หมู่เรือนไทยคร่ำคร่าที่มีอายุเกือบ ๒ ศตวรรษ นั้นถูกโอบล้อมด้วยสายน้ำอยู่สามด้าน ทางท้ายบ้านเป็นสวนมะพร้าวแน่นหนาอันเป็นต้นทางของเสียงเพลงที่ลอยลมมาให้ผู้คนจากเมืองหลวงได้พิศวงอยู่ร่ำไป เสียงใครหนอช่างก้องกังวานนัก  ปีนต้นมะพร้าวไป ร้องเพลงไป ไม่เหน็ดเหนื่อยบ้างหรือไร เสียงใสเพราะดื่มกินน้ำตาลสดรสหวานหอมจากจั่นมะพร้าวนั่นกระมัง

ความทรงจำนั้นยังแจ่มกระจ่าง  บ้านสวนที่แม่กลองของเพื่อนเป็นที่สำราญของพวกเรา....สาวๆชาวเทวาลัยจากโรงเรียนสามย่าน....ในวัยวันที่ความคิดฝันยังมีที่ทางอยู่ในความคิดคำนึง

บ่อยครั้งที่เราขึ้นรถไฟไปแม่กลองหลังการเรียนคาบสุดท้ายตอนบ่ายคล้อยของวันศุกร์  ในสมัยนั้นไม่มีถนนตัดผ่านมายังท้ายสวนเหมือนทุกวันนี้  เส้นทางเดียวที่จะพาเราไปถึงบ้านสวนของเพื่อนได้คือทางเรือ  

ลงจากรถไฟ เราเดินทางต่อไป...บางครั้งเมื่อดวงอาทิตย์ลาลับแล้ว....ด้วยเรือติดเครื่องยนต์ลำจ้อยที่ยามเคลื่อนตัวอยู่ในสายน้ำแม่กลอง ดูคลับคล้ายใบไม้บอบบางกำลังพลิ้วไหวอยู่เหนือผืนน้ำกว้าง  เพื่อนเป็นนักกีฬาว่ายน้ำของมหาวิทยาลัย  คนว่ายน้ำไม่เป็นที่หลงรักบ้านไทยจึงเก็บความรู้สึกหวาดหวั่นในใจไว้อย่างมิดชิด

หอกลางบนชานเรือนที่เปิดโล่งเป็นที่ประกอบกิจทั้งปวง ยามเกียจคร้าน เราก็จะนอนคุย นอนอ่านหนังสือเล่นกันอยู่ตรงนั้น นอนฝันหวานดูเดือนดาว  หรือเฝ้ามองเม็ดฝนที่ร่วงหล่นลงมาบนกระดานแผ่นโต เนื้อไม้หยาบกร้านฉ่ำน้ำเป็นประกายชวนเชิญ

บางคราว เราจึงออกไปเล่นน้ำฝนใต้ฟ้ากว้าง กลางแสงตะวัน

แต่หากคุณป้าของเพื่อนชวนทำอาหารการกิน  เราก็จะขมีขมันช่วยกันหยิบโน่นจับนี่ งานโปรดของแม่มดคือการขูดมะพร้าวด้วยกระต่ายไม้ที่แม่มดทำได้อย่างชำนิชำนาญพอๆกับการโม่ข้าวเจ้าเป็นแป้ง แต่เรื่องก่อไฟ ไม่ว่าด้วยถ่านหรือฟืน แม่มดไม่เคยสอบผ่าน  

เราทำแกงคั่วเห็ดเผาะจากเห็ดสดๆใหม่ๆ เราทำขนมตาลที่แม่มดสนุกสนานกับการรีดเนื้อตาลสีเหลืองชุ่มฉ่ำออกมาจากลูกตาลที่สุกงอมจนหอมฉุย กะทิสดคั้นด้วยมือจากมะพร้าวที่ถูกเก็บมาใหม่ๆ น้ำตาลปึกรสหวานละมุน...ก็มาจากสวนเหมือนกัน  คลับคล้ายว่าเราต้องซื้อแป้งถั่วเขียวมาจากตลาดก็เฉพาะตอนที่เราพยายามจะทำซาหริ่มกันนั่นแหละ

