เช้าตรู่ของวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ในเวลานั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีพระบรมราชินี เสด็จแปรพระราชฐานไปประทับ ณ วังไกลกังวล หัวหิน

ทางพระนคร คณะราษฏรได้ยึดอำนาจการปกครองประเทศ เพื่อ "จะให้ประเทศสยามมีธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน" และมอบหมายให้ นาวาตรีหลวงศุภชลาศัย (บุง ศุภชลาศัย) นำเรือรบหลวงสุโขทัย เชิญหนังสือไปกราบบังคมทูลเชิญให้ทรางเป็นกษัตริย์อยู่ใต้รัฐธรรมนูญการปกครองแผ่นดินต่อไป และทูลเชิญเสด็จกลับคืนพระนคร

สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัฐกาลที่ ๗ ทรงเล่าพระราชทาน เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๕ ถึงเหตุการณ์ในวันนั้นว่า

"เช้าวันนั้นรู้เรื่องกันที่สนามกอล์ฟ พระยาอิศราฯ เป็นคนไปกราบบังคมทูลให้ในหลวงทรงทราบ ระหว่างนั้นก็ทราบขาวกระท่อนกระแท่นจากวิทยุ ต่อมาในหลวงก็ทรงได้รับโทรเลข มีความว่า ทางกรุงเทพฯ ได้ส่งเรือรบมาทูลเชิญเสด็จกลับ หลังจากนั้น เป็นเวลาประมาณเที่ยงเศษ หลวงศุภชลาศัยก็มาถึง พระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร (สมุหราชองค์รักษ์) สั่งให้ปลดอาวุธเสียก่อนถึงจะให้เข้าเฝ้าฯ ในหลวงท่านรับสั่งว่าไม่กลับหรอก เรือสุโขทัยพวกนั้นจึงกลับไป ระหว่างนั้นเราก็ปรึกษากันว่าจะทำอย่างไร บางคนก็กราบบังคมทูลว่าให้เสด็จออกไปข้างนอกเสียก่อน แล้วค่อยต่อรองกันทางนี้ ท่านรับสั่งว่า

"ไม่ได้ ไม่อยากให้มีการรบพุ่งกัน เพราะว่าจะเสียเลือดเนื้อประชาชน รับสั่งว่า จะต้องมาปรึกษาฉันก่อนว่าจะไปหรืออยู่เพราะฉันจะต้องไปกับท่าน"

เมื่อฉันได้รู้เรื่องจากในหลวงฉันก็บอกว่า "ไม่ไปหรอก ยังไงก็ไม่ไป" ท่านรับสั่งว่า ตกลงว่า "กลับ"

คำกราบบังคมทูลของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เช่นนี้ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงภาคภูมิพพระรคาชหฤทัยอย่างยิ่ง มีพระราชหัตถเลขาถึงพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ภายหลังเหตุการณ์ว่า ฉันต้องยอมรับว่า ทั้งสมเด็จแะลหญิงอาภา (พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภาพรรณี พระชนนีของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีฯ) ควรจะได้รับเกียรติศักดิ์อย่างสูงที่แสดงความกล้าหาญอย่างยิ่งเช่นนั้น เพราะเราทุก ๆ คน ทราบดีว่า ถึงเรายอมกลับกรุงเทพฯ ต่อไปเขาจะฆ่าเราเสียก็ได้ ผู้หญิงสองคนนั้นเขากล้ายอมตายเสียดีกว่าจะเสียเกียรติศักดิ์ เมื่อเขาตกลงเช่นนั้น ฉันก็เห็นด้วยทันที

ขณะนั้นสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีฯ พระชนมายุเพียง ๒๘ ชันษา มิได้ทรงมีพระสิริโฉมลือเลื่องเท่านั้น หากทรงสำนึกอย่างมั่นคงว่าทรงเป็นราชนารี ต้องมีขัตติยะมานะ จึงทรงกล้าเสียสละพลีชีพรักษาศักดิ์ศรีของราชวงศ์ ความในพระราชหฤทัยจึงสอดคล้องกับพระราชประสงค์เบื้องลึกของพระราชสวามี ทรงพร้อมที่จะเสด็จฯ เคียงข้างกันในทุกสถานการณ์

