บนหลังแปแลละลิบลิ่ว            ทิวสนสวนสะพรั่งดังเมืองฝัน
ทะเลหญ้ากว้างอ้างว้างนั้นพลัน        ไหวหวั่นเป็นคลื่นห้อมล้อมพรายฯ
ลอยใจไปเสมอสำเภาแก้ว        เหนือแนวเนินระลอกคลื่นป่าไม้
กายวิเวกจมเมฆอันโปรยปราย           ภายใต้สายรุ้งทิพย์มหึมาฯ

                                                            ลำนำภูกระดึงโดยอังคาร กัลยาณพงศ์

ผ่านกึ่งศตวรรษอุทยานแห่งชาติ...

อุทยานแห่งชาติภูกระดึงได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ แห่งที่ 2 ของประเทศไทย เมื่อวันที่ 23 พ.ย. 2505
ตั้งอยู่ในท้องที่ตำบลศรีฐาน อำเภอภูกระดึง จังหวัดเลย ครอบคลุมพื้นที่ 348.13 ตารางกิโลเมตร

ลักษณะภูมิประเทศเป็นภูเขาหินทรายยอดตัด โดยมีที่ราบบนยอดภูกระดึงประมาณ 60 ตารางกิโลเมตร
มีระดับความสูงอยู่ระหว่าง 400 – 1,200 เมตร จุดสูงสุดอยู่ที่บริเวณคอกเมย มีความสูง 1,316 เมตร

ภูกระดึง มีรูปลักษณ์ไม่เหมือนภูเขาที่ไหนในโลกนี้ เหมือน "หัวใจ" ไม่ผิดเพี้ยน

สภาพทั่วไปของภูกระดึงประกอบไปด้วยพรรณไม้นานาชนิด พันธุ์สัตว์ป่านานาพันธุ์ หน้าผา ทุ่งหญ้า ลำธาร และน้ำตก
อีกทั้งยังเป็นพื้นที่ต้นน้ำของลำน้ำพองซึ่งเป็นลำน้ำสายสำคัญสายหนึ่งของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ด้วยความสูง บรรยากาศ และสภาพอากาศที่เย็นสบายตลอดปีบนยอดภูกระดึง
โดยเฉพาะในช่วงฤดูหนาวอุณหภูมิอาจลดต่ำจนถึง 0 องศาเซลเซียส
จึงเป็นแรงจูงใจให้นักท่องเที่ยวหวังที่จะเป็นผู้พิชิตยอดภูกระดึงสักครั้งหนึ่งในชีวิต

กับทริปสำรวจภูกระดึง ใต้ปมกระเช้าไฟฟ้า

ต้นกุมภาพันธ์ 58 ได้ร่วมคณะไปกับสื่อมวลชน, มูลนิธิสืบ นาคะเสถียร , OKnature, กลุ่มระวังไพร และนศ.มหาวิทยาลัยรังสิต
ลงพื้นที่ภูกระดึงเพื่อให้สื่อมวลชนได้รับข้อมูลตรงจากผู้มีส่วนได้-เสียโดยตรง จากการสร้างกระเช้าไฟฟ้าภูกระดึง
นั่นคือกลุ่มลูกหาบและแม่ค้าที่อยู่ตามซำต่างๆ รวมถึงนักท่องเที่ยวที่ผ่านไปมา
ผมเชื่อว่าทุกคนปรารถนาใคร่รู้ว่า ชาวบ้านศรีฐานเหล่านี้ต้องการกระเช้าไฟฟ้าจริงหรือไม่

สัมผัสได้ด้วยหัวใจ...

การปีนป่ายขึ้นภูกระดึง อาศัยเดินเท้าตั้งแต่ที่ทำการอุทยานด้านล่าง ผ่านความลาดชันระดับต่างๆ 
ได้เห็นสภาพป่าตั้งแต่เต็งรัง เบญจพรรณ ดิบแล้ง ดิบเขา สู่ป่าสนเขาและทุ่งหญ้าบนยอดภู
การขึ้นภูกระดึง ล้วนประทับใจความหลากหลายของสัตว์ พันธุ์พืช นกนานาชนิด
ชนิดที่เรียกว่า ถ้าไม่เดินเท้า...จะไม่มีโอกาสได้สัมผัสอย่างแน่นอน

 แวะชิมแตงโม เติมความสดชื่น จากร้านค้าชาวบ้านที่ซำแฮก

ภูกระดึงถูกเปรียบเป็นสัญลักษณ์ของการเดินเท้าเพื่อขึ้นมาชมธรรมชาติตั้งแต่นานมาแล้ว 
เป็นแหล่งศึกษาธรรมชาติที่ขึ้นชื่อในเรื่องของการเดินทางที่จะใช้คำว่า ‘พิชิต’ ในการท่องเที่ยว 
เราต้องท้าทายตัวเองในการที่จะเดินขึ้นไปให้ถึง ฝ่าฟันความยากลำบากเพื่อขึ้นไปชมธรรมชาติ 
ความมีเสน่ห์ของภูกระดึงมันก็อยู่ตรงนี้แหละ