การใส่บาตรพระสงฆ์ที่พายเรือผ่านหน้าบ้านตอนเช้าเป็นงานสนุกที่เราเต็มใจทำให้คุณป้าเวลาที่เรามานอนค้างที่บ้านแม่กลอง บางครั้งหลวงพ่อ หลวงพี่ก็จะมีพระพิมพ์องค์เล็กๆมาแจก เด็กๆจากกรุงเทพฯ ด้วย 

แม่มดชอบฟังชาวสวนคุยกันข้ามคลอง....เขาบริหารหลอดเสียงเจื้อยแจ้วกันทุกวันอย่างนี้นี่เล่า  เสียงเพลงของหนุ่มคนเก็บมะพร้าวจึงก้องกังวานนัก

ม้านั่งยาวที่ผนังพิงเอนออกไปจนเกือบถึงใต้ต้นลำพูเหนือลำคลองด้านข้างเป็นที่สำราญอีกแห่งหนึ่ง  แม่มดมักจะนั่งอ่านหนังสือที่นั่นอย่างเชื่องช้า นานๆจะเปิดหนังสือผ่านไปได้สักหนึ่งหน้าเพราะตาคอยมองดูปูตัวจ้อยบ้าง ปลาตีนบ้างที่คลานต้วมเตี้ยมอยู่บนดินโคลนอย่างเพลิดเพลิน.....เห็นเชื่องช้าอย่างนั้น พอมีความเคลื่อนไหวที่ทำให้ตกใจ เขาก็สามารถผลุบหายลงรูไปได้อย่างรวดเร็ว

บางทีเราก็ไปเที่ยวทางเรือโดยใช้สายน้ำแม่กลองที่สะอาดสะอ้านชวนหลงใหลแม้แต่สำหรับใจดวงที่แอบหวั่นใจเพราะว่ายน้ำไม่เป็นเหมือนคนอื่น  แม่มดจำวันหนึ่งได้เมื่อเราโบกมือหยุดเรือก๋วยเตี๋ยวกลางแม่น้ำ อาแปะยึดโยงเรือพายลำจ้อยกับเรือติดเครื่องยนต์ของลูกค้าโดยการพาดขามาวางเท้าไว้บนกราบเรือของเราอย่างรวดเร็ว....พอดิบพอดีตรงหน้าของแม่มด

แต่สิ่งที่ทำให้แม่มดไม่เคยลืมอาแปะซึ่งน่าจะมีอายุใกล้ๆ ๗๐ ปีในเวลานั้นคือบทสนทนาของเรา  ก๋วยเตี๋ยวเรืออร่อยและมีราคาย่อมเยาจนคนกินแทบจะรู้สึกผิดเมื่อมองดูสังขารของคนขาย ดูขนาดของเรือน้อยที่ลอยลำกลางแม่น้ำกว้างใหญ่กับหม้อต้มกระดูกใบโตที่น้ำกำลังเดือดพล่าน แม่มดถามอาแปะว่าน่าจะขายก๋วยเตี๋ยวให้แพงขึ้นอีกสักนิดไหม ทุกคนในเรืออึ้งไปเมื่ออาแปะตอบง่ายๆว่า

จะขายแพงไปทำไม แค่นี้ก็ได้กำไรพออยู่พอกินแล้ว

เวลาหลายสิบปีผ่านไป บ้านสวนทรุดโทรมลงตามกาลเวลาแม้ว่าเจ้าของจะดูแลอย่างดีที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้  การบูรณะจริงจังจึงต้องเกิดขึ้น  เพื่อนแจ้งแม่มดมาประสาคนที่เคยรักบ้านหลังนี้นักหนาให้มาร่วมทำบุญบ้านหลังการซ่อมแซมครั้งใหญ่

