กระบวนการสู่การเป็นบล็อกเกอร์ หรือ Bloggerization กำลังกลายเป็นกระแสที่กำลังมาแรงในประเทศไทย ซึ่งปัจจุบันเมืองไทยคาดว่ามีบล็อกไม่ต่ำกว่า 300,000 บล็อก ขณะที่จำนวนคนเขียน blog ในอเมริกามีประมาณ 15 ล้านคน และมีแนวโน้มว่าจะถึงจุดอิ่มตัว แล้วไปนิยมแหล่งชุมชนออนไลน์ หรือ Social Network แทน ซึ่งเป็นเว็บที่ผสมผสาน เทคโนโลยีใหม่ๆ หลากหลายอย่างลงตัว ฟังก์ชันการใช้งานหลากหลาย ปรับแต่งแก้ไขได้ง่าย  

                อย่างไรก็ถือว่ากระแสการมุ่งสู่บล็อกของไทย ขณะนี้ยังอยู่ในช่วงขาขึ้น แต่มีมิติของกระบวนการอยู่หลายมิติเช่นกันที่ต้องวิเคราะห์กันในเชิงเป้าหมายของการใช้บล็อกว่าแท้จริงแล้วสัดส่วนเป็นด้านไหนเป็นหลัก แล้วกระบวนการที่จะมุ่งสู่บล็อกที่มีอิทธิพลต่อสังคมน่าจะเดินหน้าไปอย่างไร

                ก็อย่างที่ทราบว่าปัจจุบันไทยเริ่มมีทั้งการใช้บล็อกที่หลากหลาย เช่น 1.) เพื่อส่งเสริมการตลาดทางธุรกิจ หรือสร้าง แบรนด์เพิ่มมูลค่า 2.) เพื่อสร้างรายได้ 3.) เพื่อเป็นงานอดิเรก 4.) เพื่อเป็นการสื่อสารทางด้านข่าวสาร (Media) ฯลฯ

                และไม่แน่ครับ ที่อนาคตก็จะมีการวิจัยใหม่ในเรื่องการมีส่วนร่วม หรือวัฒนธรรมการเมืองผ่าน Blog , Blog Science , หรือ Marketing of Blog ขึ้นมาก็ได้

                Blog มาจากศัพท์คำว่า WeBlog ก็คือการบันทึกบทความของตนเอง ลงบนเว็บไซต์ ส่วนคนที่เขียน blog เขาจะเรียกว่า blogger หรือ Weblogger โดยเนื้อหาของ blog นั้นจะครอบคลุมได้ทุกเรื่อง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องราวส่วนตัว หรือเป็นบทความเฉพาะด้านต่าง ๆ ในทุกเรื่องที่เจ้าของสนใจ ทั้ง  "ข้อเท็จจริง" และ "ความคิดเห็นส่วนตัวต่อข้อเท็จจริงนั้น ๆ" หรือ เป็น  "คอลัมภ์วิเคราะห์" ตามหนังสือพิมพ์หรือนิตยสาร ที่สะท้อนมุมมอง แนวคิดออกมาให้ผู้อ่านทราบเป็นด้านหลัก

                กระแสนี้เป็นกระแสของการให้พื้นที่ความคิดส่วนตัวกลายเป็นพื้นที่ความคิด หรือความรู้ทางสาธารณะ ไม่ใช่เป็นกระแสการตั้งกระทู้  พูดง่าย ๆ คือการเปิดสมองเพื่อถ่ายทอด และเปิดรับแนวคิด แง่มุมของบุคคลอื่นที่แตกต่าง และสร้างสรรค์ อิทธิพลของบล็อกไม่ต่างจากทุกคนมีสื่อทางเลือกในมือ นั่นคือการสร้างพลังอาณาจักรทางความคิด ข้ามพรมแดน ด้วยระยะเวลาที่รวดเร็ว ซึ่งจุดเด่นที่สุดของ Blog ก็คือ เป็นเครื่องมือสื่อสารชนิดหนึ่ง ที่สามารถสื่อถึงความเป็นกันเองระหว่างผู้เขียนบล็อก และผู้อ่านบล็อกที่เป็นกลุ่มเป้าหมายที่ชัดเจนของบล็อกนั้น ๆ ผ่านทางระบบ comment ของบล็อก

                ต้องยอมรับว่าบล็อกมีความปัจเจกชนอยู่ค่อนข้างสูงมาก และปฏิเสธไม่ได้ว่าเจ้าของบล็อกก็คือบุคคลธรรมดาคนหนึ่ง ที่มีบุคลิก ภูมิปัญญา ความสนใจ เป้าหมายที่แตกต่างกัน ดังนั้นในสังคมบล็อกก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าจะมีทั้งดีและไม่ดีอยู่ภายในสังคม เพียงแต่เทคโนโลยีสามารถควบคุมได้ส่วนหนึ่ง ร่วมกับสังคมบล็อกร่วมกันสอดส่องตรวจสอบสิ่งที่เป็นเป็นบล็อกมลพิษเข้ามาอยู่ในสังคม