สมัยก่อนเวลาเดินขึ้นไปหลังแปจะเป็นบันไดขั้นๆ เราต้องใช้แรงใช้มือตะกุยตะกาย ดึงเชือกพาตัวเองขึ้นไป 
สมัยนี้จะเป็นบันไดเหล็กเราก็จะไต่เหล็กขึ้นไป ตลอดเส้นทางถ้าเป็นนักดูนกก็จะเดินชมนก ลิสต์รายชื่อนกไปเรื่อยๆ 
เป็นความสุขอย่างหนึ่งของนักดูนกจริงๆ อย่างเช่นที่นี่ก็จะมีนกไต่ไม้หน้าผากกำมะหยี่ 
นอกจากนั้นภูกระดึงก็จะมีความหลากหลายของพรรณไม้อยู่มาก เช่น หม้อข้าวหม้อแกงลิง หยาดน้ำค้าง กล้วยไม้หายาก

ผมเชื่อตลอดมาว่า การได้อะไรหรือครอบครองสิ่งใดมาง่าย ๆ ทำให้เรามองไม่เห็นคุณค่าและลืมถนอมรักษาสิ่งนั้นไป
เหมือนกับที่ผมเคยได้ยินบางคนพูดว่า จะต้องผ่านความทุกข์ระทมขมขื่นมา
จึงจะทราบว่าความหอมหวานที่สุดในชีวิตนั้นเป็นเยี่ยงไร
มาใช้หัวใจเดินขึ้นภูกระดึงด้วยกันครับ แล้วท่านจะพบว่า ธรรมชาตินั้นงดงามตรึงตราเพียงใด !!!

หากมาภูกระดึงก็ต้องเดินขึ้นยอดภูกระดึง เป็นของคู่กันเป็นธรรมดา 
แต่ทว่าหากเกิดกระเช้าไฟฟ้าขึ้นมาแทนที่แล้ว ยังจะเหลือเสน่ห์อันใดบนภูกระดึงอีกหรือ ??

ป่าไผ่...ปราการด่านแรก

แนวป่าไผ่สีทอง สวยงามราวจิตรกรวาดไว้ ดูราวกับความโศกเศร้าที่มีชีวิตชีวา
ฉายภาพธรรมชาติอันน่าหลงใหล สะท้อนถึงห้วงอารมณ์ที่ผันเปลี่ยนเวียนไปคล้ายดั่งฤดูกาลของชีวิต
แม้ไร้เสียงวิหคนกกา แต่ราวกับได้ยินทุกสรรพสำเนียง
ฉากหนึ่งของความรู้สึกระหว่างก้าวผ่านป่าเต็งรัง ก่อนถึงซำแฮก
บนเส้นทางขึ้นภูกระดึงอันเป็นหนึ่งในตำนานนักเดินทาง

 สีสันป่าผลัดใบที่ซำแฮก...

พอย่างเข้าปลายหนาวต้นแล้ง ป่าผลัดใบก็เริ่มเปลี่ยนสี
ใบสีเขียวค่อยๆกลายเป็นสีเหลือง ส้ม และแดง ก่อนทิ้งใบร่วงหล่น

ยามเมื่อฤดูแล้งมาเยือน ป่าเต็งรังก็งดงามด้วยสีสันของป่าผลัดใบ
ไม้ปลิดใบลงเพื่อลดการคายน้ำ ใบไม้ที่ลอยลมหล่นลงถมทับใต้โคน
ช่วยป้องกันความชุ่มชื้นจากดิน ไม่ให้ระเหยอย่างรวดเร็ว
ทว่าใบไม้ที่ร่วงหล่นทับถมก็กลายเป็นเชื้อแห่งเพลิงไฟ ไหม้ลุกลามในป่าผลัดใบแทบทุกปี

ไฟป่า... คือกลไกตามธรรมชาติของป่าผลัดใบ เป็นตัวจัดการโครงสร้างป่าและคัดเลือกพันธุ์ไม้ 
ช่วยเตรียมพื้นที่ในการสืบพันธุ์ตามธรรมชาติ 
ผลัดใบในฤดูแล้ง และผลิใบเขียวชอุ่มในฤดูฝน 
หมุนเวียนเป็นวัฏจักรมาเนิ่นนาน

-

ป่าเปลี่ยนสี ภูกระดึง ช่วงปลายเดือนมกราคม
อ.นพรัตน์ นาคสถิตย์ รองประธานมูลนิธิสืบ นาคะเสถียร กรุณาให้ความรู้

หลายคำถามยังไม่มีใครตอบอย่างมีเหตุมีผล ?

