Senkaku Islands หมู่เกาะประเด็นเบาะแว้งระหว่างจีนและญี่ปุ่น ที่เรื่องประทุขึ้นจนเกิดการชุมนุมของคนจีนในหลายพื้นที่ให้วุ่นวายอยู่ขณะนี้ เป็นเพียงกรณีล่าสุดจากความขัดแย้งนับร้อยปี

ก่อนจะมีข้อสรุปถึงความเคลื่อนไหวระหว่างสองประเทศใหญ่ในทวีปเอเชียนี้ มีข้อเท็จจริงที่น่าสนใจหลายประการ

*

Senkaku หรือ Diaoyu Islands ประกอบไปด้วย 8 เกาะขนาดเล็กและโขดหินที่มีพื้นที่รวมกัน 6.3 ตารางกิโลเมตร บน East China Sea กลางทะเลระหว่างจีน ไต้หวัน และญี่ปุ่น เกาะที่ไม่มีผู้อยู่อาศัยนี้อยู่ในความดูแลของญี่ปุ่นมาตั้งแต่ พ.ศ. 2438 มีความสำคัญเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จากแหล่งประมง สู่การเป็นเส้นทางเดินเรือสายสำคัญ และแนวโน้มของแหล่งน้ำมัน

ชนวนของการทะเลาะ พ.ศ. 2555 เกิดขึ้นตั้งแต่เดือนเมษายน เมื่อมีข่าวว่าทางการญี่ปุ่นต้องการซื้อบางส่วนของเกาะที่รัฐบาลเคยขายออกให้เป็นทรัพย์สินส่วนบุคคลกลับคืน และเมื่อถึงเดือนกรกฎาคม World Chinese Alliance in Defense of the Diaoyu Islands กลุ่มผู้ประท้วงไต้หวันที่ได้รับความช่วยเหลือจาก Coast Guard ของไต้หวันเอง พยายามบุกเกาะนี้เพื่ออ้างสิทธิ์ครอบครองพื้นที่ของจีน โดยชักธงชาติจีน PRC และตั้งใจชักธง ROC ของตน - แต่ลืม ทำให้จีนชอบ แต่ไต้หวันกันเองวิจารณ์อย่างหนัก

พอถึง 15 สิงหาคม ผู้ประท้วงอีกกลุ่ม 14 คนจากฮ่องกง บุกเข้าไปใหม่ เพื่อขว้างปาสิ่งของใส่ Coast Guard ของญี่ปุ่น โดยไม่ลืมชักธงจีนทั้งสองฝ่าย ผู้ประท้วงทั้งหมดถูกจับและส่งตัวกลับฮ่องกงโดยปราศจากการตั้งข้อหา หลายฝ่ายตีความว่า เพราะญี่ปุ่นไม่ต้องการทะเลาะกับจีน

หลังจากนั้นคนญี่ปุ่นประมาณ 150 คน ได้เข้าไปที่เกาะนี้บ้าง เพื่อประกอบพิธีระลึกถึงผู้เสียชีวิตช่วงสงครามโลกครั้งที่สองในบริเวณนั้น จบพิธีก็เชิญ Hinomaru flag ธงชาติญี่ปุ่นขึ้น เพื่อประกาศว่าหมู่เกาะ Senkaku นี้อยู่เป็นของญี่ปุ่น

เกาะนี้เป็นของใครกันแน่ คงต้องย้อนรอยอดีต

คำอธิบายของจีน

จีนบอกว่า Diaoyu Islands เป็นสมบัติของชาติมาแต่โบราณกาล มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์บันทึกว่าเป็นพื้นที่ทำการประมงของไต้หวันครั้งที่ยังอยู่รวมกับจีน พอถึงพ.ศ. 2438 หลังจากสงคราม Sino-Japanese War ไต้หวันตกไปอยู่ภายใต้การดูแลของญี่ปุ่น เกาะนี้ก็เลยตามไปด้วย    

เมื่อไต้หวันหลุดจากการปกครองของญี่ปุ่น หมู่เกาะเหล่านี้กลับไม่ได้คืนมาด้วยกัน จีนบ่นว่าผู้นำ Chiang Kai-shek ไม่ยอมยกเรื่องนี้เป็นประเด็นในการเจรจาเพราะหวังพึ่งพาสหรัฐอเมริกาอยู่

