาติ

·         อุทยานแห่งชาติคลองตรอน

·         อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว

·         อุทยานแห่งชาติลำน้ำน่าน

เขื่อน

·         เขื่อนสิริกิติ์

·         เขื่อนดินช่องเขาขาด

·         อ่างเก็บน้ำคลองตรอน

·         เขื่อนทดน้ำผาจุก (โครงการของกรมชลประทานปี 2553)

บึง

·         บึงทุ่งกะโล่ (สถานที่บริเวณที่จะเป็นตัวเมืองแห่งใหม่ของอุตรดิตถ์ในอนาคต)

ซึ่งมีหลายหน่วยงานได้จัดสรรพื้นที่และทำการก่อตั้งสิ่งก่อสร้างไว้บ้างแล้ว ดังนี้

- อาคารจัดแสดงสินค้า otop หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์

- สถานที่ก่อสร้างของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์แห่งใหม่ ได้รับพื้นที่ประมาณเกือบ 2000 ไร่

- วิทยาเขตของ วิทยาลัยพยาบาล บรมราชชนนี จังหวัดอุตรดิตถ์ (และอนุสาวรีย์สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี)

- พุทธมณฑลจังหวัดอุตรดิตถ์

·         บึงมาย แก้มลิงที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดอุตรดิตถ์

อ้างอิง

1.      ^ ประวัติผู้ว่าราชการจังหวัดอุตรดิตถ์ นายธวัชชัย ฟักอังกูร. จากเว็บไซต์จังหวัดอุตรดิตถ์

2.      ^ กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานคร และจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2551." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/stat/y_stat51.html 2552. สืบค้น 30 มกราคม 2552.

3.      ^ พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดอุตรดิตถ์. เว็บไซด์แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญของอุตรดิตถ์

4.      ^ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศเปลี่ยนนามเมืองพิไชยเปนเมืองอุตรดิฐ, เล่ม 32, 22 สิงหาคม พ.ศ. 2458, หน้า 178

5.      ^ ประวัติและสภาพทั่วไปของจังหวัดอุตรดิตถ์. กระทรวงวัฒนธรรม

6.      ^ ประวัติจังหวัดอุตรดิตถ์จากสารานุกรมวัฒนธรรมไทย

·         ประวัติจังหวัดอุตรดิตถ์ความเป็นมาตั้งแต่อดีตทุกตอนสำคัญในจังหวัดอุตรดิตถ์

·         ประวัติจังหวัดอุตรดิตถ์

·         The Historical Background of The Uttaradit

ดูเพิ่ม

·         รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดอุตรดิตถ์

·         รายชื่อสถานที่ท่องเที่ยวในจังหวัดอุตรดิตถ์

·         สถานีรถไฟอุตรดิตถ์

·         สนามบินอุตรดิตถ์ (ปลดประจำการ)

·         กีฬาเยาวชนแห่งชาติ ครั้งที่ 27 จังหวัดอุตรดิตถ์

·         เหตุการณ์น้ำท่วมดินถล่มในจังหวัดอุตรดิตถ์ พ.ศ. 2549

แหล่งข้อมูลอื่น

คอมมอนส์ มีภาพและสื่ออื่นๆ เกี่ยวกับ:
จังหวัดอุตรดิตถ์

·         เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัด

·         รวมข้อมูลในจังหวัดอุตรดิตถ์-ประวัติจังหวัดอุตรดิตถ์.

·         สำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดอุตรดิตถ์. ข้อมูลจังหวัดอุตรดิตถ์ในปัจจุบัน

พิกัดภูมิศาสตร์: 17°38′N 100°06′E / 17.63°N 100.1°E / 17.63; 100.1

·         แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดอุตรดิตถ์

o                                แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแมปส์

o                                ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

o                                ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย