The Military as the Guardian of Constitutional Democracy ต่างจากคนอื่นตรงแนวคิดของ Professor Varol ว่าทหารเกื้อหนุนประชาธิปไตยให้อยู่ดีได้ ซึ่งขัดกับหลักการและสิ่งที่เกิดในอเมริกาใต้ อัฟริกา และเอเชีย เช่น ไทย และพม่า

การประยุกต์ใช้แนวคิดของวาโรล ‘มอง’ ประเทศไทย จำเป็นต้องสำรวจความผิดพลาดที่สร้างอุปสรรคสะสมมาจนถึงปัจจุบัน ต้องมองหลักการ และมองปัจจัยที่วาโรลละเอาไว้ คือ ‘คน’  – ที่เป็นประชาชนเหมือนกัน แค่ต่างกันไปตามอาชีพ

ทหารไทย มาจากไหน

ทหารไทยมีประสบการณ์ซ้อมรบ เคยร่วมรบกับสหรัฐอเมริกาในสงครามเกาหลีและเวียดนาม ได้เห็นบทบาททหารของประเทศที่ประชาธิปไตยเข้าที่ และยังเคยรับเงินเดือนจาก United Nations ด้วย แต่ทหารไทยกลับหลุดจากกรอบ Interdependent Military

ความสามารถอ่านออกเขียนได้ของทหาร มีพื้นฐานจากการศึกษาในวัด ที่ผู้ชายมีโอกาสเรียนมากกว่าและก่อนผู้หญิง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ความที่อ่านออกเขียนได้ ทหารก็ถูกส่งไปประจำตามหัวเมือง สามารถรับคำสั่ง และรายงานตอบโต้เป็นลายลักษณ์อักษร

แล้วทหาร มาจากไหน

ทหารมาจากโรงเรียนทหาร และการเกณฑ์ทหาร ทั้งสองกลุ่มแตกต่างทางที่มาและระดับชั้นสังคม  

สภาพสังคมและเศรษฐกิจของประเทศที่กำลังพัฒนา ทำให้คนมองทหารเป็น ‘อาชีพ’ ที่ให้ความมั่นคง ที่ต่อมากลายเป็นความมั่งคั่ง

เมื่อเกิดการก่อตัวเป็นสถาบันดูแลผองเพื่อนพี่น้อง ทหารก็หลุดจากสำนึกว่าตนเองก็เป็นประชาชน Citizenry 

สมัย 2475 รูปอีโต้บนกำแพงที่นักเรียนนายร้อยวาดล้อโรงเรียนนายดาบ ดูเป็นเรื่องธรรมดาน่าขัน

หากเหลียวดูอีกที จะเห็นการแบ่งพวกพ้องแทรกตัวอย่างเงียบเชียบแล้ว

ความเหนียวแน่นของพวกพ้อง อำนาจในมือ ความรู้ที่มี เมื่อคนส่วนใหญ่ยังอ่านหนังสือไม่แตก ทำให้ทหารมั่นใจในกำลังที่เหนือใคร

จนเผลอคิดว่ารู้ดีกว่าคนอื่น

จนก้าวล้ำเส้นในการปกป้องประเทศจากศัตรูภายนอก มากดครอบประชาชน

ทหารทำลายโอกาสที่คนจะได้เรียนรู้ หัดคิด และทำลายสภาพดินอุดมเพื่อการเพาะเมล็ดพันธุ์ประชาธิปไตยให้เสียทิ้ง ไม่ทันได้รู้ว่าจะเกิดอยู่หรือตายไปเอง

การปกครองภายใต้เผด็จการทหาร

เวลาที่ประชาชนส่วนใหญ่ยังไม่มีการศึกษา หลักปฏิบัติของเผด็จการคือ ไม่ให้รู้มาก ยิ่งรู้มาก คิดได้มาก ยิ่งปกครองยาก การให้รู้เท่าที่ต้องการ ทำให้บังคับและควบคุมสถานการณ์ได้อย่างใจ การตั้งข้อหาคอมมิวนิสท์ให้คนหัวแข็งที่คิดต่าง ทำได้ง่าย

เมื่อมีความเคลื่อนไหวของคอมมิวนิสท์ในประเทศเพื่อนบ้าน สหรัฐอเมริกายิ่งยอมรับและสนับสนุนฐานะของรัฐบาลทหารเพื่อใช้ไทยเป็นแนวกันชนในภูมิภาค การ ‘manipulate จัดการกึ่งบงการ’ ผู้นำทหารไทยก็ไม่ยุ่งยาก