                ปัจจุบันสัดส่วนของบล็อกไทยส่วนใหญ่เป็นวัยรุ่น และเขียนไดอะรี่เป็นกระแสหลัก ส่วนกระแสที่ทางสำนักข่าวกำลังสร้างขึ้นก็อยู่ในช่วงการผสมผสานของกลุ่มเจ้าของบล็อกที่มีความหลากหลาย และแตกต่างกันทั้งกลุ่มฮาร์ดคอร์ ในทางเศรษฐกิจการเมือง กลุ่มสื่อสารมวลชน กลุ่มนักวิชาการ กลุ่มวัยรุ่น หรือกลุ่มวิชาชีพต่าง ๆ และกลุ่มทั่วไป โดยมีการสร้างทางเลือกและสร้างจุดยืนของบล็อกอย่างชัดเจนว่าจะเปิดรับกลุ่มผู้ใช้ ผู้อ่านกลุ่มใด ซึ่งสุดท้ายผู้ใช้ก็จะจับกลุ่มบริโภคและแยกสัดส่วนกันได้เอง เช่น กลุ่มวัยรุ่นก็จะไปที่กระปุก สนุก ฯลฯ

                 สำหรับกระบวนการ บล็อกเกอร์ไรเซชั่น ที่ผมให้ความสนใจก็คือเป้าหมายในแนวทางของสื่อสารมวลชน ซึ่งในของ oknation เองก็ถือว่าเป็นบล็อกที่ได้เริ่มกระบวนการสู่การสร้างพลเมืองนักข่าว หรือ citizen reporter หรือ citizen journalism ขึ้นมา บางก็มีการบัญญัติศัพท์อีกด้านว่าลักษณะของบล็อกนี้น่าจะเป็น independent media หรือ independent journalism ที่มี“ความเป็นอิสระ” มากกว่า “ความเป็นพลเมือง”

                ถึงกับมีการบอกแนวโน้มของบล็อกว่าจะเป็น ‘นิวมีเดีย’ (New Media) หรือ ‘สื่อรูปแบบใหม่’ ภายใต้โครงสร้างของสื่อมวลชนยุคใหม่ ที่จะไม่ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลทางธุรกิจ หรือการเมือง ซึ่งจริงแล้วหากทำได้ก็เป็นการดี เพราะต้องยอมรับว่าร่มใบใหญ่ที่บล็อกเกอร์พร้อมจะอยู่ใต้ร่มเป็นสิ่งสำคัญ

                แต่สิ่งที่หนักหน่วงในกระบวนการสร้างบล็อกเกอร์ พลเมืองนักข่าวได้นั้นย่อมยากลำบาก และใช้เวลา เนื่องจากวัฒนธรรมการรับรู้ การเสพย์ข้อมูลข่าวสารของไทยอยู่ภายใต้กระแสหลักมานาน ดังนั้นการที่จะปรับทัศนคติ หรือกรอบความคิดของพลเมืองวงกว้างให้เป็นนักข่าวได้นั้น ก็ต้องแยกให้ออกว่าบล็อกเกอร์พร้อมจะเป็นนักข่าวประเภทใด แต่หากเป็นนักข่าวที่ไม่แตกต่างกับกระแสหลักที่ยังไม่ทิ้งของข่าวประโลมโลกแล้ว ก็ไม่สามารถประกาศได้ว่ากระบวนการสร้างบล็อกคือการสร้างสื่อใหม่ขึ้นมาในเมืองไทยได้

                ดังนั้นผมคิดว่าสิ่งที่ต้องสร้างให้เกิด Impacts ของ  Blog ในวิชาชีพสื่อสารมวลชนมาก ๆ คือการสร้างกระแสเนื้อหา Content และ social networking ซึ่งเป็นแนวโน้มที่เกิดขึ้นทั่วโลก แต่ผลการศึกษาก็พบว่าผู้ใช้อินเทอร์เน็ตของไทยพบว่าต่ำสุด และมีการแบ่งปันความรู้ (content) โดยการสร้าง personnel blogs น้อยมาก ผู้ใช้อินเทอร์เน็ตของไทยส่วนใหญ่ใช้ช่องทางการสื่อสารผ่านการตั้ง forum เป็นหลัก ซึ่งเป็นแนวโน้มที่เก่าในสมัยปัจจุบัน

                นอกจากนั้น หากจะสร้างให้บล็อกด้านสื่อสารมวลชนที่ทรงพลังจริง ๆ นอกจากการพัฒนาเนื้อหาที่เป็นประโยชน์ และสามารถผนึกเครือข่ายสังคมที่แลกเปลี่ยน เรียนรู้กันแล้ว ผมคิดว่าการไปสู่วารสารศาสตร์แนวสืบสวนสอบสวน (Investigative Reporting) คือสิ่งจำเป็นที่พลเมืองนักข่าวต้องมีจมูกของนักข่าวที่ทราบว่าอะไรผิดปกติ ไม่เป็นธรรม ไม่ถูกต้อง และมีความกระหายที่จะสร้างการเปลี่ยนแปลงสู่ความถูกต้องด้วยการเสาะแสวงหาข้อมูล ข้อเท็จจริงมาเปิดโปง ในแง่มุมต่าง ๆ

                ผมคิดว่ากระบวนการ บล็อกเกอร์ไรเซชั่น ของไทยต้องมุ่งไปสู่การแบ่งปันความรู้ให้มากที่สุดก่อน  หลังจากนั้นคือการให้ความมั่นใจในกระบวนการนำเสนอแนวคิดที่อิสระ ก่อนที่จะพัฒนาไปสู่การสร้างเครือข่าย และวิชาชีพสื่อสารมวลชนแนวสืบสวนสอบสวนอย่างแท้จริง แต่สิ่งที่น่าเป็นห่วงสำคัญคือกระแสสื่อสารมวลชนสุดท้าย คือกระแสการทำบล็อกให้เป็นทางธุรกิจแบบหนัก ๆ โดยใช้กลยุทธ์ทางการตลาดเข้ามาเป็นกระแสกลบครับ