ในนานาประเทศ เหตุการณ์ทางการเมืองพาดพิงถึงบทบาทของสื่ออย่างโจ่งแจ้ง ‘สื่อ’ ที่ทำหน้าที่ทั้งป้อนข้อมูลให้ประชาชนรู้ความเป็นไป และตรวจสอบการทำงานของนักการเมือง

         ที่ประเทศไทย ภาวะการเมืองเต็มไปด้วยประเด็นแอบแฝง สิ่งชัดแจ้งกลับเป็นผลประโยชน์ที่ส่งถึงตัวบุคคลมากกว่าประเทศชาติและส่วนรวม สื่อที่ควรทำหน้าที่เยี่ยง ‘สื่อ’ กลับคลุมเครือ ไม่สามารถทำตัวให้ประชาชนพึ่งได้

         เกิดคำถามว่า สื่อมวลชนไทยกำหนดทิศทางการทำหน้าที่ของตัวเองอย่างไร

         เมื่อขุ่นโคลนของการเมืองสร้างความสกปรกแก่บ้านเมือง สื่อไทยรู้และเข้าใจบทบาทของตน ทั้งสามารถช่วยเหลือประชาชนและชาติได้แค่ไหน

         การตอบข้อสงสัยนี้

         ยากจะหลีกเลี่ยงการพิจารณาตัวอย่างสื่อ ‘นอก’ ระดับนานาชาติ

         ยากที่จะยืนยันยึด ‘วิถีไทย’ หาทางแก้วิกฤติการณ์ทางการเมือง อย่างไม่ยี่หระกับเสียงสนับสนุนจากต่างประเทศ

         หรือละเว้นการสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องต่อสายตาโลก ในภาษาที่โลกเพ่งเล็ง หากอีกฝ่ายที่แฝงตัวในรัฐบาลไม่เคยหยุดนิ่งเรื่องการสร้างภาพอย่างต่อเนื่อง มีกลยุทธ์

         ในสังคมที่ประชาธิปไตยเติบโตแล้ว สื่อมวลชนมีอำนาจคะคานเพื่อให้ประชาธิปไตยยังประโยชน์สูงสุดแก่สังคม ด้วยบทบาทและอำนาจของ Free Press

         สื่อมวลชน เดิมทีหมายถึง ผู้เสนอข่าวสารสู่ประชาชนผ่านสื่อต่างประเภท เช่น สิ่งพิมพ์ โทรทัศน์ วิทยุ ปัจจุบัน โลกสากลนิยมเรียกสื่อว่า Press โดยไม่จำกัดเฉพาะสิ่งพิมพ์

         ปัญหาใหญ่สำหรับ Press วันนี้ ไม่ใช่วิธีเสพสื่อของประชาชนที่เปลี่ยนรูปแบบตามเทคโนโลยี่ ไม่ใช่การต่อสู้ให้อยู่รอดทางพาณิชย์ แต่เป็นการยืนหยัดให้สามารถทำหน้าที่เต็มประสิทธิภาพ ปราศจากการแทรกแซงทางการเมือง

         นั่นคือ คงศักดิ์และสิทธิ์ของ Free Press อย่างสมบูรณ์

         ปัญหาใหญ่ที่น่าเป็นห่วงของ Press จึงมาจากประเทศที่ถูกขีดเส้นจำกัดการเสนอข้อมูล

         โดยความหมาย Free Press คือ อิสรภาพในการเสนอข่าวและข้อมูลสู่สาธารณะ สามารถเลือกข้างรัก-ชัง ได้โจ่งแจ้ง ภายใต้เงื่อนไขว่าต้องอยู่บนพื้นฐานของความจริง ห้ามเป็นความเท็จ โดยรัฐบาลไม่มีสิทธิ์วิจารณ์ ชี้ผิดถูก

         ในทางปฏิบัติ ประชาชนมีสิทธิ์ที่จะชอบหรือขัดใจ และนั่นคือกลไกบังคับ Press ให้ ‘ต้องทำงาน’ หาข้อมูลสนับสนุน หรือโต้แย้ง คะคาน แต่ละประเด็น

         ในทางปฏิบัติ Great Britain มีตัวอย่างอธิบายได้

         UK Press มีจุดยืนที่ชัดเจนในการสนับสนุนพรรคการเมือง ประกาศชื่อพรรคที่เลือกสนับสนุนอย่างเปิดเผย

         สิ่งสำคัญ คือ การสนับสนุนใครเกิดขึ้นก่อนการเลือกตั้ง คงอยู่จนหลังการเลือกตั้ง ไปจนถึงการเลือกตั้งครั้งใหม่ ไม่ว่าพรรคที่สนับสนุนนั้นจะเป็นผู้จัดตั้งรัฐบาลหรือกลายเป็นฝ่ายค้าน