บ้านสวนเปลี่ยนแปลงมากมาย หลังจากเวลาหลายสิบปีที่เส้นทางชีวิตทำให้แม่มดห่างเหินไป สวนท้ายบ้านมีถนนตัดผ่าน มีสะพานข้ามคลอง แม่มดสามารถขับรถเข้าไปจนถึงตัวบ้านได้ ลำน้ำที่เคยโอบบ้านไว้เกือบรอบตื้นขึ้นและแคบลง ตัวบ้านเองได้รับการบูรณะโดยคำนึงถึงประโยชน์ใช้สอยในปัจจุบันระดับหนึ่ง  คุณป้าและบางคนที่เราคุ้นเคยได้จากไป แม่มดไม่ทันได้เอ่ยคำอำลา

แม่มดเองเปลี่ยนไปเช่นกัน  เลิกเป็นสาวเทวาลัยวัยฝันมานานปี ชีวิตผ่านร้อนผ่านหนาว....แม้ไม่อยากกร้าวก็จำเป็นต้องแกร่ง เก็บความอ่อนไหวซุกซ่อนเอาไว้ให้อยู่เป็นที่เป็นทาง

หากบ้านสวนเป็นบุคคล เราคงสบตากันด้วยความเข้าใจในความเปลี่ยนแปลงของสังขารและสรรพสิ่ง....อย่างคนที่เคยรักกัน....อย่างที่ความรักนั้นไม่เคยจืดจางไปจากใจ แม้อาจจะมีเวลาที่ลืมคิดถึงกันบ้าง แม้จะห่างกันแสนไกล แม้จะห่างไปแสนนาน

มองบ้านสวนอย่างผิวเผิน เหมือนว่าวันเวลาผ่านแล้วจะผ่านเลย ส่วนที่ได้รับการบูรณะใหม่ตอกย้ำถึงความร่วงโรยที่หลีกเลี่ยงไม่ได้  แต่พื้นกระดานไม้สักแผ่นใหญ่ไม่ผุกร่อนแม้จะเร่าร้อนอยู่ใต้ฝ่าเท้าเมื่อถูกเผาผลาญโดยแสงอาทิตย์จัดจ้าเหมือนที่เคยเป็นมาหลายสิบปี ญาติมิตรและเพื่อนบ้านมาช่วยงานบุญ ไม่ต้องจ้างวาน สายสัมพันธ์ของผู้คนไม่เคยขาดหาย น้ำในลำคลองอาจลดลงแต่ไม่เหือดแห้ง  น้ำใสใจจริงของผู้คนคงเป็นเช่นเดียวกัน 

เพื่อนยังคงเล่าขานถึงท่านผู้จากไปซึ่งได้สร้างคุณูปการมากมายไว้ต่อสังคมฆราวาสและพุทธศาสนา 

และบนชานเรือน.....ตรงที่เราเคยนั่งนอนชมเดือนดาวนั่นไง  ดวงตาแจ่มใสและใบหน้าอ่อนเยาว์ยืนยันการรับช่วงของสรรพสิ่งและภาระหน้าที่ต่อชีวิต.....

.....ตรงรอยต่อของกาลเวลา

เพื่อนๆที่มีน้ำใจแวะเวียนมาเยี่ยมเยือนกระท่อมแม่มดบ่อยครั้งอาจตัดสินได้ตั้งแต่แรกเห็นว่าภาพชุดที่สวยเข้ม ให้อารมณ์เคร่งขรึมและหนักแน่นชุดนี้ไม่มีทางเป็นผลงานของแม่มด โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมองการจัดแสงด้วยฝีมือระดับครู

ลุงชาติกรุณาเดินทางไปถ่ายภาพให้งานทำบุญบ้านของเพื่อนที่แม่กลองตามที่แม่มดขอร้องอย่างกระทันหันแบบที่ไม่ให้โอกาสลุงได้มีเวลาตั้งตัว

เจ้าของบ้านมีความสุขมากมายกับภาพชุดนี้ 

ขอบคุณค่ะ ลุงชาติ

คำหวาน