ทั้งสองพระองค์ จึงเสด็จนิวัติพระนครโดยรถไฟพระที่นั่ง ถึงสถานนีหลวงจิตรลดา เวลา ๐๐.๓๕ น. ของวันที่ ๒๖ มิถุนายน ๒๔๗๕ วันต่อมาวันที่ ๒๗ มิถุนายน ทรงลงพระปรมาภิไธยในร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินชั่วคราว

ขอเดชะ ฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม

การที่ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้เริ่มทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองครั้งนี้ก็ด้วยมุ่งหวังประโยชน์แก่ชาติโดยเห็นแก่ชาติโดยเห็นด้วยเกล้าด้วยหกระหม่อมว่า ทุกๆ ประเทศที่เป็นเอกราช ก็มีธรรมนูญการปกครองกันทั่วไปแล้ว หากประเทศสยามได้มีกับเขาบ้างก็จะเป็นโอกาสให้ราษฎรเป็นจำนวนมากได้มีส่วนช่วยเหลือใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ในราชการแผ่นดินเต็มกำลังความสามารถจริง ๆ การณ์ได้เป็นไปโดยเรียบร้อยด้วยประการทั้งปวง ก็เนื่องด้วยฝ่าละอองธุลีพระบาทได้ทรงตั้งพระราชหฤทัยดีต่อประชาชนชาวสยาม และทรงพระกรุณาช่วยเหลือสงเสริมทุกประการ ตลอดจนพระราชทานอภัยโทษแก่พวกข้าพุทธเจ้า โดยพระราชกำหนดนิรโทษกรรมนั้น ด้วยพระมหากรุณาธิคุร ทั้งนี้ ย่อมตระหนักอยู่แก่ใจพวกข้าพระพุทธเจ้า

การที่ข้าพระพุทธเจ้า ได้ประกาศกล่าวข้อความในวันเปลี่ยนแปลง ด้วยถ้อยคำรุนแรง กระทบกระเทือนใต้ฝาละอองธุลีพระบาทและพระบรมวงศานุวงศ์ก็ด้วยทรงมุ่งหวังถึงผลสำเร็จทันทีทันใดเป็นใหญ่สมเด็จพระมหากษัตราธิราชในบรมวงศ์จักรี ตลอดจนพระบรมวงศานุวงศ์หลายพระองค์ได้มีส่วนทำความเจริญมาสู่ประเทศสยามตามกาลสมัยบัดนี้ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พวกข้าพระพุทธเจ้ามาเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายจึงขอพระราชทาน พระบรมวโรกาสนี้กราบบังคมทูลขอพระราชทานอภัยโทษอีกครั้งหนึ่ง เป็นคำรบสองในถ้อยคำที่ได้ประกาศไป

การจะควรประการใดแล้วแต่จะทรงพระกรุณา โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม

เมื่อคณะราษฎร์ได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานอภัยโทษเสร็จสิ้นแล้ว พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงมีพระราชดำรัสตอบดังนี้

“ข้าพเจ้าขอขอบใจท่านทั้งหลายเป็นอย่างยิ่งในการที่ได้มา กระทำพิธีขอขมาต่อตัวข้าพเจ้าและพระราชวงศ์จักรีในวันนี้ การกระทำของท่านในวันนี้ให้รู้สึกยินดีเป็นอย่างยิ่งไม่ใช่ยินดีต่อตัวข้าพเจ้าโดยฉพาะ เพราะข้าพเจ้าเองก็ให้อภัยโทษแก่ท่านทั้งหลายมานานแล้ว เพราะเข้าใจในความประสงค์ของท่านดีท่านกระทำการในคราวนี้ก็เพื่อหวังประโยชน์แก่ชาติจริงๆ ข้าพเจ้าได้ตั้งใจให้ท่านได้ทำการเป็นผลสำเร็จเรียบร้อยดีอย่างที่สุดที่จะเป็นได้ โดยที่ข้าพเจ้ามีความเห็นในความคิดของท่าน ข้อที่ข้าพเจ้าดีใจมากนั้นคือ ในคำขมานั้น ท่านได้กล่าวถึงสมเด็จพระมหากษัตราธิราชและเจ้านายในพระราชวงศ์จักรีว่าได้ทรงมีส่วนในการนำความเจริญมาสู่ประเทศสยามด้วยหลายพระองค์ด้วยกัน นั่นเป็นความจริง