ปีหนึ่งๆ คนขึ้นภูกระดึงประมาณ 50,000-60,000 คน โดยเฉพาะช่วงเทศกาล คนยิ่งแออัดกันมาก
หน้าหนาวช่วงเดือนธันวาคม-มกราคมแต่ละปี คนมากเป็นพิเศษหลายหมื่นคนต่อเดือนทีเดียว
ยิ่งคนมากเท่าไหร่ ก็ยิ่งกระทบกระเทือนต่อธรรมชาติมากเท่านั้น

แทนที่ อพท.จะหาทางฟื้นฟูสภาพภูกระดึง เพื่อต่อยอดความยั่งยืนของการท่องเที่ยว
กลับเสนอโครงการก่อสร้างกระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึง มูลค่า 600 ล้านบาท
ขนคนปีละ 300,000 คน เฉลี่ยวันละ 3,000 คน ขึ้นไปเที่ยวบนภูกระดึง

หากมีกระเช้าไฟฟ้าขนคนขึ้นไปบนภูกระดึงได้สะดวกวันละ 3,000 คน
ย่อมเพิ่มภาระให้กับธรรมชาติ อัตราความเสื่อมโทรมจะเพิ่มเร็วขึ้น

ปัจจุบัน ภูกระดึงปิดการท่องเที่ยว 4 เดือนต่อปี ช่วง 1 มิ.ย.-30 ก.ย.เพื่อฟื้นฟูสภาพป่า
และปรับปรุงสิ่งอำนวยความสะดวกให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้งานในฤดูกาลท่องเที่ยวต่อไป
แต่ภายใต้แผนสร้างกระเช้าไฟฟ้า มีการเสนอให้เปิดภูกระดึงตลอด 12 เดือน
ไม่เว้นแม้กระทั่งหน้าฝน ที่มีสถิติการท่องเที่ยวต่ำมากตามอุทยานแห่งชาติต่างๆ

ถ้ารู้ว่า ทางอพท.จะเอาขยะจากคน 3,000 คนที่นั่งกระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึงทุกวัน
ไปกลบฝังใกล้ๆ ที่ทำการข้างบน ในพื้นที่ 30 ไร่ (ซึ่งปัจจุบันเป็นป่าสนเขา)
จะคิดยังไงกันหนอ ไม่สงสารธรรมชาติกันบ้างเลยหรือไม่

ก่อนหน้านี้ อุทยานแห่งชาติภูกระดึงเริ่มใช้วิธีลดปริมาณขยะบนภูที่หมักหมมกันมานาน
คือนำขยะลงด้านล่าง โดยทางอุทยานฯทำสัญญากับร้านค้าที่ได้ขึ้นทะเบียนไว้
ให้ร้านค้า 100 ร้าน นำขยะลงไปด้านล่างในอัตรา 50 กก. ต่อปี
สำหรับนักท่องเที่ยว ถ้านำขยะลงไปไม่ต่ำกว่า 1 กก. จะได้ประกาศนียบัตรจากอุทยานฯ

แม้มาตรการนี้ไม่สามารถแก้ปัญหาขยะล้นเฉลี่ยวันละ 10 ตัน ได้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด
แต่มันก็ลดปัญหาได้มากกว่าการนำขยะไปกลบฝังในพื้นที่อุทยานฯ
ซึ่งรังแต่จะทำให้ปัญหาทับถมทวีขึ้น หนำซ้ำยังเกิดมลพิษแก่ดิน พืช และสัตว์ป่า

จุดสร้างสถานีปลายทางกระเช้าไฟฟ้า ห่างจากหลังแปประมาณ 2 กิโลเมตร

หากมีกระเช้าไฟฟ้า ขนคนมากองไว้ที่สถานีปลายทางบนภูกระดึง 3,000 คนต่อวัน
มีคำถามว่านักท่องเที่ยว(ที่ขาดศักยภาพในการเดิน)จะเดินเท้าไปยังแหล่งท่องเที่ยวอื่นๆได้หรือไม่

เสียงสนับสนุนให้สร้างกระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึงจำนวนมาก มองว่า
อยากพาพ่อ-แม่-คนชรา-ลูกเล็กเด็กแดง ขึ้นไปสัมผัสธรรมชาติ
ทว่าผู้ออกแบบกระเช้าไฟฟ้าไม่ได้ให้ข้อมูลในความเป็นจริงที่ว่า
จากสถานีปลายทางกระเช้าที่ห่างจากหลังแป 800 เมตรนั้น
ต้องเดินไปชมพระอาทิตย์ขึ้นที่ผานกแอ่นไปกลับ 6 กิโลเมตร
ไปดูพระอาทิตย์ตกที่ผาหล่มสักไป-กลับ 16 กิโลเมตร
และถ้าไปชมน้ำตกหลายแห่ง ก็ไป-กลับ 8 กิโลเมตร
จุดอื่นๆที่เป็นจุดท่องเที่ยวของภูกระดึง ไกลไปกว่านั้น