         เกณฑ์การสนับสนุน มาจากการวิเคราะห์นโยบายแต่ละส่วนของพรรค ด้านการบริหารประเทศ เศรษฐกิจ ความมั่นคงของชาติ หรือต่างประเทศ – ไม่กี่ประเด็นที่ประชาชนเพ่งมอง ซึ่งส่งผลต่อการนำพาประเทศไปข้างหน้า เมื่อเห็นด้วยจึงถ่ายทอดและโน้มน้าวประชาชนให้คล้อยตาม ทั้งก่อนและหลังการเลือกตั้ง

         Press จึงต้องปฏิบัติตัวและทำหน้าที่ให้สมคุณค่า เพื่อได้มาซึ่งการยอมรับนับถือจากประชาชน

         Press ของบริทิชแบ่งขั้วชัด ตาม 3 พรรคการเมืองหลัก คือ Conservative, Labour และ Liberal Democrat

         โดย Press บางฉบับประกาศตัวเป็นกลาง

         เมื่อต่างคนต่างพูดได้ กลไกที่ควบคุมระบบ คือ ความจริง ที่ห้ามปั้นแต่ง จึงเป็นเรื่องว่าใคร ‘ขุด’ มากกว่าใคร เรื่องเดียวกัน Press สามารถเลือกชูประเด็น พูดมาก น้อย หรือแตกต่าง ขึ้นอยู่กับว่าสนับสนุนใคร

         หากอยากรู้เรื่องฉาวของ Conservative ต้องหาข่าวจากฝั่ง Labour ที่คนข่าวทำการบ้านมากขึ้น คุ้ยลงลึก ส่วนสื่อฝั่ง Conservative เพียงรายงานห้วนสั้นแบบ ‘ข่าว’ ละเว้นการขุดและวิเคราะห์ให้เข้าตัว 

         หาก Conservative ตัดสินใจผิดพลาด สื่อที่เข้าข้าง แค่รายงานและยกเหตุผลแก้ต่างข้อบกพร่อง ขณะที่สื่อตรงข้ามขุดประเด็นจนเป็นเรื่อง เรียกร้องการแก้ไขและลงโทษผู้ทำผิด

Boris Johnson ผู้ว่ามหานครลอนดอน ใช้ The Daily Telegraph เป็นพื้นที่เขียนประจำ

เล่นกับข่าวบ้าง สร้างข่าวบ้าง

ก่อนโอลิมปิกต้องแก้ต่างความไม่พร้อมรายวัน กว่าจะมีโอกาสเรียกคะแนนคืนก็ตอนจบงาน 

         หากต้องการคำวิจารณ์เป็นกลาง ต้องฟังความจากคนที่ไม่เลือกข้าง หรือ BBC

         ข้อมูลทุกอย่าง เป็นเรื่องการนำเสนอให้ประชาชนพินิจพิจารณา

         และเป็นเรื่องที่ประชาชนมีสิทธิ์เสพ เลือกเสพ คิด และให้ความเห็น

         เมื่อสื่อเปลี่ยนขั้วเลือกข้างพรรคการเมือง ยิ่งมีผลสูงลิ่วต่อประชาชน สร้างเครื่องหมายคำถามตัวโต เรียกหาเหตุผล และคำอธิบาย

         Press และภาคธุรกิจ ยังเกี่ยวข้องกันเรื่องการเห็นด้วยหรือเห็นต่าง ในการทำงานของรัฐบาล

         ก่อน UK Election  การเลือกตั้ง พ.ศ. 2553 รัฐบาลเลเบอร์ประกาศนโยบายขึ้นเงินสมทบประกันสังคมจากภาคธุรกิจ นักธุรกิจอาวุโสระดับ Chairman, CEO ของ 23 บริษัทชั้นนำ ทั้งน้ำมัน สายการบิน ยา ซูเปอร์มาร์เก็ต เครื่องดื่ม ค้าปลีก เสื้อผ้า เช่น Virgin Group, easyGroup, GlaxoSmithKline, Kingfisher, Marks and Spencer และNext  ร่วมลงชื่อส่งจดหมายสู่ Press สนับสนุนการคัดค้านนโยบายดังกล่าวของ Conservative พรรคฝ่ายค้านขณะนั้น (ซึ่งเป็นรัฐบาลขณะนี้)

         เมื่อ ‘นายจ้าง’ ออกปาก ประชาชนก็ชะงัก หวนกลับดูทิศทางของรัฐบาลที่กระทบผู้ว่าจ้าง ต่อตลาดงาน ซึ่งย่อมส่งผลต่อโอกาสสร้างงานและเงินเพื่อความอยู่ดีกินดีของคน และเศรษฐกิจของชาติ เป็นปัจจัยสำคัญในการตัดสินใจลงคะแนนเสียง