ในคำประกาศวันที่ 24 มิถุนายน นั้น ข้อความที่ทำให้ข้าพเจ้าเอง และสมาชิกของพระราชวงศ์จักรีรู้สึกโทมนัสอย่างยิ่ง คือ ในข้อความที่ทำให้เข้าใจ่าพระราชวงศ์จักรีไม่ได้ทำความเจริญให้กับประเทศสยามอย่างใดอย่างหนึ่งเลย ทำให้สมาชิกในพระราชวงศ์จักรีทั่วไปโทมนัสน้อยใจและแค้นเคืองมา

เมื่อพวกท่านได้กล่าวแก้ไขในวันนี้นั้น ข้าพเจ้าหวังว่าจะเป็นผสานไมตรีระหว่างพระราชวงศ์จักรีกับพวกท่านและราษฎรทั่วไปให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้ อันที่จริง เจ้านายในพระราชวงศ์จักรีทุกพระองค์ย่อมทรงมีส่วนเป็นหน้าที่ของพระองค์ที่จะทำอะไรให้เป็นประโยชน์แก่บ้านเมือง จึงทรงได้เข้ารับราชการในกระทรวงต่างๆ ทุกพระองค์ตามแต่ที่จะทำได้ แต่ตามวิสัยธรรมดาของคนและตระกุลอันใด ก็ย่อมมีสมาชิกมีความสามารถไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากันเป็นธรรมดา และย่อมมีการพลาดพลั้งการบ้าง ข้าพเจ้าเชื่อว่าถ้าเจ้านายจะได้ทรงทำการพลาดพลั้งไปบ้าง ก็มิใช่โดยอคติ โดยเหตุนี้เมื่อท่านได้กล่าวแก้ไขในวันนี้และท่านมีความรู้สึกว่า พระราชวงศ์จักรีได้ทรงทำประโยชน์แก่ประเทศชาติของเราเช่นนี้ ก็ย่อมจะล้างความโทมนัสทั้งหลายทั้งปวงของข้าพเจ้าเอง และพระราชวงศ์จักรีได้สิ้น

นอกจากนี้ ข้าพเจ้ามีความยินดีมากที่ท่านได้มาทำพิธีขอขมาวันนี้เอง โดยที่ข้าพเจ้ามิได้ทรงเรียกร้องร้องอย่างใดอย่างหนึ่งเลย เพราะท่านทั้งหลายได้แสดงว่ามีธรรมในใจ และเป็นคนที่สุจริตและใจเป็นนักเลง คือเมื่อท่านรู้สึกว่าได้ทำอะไรเกินไป พลาดพลั้งไปบ้าง ท่านก็ยอมรับผิดโดยดีและโดยเปิดเผยการกระทำเช่นนี้เป็นของที่ทำยาก และต้องเป็นนักเลงจริงๆ จึงจะทำได้ เมื่อท่านได้กระทำพิธีเช่นนี้ในวันนี้ก็ทรงแสดงให้เห็นชัดว่าการใดๆ ที่ท่านได้ทำไปเพื่อหวังประโยชน์แก่ประเทศชาติอย่างแท้จริง ท่านได้แสดงว่าท่านเป็นผู้มีน้ำใจกล้าหาญทุกประการ ท่านกล้ารับผิดเมื่อรู้สึกว่าตนได้ทำการพลาดพลั้งไป

ดังนี้ เป็นการที่ทำให้ประชาชนรู้สึกไว้ใจในตัวของท่านยิ่งขึ้นอีกเป็นอันมากในข้อนี้ ทำให้ข้าพเจ้ารู้สึกยินดีเป็นอันมาก

เพราะฉะนั้น ในที่สุดนี้ ข้าพเจ้าขอให้พรแก่ท่านทั้งหลาย ขอจงเจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขะ พละ ปฎิภาณ ทุกประการ มีกำลังใจ กำลังน้ำใจ เพื่อสามารถทำการงานให้เป็นประโยชน์แก่ประเทศของเราสืบไป”

ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ ล้นเกล้าล้นกระหม่อม