ในมุมของญี่ปุ่น

รัฐบาลญี่ปุ่นสำรวจหมู่เกาะนี้ตั้งแต่พ.ศ. 2428 เป็นเวลาสิบปี จนแน่ใจว่าเป็นเกาะไร้ผู้อยู่อาศัย และไร้ร่องรอยของการเคยถูกครอบครองโดยจีนมาก่อน และถึงตอนได้ไต้หวันตามสนธิสัญญา Treaty of Shimonoseki นั้น ไม่ปรากฏว่ามีบันทึกใดระบุว่าไต้หวันมีหมู่เกาะ Senkaku ในครอบครองเลย

วันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2438 ญี่ปุ่นจึงประกาศรวมหมู่เกาะนี้เป็นส่วนของอาณาเขตญี่ปุ่น

ภายใต้สนธิสัญญา Treaty of San Francisco ญี่ปุ่นต้องปลดปล่อยไต้หวัน แต่เมื่อหมู่เกาะนี้ไม่เคยเป็นส่วนของไต้หวัน จึงไม่มีเหตุให้ตามกลับไปด้วย ตัวญี่ปุ่นหลังพ่ายแพ้สงครามโลกครั้งที่สองต้องตกอยู่ใต้การดูแลของสหรัฐอเมริกา ก็มีหมู่เกาะ Senkaku นี้ติดตัวไป

เมื่อถึงเวลาคืนพื้นที่ระหว่างญี่ปุ่นและสหรัฐอเมริกา ตาม Okinawa Reversion Treaty พ.ศ. 2512 นั้น Senkaku Islands จึงกลับคืนสู่การดูแลของรัฐบาลญี่ปุ่นในพ.ศ 2515

ในวาระต่างๆ ที่แต่ละสนธิสัญญาถูกบังคับใช้ จีนไม่เคยแสดงท่าทีคัดค้านอันใด

จนกระทั่งช่วงหลังของปี พ.ศ. 2513 เมื่อรายงานการสำรวจของ UN Economic Commission for Asia and the Far East เผยแพร่ถึงแนวโน้มการค้นพบแหล่งน้ำมันและแกสขนาดมหาศาลบริเวณ Senkaku Islands เมื่อนั้น ข้อพิพาทชิงการครอบครองจากสามฝ่ายจึงเริ่มขึ้น ระหว่างจีน ไต้หวัน และญี่ปุ่น

กว่าจะถึงปัจจุบัน กรณีวิวาทนี้ ขยายขอบเขตและเกิดการตีความทางด้านเศรษฐกิจและความสัมพันธ์ทางการเมืองระหว่างประเทศอย่างซับซ้อนมากขึ้น

ความพยายามขยายโอกาสทางทรัพยากรธรรมชาติของจีน สร้างปัญหาเรื้อรังจากการตีความอาณาเขตน่านน้ำให้ครอบคลุมเขตเศรษฐกิจมากที่สุด ในกรณีของหมู่เกาะอื่นอย่าง Spratly จะเห็นแผนที่น่านน้ำจีนลามข้ามมาซ้อนทับประเทศเพื่อนบ้านได้ไกลถึงเวียตนาม ฟิลิปปินส์ และมาเลย์เซีย

*

ในกรณีระหว่างจีนและญี่ปุ่น ที่ต่างยึดการแบ่งเขตน่านน้ำ EEZ Exclusive Economic Zone ในระยะ 200 ไมล์ทะเลนั้น มีพื้นที่เป็นความกันเข้าไปแล้วถึง 40,000 ตารางกิโลเมตร เฉพาะความกว้างของ East China Sea ที่มีเพียง 360 ไมล์ทะเลนั้น อย่างไรเสียก็ต้องข้ามเขตแดนกัน

ข้อเสนอของจีนในการแบ่งผลประโยชน์กันคนละครึ่งจากการขุดสำรวจทรัพยากร จึงถูกญี่ปุ่นปฏิเสธ เพราะปราศจากพื้นฐานของการแบ่งสิ่งที่ญี่ปุ่นถือเป็นสมบัติของตนเองและการที่จีนไม่มีสิทธิ์เหนือพื้นที่นั้น

การคาดคะเนเรื่องความสัมพันธ์ทางความมั่นคงและเศรษฐกิจของชาติที่อาจเกี่ยวข้องกัน เช่น สหรัฐอเมริกา จีน และญี่ปุ่น ยังมีเรื่องให้ติดตามอยู่