การตกอยู่ภายใต้การปกครองแบบเผด็จการยาวนาน มีผลต่อเนื่องด้านการปกครอง สังคม และเศรษฐกิจ

การปกครองแบบเผด็จการ ทำให้คนกลุ่มหนึ่งมี absolute power อำนาจเบ็ดเสร็จ นำมาสู่ absolute corruption ที่คนถืออำนาจเบ็ดเสร็จนั้นผลักดันผลประโยชน์ให้กลุ่มตน

การปกครองแบบเผด็จการ ควบคุมและจำกัดสิ่งที่ให้ประชาชนรู้ ให้เชื่อตามสั่งแบบล้างสมอง สร้างนิสัย ‘เชื่อโดยไม่ต้องคิด’ จนประชาชนโต้แย้งไม่เป็นถึงวันนี้

การปกครองแบบเผด็จการ ปล่อยให้คนบางกลุ่มมีอำนาจเหนือกฎหมาย สร้างความเคยชินให้ประชาชนยอมรับการตัดสิน และการบังคับใช้กฎหมายหลายมาตรฐาน

สิ่งที่เผด็จการทหารไม่แตะต้อง คือ การสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องกับบทบาทของประชาธิปไตย เพราะความรู้ ความเข้าใจอย่างถูกต้องทำให้ประชาชนต่อต้านวิธีของเผด็จการทหาร

การวิเคราะห์ถกความเคลื่อนไหวเรื่องการเมือง political dialogue ถูกปิดกั้น  ความรู้ความเข้าใจทางการเมืองของประชาชนจึงมีจำกัด ไม่เกิดผู้นำความคิดที่โดดเด่น ไม่มีผู้ซักค้าน ทำให้ขาดตัวเลือก Political Plurality

ผลต่อเนื่อง คือ ประชาชน และประชาชนที่เป็นนักการเมือง ไม่เข้าใจหน้าที่และบทบาทที่ถูกต้อง เกิดความคาดหวังในทางที่ผิดที่ประชาธิปไตยไม่มีให้ นักการเมืองไม่รู้จักคำว่า Manifesto

Manifesto คือ นโยบายที่กำหนดเป็นแนวทางบริหารประเทศ แตกต่างกันไปตามแต่ละพรรค นักการเมืองต้องเห็นตรงกันจึงจะอยู่ร่วมพรรคเดียวกันได้

ประชาชนในประเทศที่เข้าใจกลไกการทำงานของประชาธิปไตยแล้ว ใช้ Manifesto เพื่อพิจารณาเลือกพรรค และนำย้อนกลับมาประเมินผลงานพรรค ไม่ว่าจะทำหน้าที่รัฐบาลหรือฝ่ายค้าน

บรรยากาศการเมืองไทย Manifesto ไม่ถูกปลูกฝังให้เป็นสิ่งสำคัญที่สุด การศึกษาไม่สอนให้คนเข้าใจและเห็นคุณค่า

สิ่งที่ประชาชนเห็น คือ ตัวนักการเมือง

เมื่อมีการเลือกตั้ง ประชาชนก็สนับสนุนตัวบุคคลก่อนพรรค และดูหัวหน้าพรรคโดยไม่นึกถึงนโยบาย

เมื่อ Manifesto จับต้องไม่ได้ ประชาชนก็เลือกสิ่งที่โฆษณาชวนเชื่อว่าให้ประโยชน์แก่ตน ก่อนจะมองหาพรรคที่มีนโยบายยังประโยชน์สูงสุดให้ประเทศชาติ ซึ่งไกลตัวและจับต้องไม่ได้

เมื่อคนขาดความเข้าใจที่ถูกต้องกับประชาธิปไตย แถมคาดหวังว่าการมีประชาธิปไตยเป็นผลลัพธ์สุทธิให้ตัวเองดีขึ้น

เมื่อนั้นด้านมืดของประชาธิปไตยจะปรากฏขึ้น

ประชาชนต่างเรียกหาสิทธิ์อันเสมอกันโดยไม่ใส่ใจกับหน้าที่ที่ต้องกระทำ ไม่เคารพเงื่อนไขถ้าคนหมู่มาก ‘ได้’ ในสิ่งที่ขัดกับความต้องการส่วนตน