         ที่สหรัฐอเมริกา กันยายน พ.ศ. 2554 Howard Schultz, Chairman & CEO ของ Starbucks ขยะแขยงเต็มทนกับการทำงานของสภาผู้แทนทั้งฝ่ายรัฐบาลและฝ่ายค้านที่สะท้อนความล้มเหลวชัดเจน จึงประกาศบอยคอตการสนับสนุนเงินแก่ทั้งสองพรรคใหญ่ของชาติ ทำให้อีกกว่า 140 บริษัทใหญ่รวมทั้ง Pepsi, Disney, AOL, New York Stock Exchange และ Nasdaq ร่วมขบวนด้วยทันที

         ไม่นานนัก ประธานาธิบดี Barack Obama ขอนัดคุยกับ Schultz เพื่อหาทางออกที่เหมาะสม

นักธุรกิจไทยและ Press –

Hello, สบายดีอยู่หรือ

หยุดสร้างภาพด้วย Corporate campaign แล้วมาสร้างชาติกันดีไหม

         พฤติกรรมของ Press ยังส่งให้ภาคธุรกิจ เลือกข้องเกี่ยว สนับสนุน ลงโฆษณา หรือตีตัวออกห่าง

         Press ที่ออกนอกลู่ มักสะดุ้งเมื่อภาคธุรกิจถอดโฆษณาถอยตัวหนีทันที

         ธุรกิจที่เกาะติดกับ Press ที่สับปลับ ย่อมเผชิญความเสี่ยงจากแรงต้านของประชาชน

อะไรคือเหตุที่ส่งผลให้ Press ทรงอิทธิพลมากมาย

         11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 Winston Churchill กล่าวในรัฐสภาว่า

         ‘No one pretends that democracy is perfect or all-wise. Indeed, it has been said that democracy is the worst form of government except all those other forms that have been tried from time to time.’

สำนวนของ Churchill ขึ้นชื่อเรื่องการสร้างความสับสนให้ชาติอื่น ด้วยรูปแบบ (turn of phrase)

การใช้คำ ‘เลวที่สุด’ หักล้างกับ ‘การไม่นับแบบอื่นที่เคยลองกันมาแล้ว’

ให้เกิดความหมายว่า ‘ดีที่สุด’

         แปลว่า Democracy ไม่ใช่ระบบการปกครองที่สมบูรณ์ที่สุด แต่ก็ยังดีที่สุดเมื่อเทียบกับระบบอื่นที่เคยทดลองกันมา

         หมายความว่า การให้อิสระในการคิดและแสดงออกแก่ประชาชนอันเป็นจุดแข็ง ของระบอบประชาธิปไตย อาจกลายเป็นจุด ‘บกพร่อง’ ได้ หากขาดการตรวจสอบ

         คน หรือ องค์กร ที่สามารถทำหน้าที่ตรวจสอบได้ ก็คือ Press

         First Amendment พื้นฐานของรัฐธรรมนูญและการร่างกฎหมายของสหรัฐอเมริกา ระบุชัดเจนว่า Freedom of Speech เป็นสิทธิตามรัฐธรรมนูญ และกำหนดว่า

‘… ห้ามการร่างข้อกฎหมายที่ริดรอน freedom of speech อิสรภาพในการสื่อสาร

ห้ามละเมิด freedom of the press อิสรภาพในการเสนอข้อมูล … ’

         หกสิบกว่าปี หลังคำพูดของ Churchill

         Press รุ่นใหม่* บอกว่า พื้นฐานแรกของประชาธิปไตย คือการที่ประชาชนได้รับข่าวสารข้อมูลโดยปราศจากการปิดบังและบิดเบือน เพื่อประโยชน์ในการพาชาติก้าวไปข้างหน้า ความสำคัญของข้อมูลจะส่งผลให้คนสามารถเลือกผู้นำที่ดีที่สุดในการบริหารประเทศ ที่มีผลต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน

         World Bank ให้ข้อมูลสนับสนุนว่า Free Press เป็นปัจจัยหลักในการพัฒนาเศรษฐกิจของชาติด้อยพัฒนา

         ในระดับนานาชาติ ยอมรับบทบาทของสื่อมวลชนว่าสำคัญต่อพัฒนาการของการปกครองประเทศ ดัชนี Freedom of Press ที่ต่ำต้อยสะท้อนกลิ่นไอเผด็จการไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง เช่นที่ เกาหลีเหนือ จีน (PRC) คิวบา