ความเข้าใจเรื่องความใกล้ชิดของอเมริกาและญี่ปุ่นในแง่ความมั่นคงอาจดูลึกซึ้งเกินไปเมื่อเรื่องการค้าและเงินทองยังมีผลอยู่มาก จำนวน Trade deficit คือดุลการค้าของอเมริกายังด้อยกว่าญี่ปุ่นนัก เพราะการสั่งซื้อสินค้าจากญี่ปุ่นสู่อเมริกายังมีปริมาณมากกว่าในทางกลับกัน

อเมริกาจึงยังพยายามกีดกันการนำเข้าสินค้าจากญี่ปุ่น การหันหน้าเข้าสู่อเมริกาของญี่ปุ่นจึงเป็นการถนอมความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างกันไว้มากกว่าอย่างอื่น

ในเวลาเดียวกัน ความต้องการสินค้าของคนจีน ยังอิงอยู่กับภาพพจน์และตรายี่ห้อของสินค้าจากโลกตะวันตก รวมทั้งให้เครดิตกับความเก๋ไก๋ของสินค้าจากญี่ปุ่นมากกว่าจากเกาหลี

ญี่ปุ่นในทางการค้าจึงไม่มีความจำเป็นต้องง้อจีน

สถานะการณ์ในตลาดที่กำลังขยายและเติบโตแบบก้าวกระโดดของจีน มีทั้งข้อดีและข้อเสีย การกดค่าเงินของจีนให้อยู่ในระดับต่ำ ทำให้ราคาสินค้าที่ดูต่ำลงไปด้วยและดึงดูดการซื้อได้ง่ายขึ้น เกิดเป็นยอดการขายที่มากขึ้น ส่งผลให้มูลค่าการส่งออกสูงขึ้นตามมา

หากเมื่อเป็นเวลาที่นานาประเทศโดยเฉพาะในยุโรปประสบปัญหาทางเศรษฐกิจที่หดตัวลง การซื้อของจากจีนแม้ราคาต่ำเพียงใดจำนวนก็ย่อมลดลง ในขณะที่การนำเข้าสินค้าจากต่างประเทศที่ยังต้องเป็นไปของจีน กลายเป็นค่าใช้จ่ายที่สูงกว่าเงินที่ได้เข้ามา

เป็นไปตามสมการง่ายๆ ว่า ถ้าเงินถูก ก็ขายของถูก แต่ยังต้องซื้อของแพงในตลาดโลก

เมื่อสถานการณ์ของโลกเป็นเช่นนี้ จีนยากที่จะหลีกเลี่ยงภาวะที่ขัดสนขึ้น อันเป็นภาวะที่น่ากลัวสำหรับจีน และโลกทั้งมวล

การได้ผลประโยชน์จากแหล่งทรัพยากรธรรมชาติจึงเป็นเรื่องสำคัญที่สุด เนื่องจากจีนเป็น the biggest importers of oil ผู้นำเข้าทรัพยากรด้านพลังงานสูงสูดของโลก

การนำนโยบายสร้างชาตินิยมเพื่อต่อสู้กับต่างชาติ ถูกมองว่าเป็นการดึงความสนใจของประชาชนจากเศรษฐกิจที่ไม่ดีสมความคาดหวัง ออกจากการเพ่งพินิจของประชาชนที่การทำงานรัฐบาล และเป็นวิธีการที่รัฐบาลใช้เบี่ยงเบนพลังมากมายของมวลชนออกไปสู่ต่างชาติ

ที่ประเทศญี่ปุ่น การเปิดกรณีพิพาททางพื้นที่ของสิทธิเหนือหมู่เกาะ Dokdo/Takeshima  กับเกาหลีใต้ ก็ไม่พ้นที่มาในพื้นฐานเดียวกัน

การอ้างสิทธิ์เหนือดินแดนซึ่งเกิดขึ้นในภูมิภาคนี้ จึงมีประเด็นน่าจับตา ว่าเป็นเรื่องของศักดิ์ศรีแห่งเจ้าของพื้นที่ ความชาตินิยม

หรือเป็นเพียงแค่ความละโมบในผลประโยชน์อย่างเดียว

ความละโมบและอำนาจแห่งเงินตราที่ไม่เคยเข้าใครออกใคร และเกิดขึ้นได้กับทุกชาติ

* * * * * * * * *

Reference:

Senkaku / Diaoyutai Islands: http://www.globalsecurity.org/military/world/war/senkaku.htm

Q&A: China-Japan islands row:  BBC

Map: Spratly Islands