กลายเป็นเรื่องที่คนรักตัวก่อนรักชาติ

ประชาธิปไตย อันเป็นเพียงเครื่องมือ วิธีการปกครอง ที่ทำให้คนหมู่มากอยู่ร่วมกันได้ บนพื้นฐานที่เห็นประโยชน์สูงสุดของชาติสำคัญก่อนและกว่าของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง

จึงเกิดขึ้นไม่ได้  

ยิ่งผิดพลาดมามากเท่าไหร่ ย่อมต้องแก้ไขมากเท่านั้น

แม้ประวัติศาสตร์ไทยหลัง พ.ศ. 2475 บางส่วนถูกบิดเบือนหรือลบทิ้ง ประวัติศาสตร์ยังมีค่าเกินกว่าจะแค่พล่อยปากว่าเขียนโดยผู้ชนะ คนรุ่นหลังควรต้องศึกษาไม่ให้ย้อนรอยกลับไปผิดซ้ำซาก

การบีบบังคับพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 7 ขณะที่ทรงประทับอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญแล้ว จนที่สุดทรงสละราชสมบัติ เป็นปฏิบัติการแสวงอำนาจของเผด็จการทหารแบบ absolute power ที่ทำตัวเป็น absolute monarchy เจ้าสายใหม่เสียเอง   

ความผิดพลาดของคณะราษฎร ต่อมาถึงการเสพอำนาจอย่างไร้การควบคุมของเผด็จการทหาร เป็นเรื่อง post fact ที่จบไปแล้ว จะตำหนิซ้ำซากความผิดในอดีตก็ไม่หายไป แต่หากไม่ชี้ต้นตอปัญหา เรียนรู้ข้อผิดพลาด ประเทศไทยก็ก้าวไปข้างหน้าไม่ได้

ขณะเดียวกัน ก็ไม่ต้องสรรเสริญเชิดชูทหารที่ปฏิบัติตัวผิดจากบทบาทที่ควรกระทำ

ณ วันนี้ มีแต่ทหารเท่านั้นที่มีศักยภาพในฐานะกลุ่มผู้มีอำนาจสูงสุดพอที่จะแก้ไขประชาธิปไตย ที่ในอดีตถูกบิดเบือนและใช้เป็นเครื่องมือเพื่อสร้างอำนาจเบ็ดเสร็จแก่กลุ่มแสวงหาอำนาจเสมือนเผด็จการ จนประชาธิปไตยไม่สามารถทำหน้าที่ได้

สิ่งที่ทหารต้องทำ

การแก้ไขปัญหาของชาติ ต้องอาศัยการกระทำที่เป็นกลาง

รัฐประหารครั้งล่าสุด ถูกมองว่าไม่มีความเป็นกลาง เลือกข้าง – ข้างเดียวกับประชาชนที่ต่อต้านทักษิณ – ทำให้ถูกต่อต้านจากพวกทักษิณ พวกที่ยึดมั่นแต่อุดมการณ์ของประชาธิปไตยตามนิยาม และพวกที่คาดหวังประโยชน์ส่วนตนมากกว่าจะเข้าใจที่มาและผลร้ายที่แท้จริงของเผด็จการทหาร

หากมองประโยชน์ของชาติเป็นสำคัญ รัฐประหารครั้งนี้มีความเป็นกลางตรงที่ไม่เข้าข้างการทุจริต โกงกิน

การทุจริต เป็นปัญหาใหญ่ที่ผู้มีอำนาจบริหารประเทศต้องกำจัดทิ้ง ไม่ว่าจะเป็นรัฐบาลทหารหรือพลเรือน

เมื่อครอบหลักการของวาโรล 3 อย่าง: Intra-state Stability ความมั่นคงและเป็นอิสระในหน่วยราชการ, Political Plurality มีตัวเลือกทางการเมือง และ National Unity ประชาชนปราศจากความแตกแยก จะเห็นว่า  เป้าหมายสำคัญอันแรกของทหารไทย คือ กำจัดอิทธิพลจากตัวบุคคล และจากกลไกที่ฝังอยู่ในระบบ อันเป็นเครื่องมือที่สร้างผลประโยชน์ให้นักการเมือง

การชำระขุดสันดอนที่สะสมมานาน อาศัยการล้างทั้งระบบ เป็นงานสร้างความเกลียดชังและศัตรู