         ที่ประเทศไทย ซึ่งติดอยู่ในกลุ่ม 25% ที่อิสรภาพต่ำสุด ดูน่าตระหนกปนสงสัยว่าสื่อมวลชนตระหนักในความสำคัญของตนเพียงไร จะใส่ใจในบทบาทของตนเองเมื่อไหร่ หรือจะปล่อยให้อำนาจจากระบบอุปถัมภ์ครอบความศักดิ์สิทธิ์ และสิทธิที่ได้มาจากรัฐธรรมนูญต่อไป

         การขาดอิสรภาพในการสื่อสาร คือ การทำให้กฎหมายไร้ความศักดิ์สิทธิ์

         คือ การทำให้นักการเมืองแสวงประโยชน์ส่วนตนตามสะดวก

         คือ การทำให้ฝ่ายค้าน เกียจคร้าน ไร้สำนึกในหน้าที่ของผู้แทนราษฎร ที่คงอยู่แม้ไม่ใช่ผู้จัดตั้งรัฐบาล

         คือ การทำให้ประเด็นสำคัญของบ้านเมือง หลุดจากการพิจารณาในที่แจ้งและวงกว้าง ถีบส่งสู่สงครามข้อมูลในมุมอับ ที่สาระถูกบิดเบือน ใช้หลอกคนบางกลุ่ม

         เพราะการไม่มี Free Press ทำให้ขาดผู้ขุดคุ้ย คะคาน และทิ่มเตือน

         การเปิดเสรีภาพในการเสนอข่าวสาร ไม่มีความจำเป็นต้องกังวลเรื่องการป้ายสี เมื่อต่างคนต่างมีโอกาสพูดเท่าเทียมกัน และอย่าประเมินความกระหายใคร่รู้ข้อเท็จจริงของประชาชนต่ำเกินไป

         เมื่อสื่อทำตัวไม่รู้จัก Free Press และไม่ทำหน้าที่ ก็เป็นเรื่องง่ายที่จะบ่นว่าการเปลี่ยนแปลงเป็นเรื่องเกินความคาดหมาย

         และถ้าประชาชนไม่สนใจถามหา คงต้องอาศัยความเคยชินช่วยให้การตกอยู่ในสภาพที่ถูกบงการโดยรัฐบาลเผด็จการไม่ว่าจะมาจากฝ่ายทหาร พลเรือน หรือ ตำรวจ ‘ต่อไป’ เป็นเรื่องง่ายขึ้น

*********

…อำนาจขนาดนี้ Press หลงระเริง และทำผิด ได้ไม่ยาก

แต่ทำไม ‘จรรยาบรรณ’ คำเรียบง่าย จึงมีอำนาจเหนืออำนาจ Press

เมื่อ Press กระทำตัวผิดนัก อะไรคือตัวดึงสามัญสำนึกกลับสู่สมอง…

Notes/References:

1. Freedom of Press และ Freedom of Speech เป็นคนละเรื่องกัน และทั้งคู่มีข้อยกเว้นในทางปฏิบัติ
2. ข้อยกเว้นของ Free Press คือ การละเว้น / ห้ามเผยแพร่ข้อมูลที่เกี่ยวกับความมั่นคงของชาติ และต้องรักษาประโยชน์ของ National Interest
3. ข้อยกเว้นของ Freedom of Speech ที่ห้ามพูดคือ ข้อความที่ก่อให้เกิด Libel , Slander (อ่านว่า ไลเบิ้ล และสแลนเด้อ = ให้ร้าย, หมิ่นประมาท), Obscenity (อนาจาร), Sedition (= ทักษิณ ชินวัตร, เสื้อแดง, ชักชวนให้ก่อความไม่สงบ) และ Copy Right  violation (ละเมิดลิขสิทธิ์) รวมทั้งข้อความส่อเสียด ให้เกิดความเกลียดชังแก่เชื้อชาติ สีผิว ศาสนา
4. ขอไม่แปล Labour Party ว่าพรรคกรรมกร เพราะผิดความหมาย เลเบอร์ไม่ได้อิงติดกับกรรมกรอย่างเดียว แต่เป็นคนทำมาหากินทั่วไป พอกันกับที่ไม่แปล Conservative พรรคคนละขั้ว ซึ่งหมายถึงคน right wing มากกว่าแค่อนุรักษ์นิยม

         คน right wing ไม่จำเป็นต้องเป็นอนุรักษ์นิยม แม้ว่าคนอนุรักษ์นิยมจะเป็นคน right wing

         คน right wing รักชาติไม่ลืมหู ลืมตา เช่น นาซี หรือ BNP (British National Party ที่ตั้งงบจากเงินหาเสียงใช้ไล่คนที่ไม่ใช่เชื้อชาติบริทิชออกจากเกาะอย่างเดียว)

* Press Freedom Is Key to Development