แต่เมื่อทหารไม่มีหน้าที่ในการปกครองประเทศ ไม่ต้องสนใจหาคะแนนนิยมเพื่อการเลือกตั้ง ทหารจึงควรภูมิใจที่ได้ทำงานสร้างบรรยากาศทางการเมืองที่ถูกต้อง สร้างภูมิคุ้มกันให้หน่วยงานราชการทำงานได้อย่างอิสระ 

และ ล้างความผิดพลาดที่ทหารรุ่นก่อนสร้างไว้กับแผ่นดิน

หน้าที่ของ ‘คน’ – ‘ประชาชนและทหาร’ และเวลาจบบทบาทของ Enforcer   

เป้าหมายที่สอง คือ แก้ไขระบบการศึกษา ซึ่งจะพึ่งทหารฝ่ายเดียวไม่ได้  

ทหารไทยทั้งผู้นำและพลทหาร โตมาภายใต้ระบบการศึกษาเดียวกับประชาชน การคิดออกนอกกรอบจึงเกินจินตนาการ

ย้อนกลับไปที่พ.ศ. 2475 การรู้หนังสือของประชาชนต่ำมาก คำว่าประชาธิปไตย แค่ความหมายก็ยากแล้ว เมื่อระบบและกระบวนการที่สามารถประคองให้ประชาชนเข้าใจบทบาทของประชาธิปไตย หน้าที่ของตัวเอง และเติบโตไปพร้อมกัน ถูกทำลายลงและสะกดไว้ เกือบ 40 ปีถัดมาจึงยังมีประชาชนที่ไม่รู้หนังสือ และไม่เห็นประโยชน์ของการศึกษาที่มีต่อความเป็นอยู่ของตนเอง

การไม่มีความรู้ในอดีต เป็นเรื่องที่ถูกเอาเปรียบ

แต่วันนี้ หมดข้ออ้างที่จะไม่หาความรู้และสร้างสำนึกแล้ว

การศึกษา ที่ต้องแก้ไข จึงต้องพัฒนาทั้งความรู้ สำนึก ให้เกิดในเด็กที่จะมีโอกาสเลือกตั้ง และในผู้ใหญ่ เช่น คนอายุ 15 ที่ไม่รู้หนังสือเมื่อ พ.ศ. 2513 และผู้ใหญ่ที่รู้หนังสือ แต่ไม่มีสำนึก

การแก้ปัญหาของทหาร โดยกำหนด เป้าหมาย  objectives ว่าต้องบรรลุอะไร ด้วย วิธีปฏิบัติ strategies อย่างไร ไม่ใช่เรื่องยาก

แต่การจะบรรลุเป้าหมายที่ประชาชนดำรงชีวิตร่วมกันในสังคมอย่างลงตัว ด้วยความเข้าใจเงื่อนไขของระบอบการปกครอง ปราศจากความแตกแยก ไม่ใช่เรื่องที่ทหารกำหนดได้ ไม่มีสูตรสำเร็จว่าระบบการศึกษาใดจะสร้างประชาธิปไตยได้

แม้อุปนิสัยสันดานเป็นสิ่งขุดออกยาก แต่หากไม่เกิดสำนึกและรู้จักใช้สิ่งที่ได้จากการศึกษา สิ่งที่รู้ก็ไร้ค่า

จึงต้องเป็นประชาชนเท่านั้นที่ต้องลงแรงเปลี่ยนตัวเอง

ทหารต้องกำหนด Exit plan

ให้ชัดเจนว่าไม่ต้องการอ้อยอิ่งอยู่ในอำนาจ ให้ประชาชนทั้งมวลรู้เป้าหมายที่จะเคลื่อนไปข้างหน้าด้วยกัน ให้รู้จุดที่ Enforcer จบบทบาท

สิ่งที่ทหารไม่ต้องทำ คือ การระบุว่าเมื่อไหร่

การถอนตัวของทหารจากฉากการเมืองได้เร็วหรือช้า ขึ้นอยู่กับตัวประชาชนเอง

Democracy is merely a means of governance, not an end in itself.

The end should be good governance.

การเรียกร้อง Democracy ไม่ทำให้เกิด Good governance หรือ การปกครองที่ดีและเป็นธรรม

การตะโกนเรียกร้องการเลือกตั้ง ไม่เทียบเท่ากับการทำให้เกิดรัฐบาลที่ดี

SW19

****

ตอน 1 ทหารสร้างประชาธิปไตยได้

ตอน 2 ทหารในฐานะผู้พิทักษ์ประชาธิปไตย

อ่านเพิ่มเติม The Military as the Guardian of Constitutional Democracy  by Professor Ozan Varol