คิดว่าพอขึ้นไปบนภูกระดึงแล้วจะได้เห็นวิวสวยๆงามๆได้อย่างสะดวกสบาย
ซึ่งไม่ได้เป็นไปอย่างที่คิด ยังไงเมื่อขึ้นไปบนภู ท่านก็ต้องเดินไกลอยู่ดี ไหนจะสัมภาระอีกล่ะ

หรือต้องสร้างถนนขึ้น เพื่อให้รถลำเลียงนักท่องเที่ยวกันอีก ???

ไม่ทราบว่าใชจิ้งเหลนลายอินโดจีน Common Striped Skink หรือไม่

กระเล็นขนปลายหูสั้น หรือ กระถิกขนปลายหูสั้น / Himalayan striped squirrel, Burmese striped squirrel

การสร้างกระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึง แม้ตามที่อ้างว่าไม่มีการตัดต้นไม้ใหญ่ 
แต่หากทำให้ป่าอนุรักษ์กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวแบบฉิ่งฉาบทัวร์ 
ทำลายจิตวิญญาณการเดินป่าสัมผัสธรรมชาติ

ผลกระทบที่เกิดขึ้นร้ายแรงไม่ต่างไปจากการตัดต้นไม้หรอกครับ !

เป้าหมายหลักการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติมี 3 ข้อด้วยกัน

1. เพื่อศึกษาค้นคว้า
2.เพื่อศึกษาธรรมชาติ
และ3.เพื่อท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจ

มีข้อไหนบ้างที่บอกให้นำอุทยานแห่งชาติ ไปใช้เพื่อประโยชน์ทางธุรกิจให้กับคนไม่กี่คน
แล้วเสี่ยงต่อการเบียดเบียนและทำลายทรัพยากรธรรมชาติ ???

ถือเป็นความล้มเหลวด้านการบริหารจัดการพื้นที่ป่าอนุรักษ์ของกรมอุทยานแห่งชาติ
ที่ผู้บริหารกรมอุทยานฯสนับสนุนโครงการกระเช้าไฟฟ้าภูกระดึง ทั้งที่เป็นผู้ดูแลรักษาป่าและสัตว์ป่า
แทนที่จะคิดถึงสิทธิของสัตว์ป่าก่อน ดันพูดแต่สิทธิของคน ความต้องการของคน รายได้ของคน

หากจะพูดถึงความเสมอภาคของคนที่จะขึ้นถึงภูกระดึงได้
ทำไมเราไม่คิดถึงความเสมอภาคของสัตว์ป่าบ้าง ทำไมไม่เคารพสิทธิของสัตว์ป่า

เราคำนึงแต่ความเสมอภาคของคน แต่เราลืมนึกถึงความเสมอภาคของสัตว์ป่าไป !

ขายฝันให้ชาวบ้าน...???

ทำอาชีพอิสระอยู่ดีๆ มีรายได้เสริมจากการทำนา หลายคนมีเงินเก็บส่งลูกเรียนจบปริญญาตรี
แต่อพท. อยากได้กระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึง หวังเก็บเงิน
แล้วให้ชาวบ้านเปลี่ยนขั้วไปเป็น"ลูกจ้าง"ในสถานภาพที่ไม่มีอะไรแน่นอน
...ถ้าเป็นชีวิตตัวท่านเอง จะยอมไหมครับ ?

ผมถามชาวบ้านที่ขายของในซำหนึ่ง เธอบอกว่า มีคนมาขอรายชื่อให้สนับสนุนกระเช้าไฟฟ้า
แลกกับโควต้าที่จะได้มีร้านบริเวณที่ตั้งของสถานีกระเช้า ได้ชื่อไปแล้ว ก็เงียบหายไป

นี่คือ...อีกตัวอย่างของการขายฝันให้ชาวบ้าน โดยหยิบผลประโยชน์มาล่อใจ

เส้นทางที่ยาวไกล ...แต่หัวใจใกล้แค่เอื้อม...

หนุ่มสุดหล่อแต่งตัวเหมือนเด็กแนวอินดี้ที่เห็นแบกสัมภาระของนักท่องเที่ยวในภาพนี้
ไม่ได้มีอาชีพเป็นลูกหาบแต่อย่างใดครับ เขามีอาชีพเป็นนักศึกษา เรียนหนังสืออยู่ที่มหาวิทยาลัยรังสิต
เขากับผม และอีกหลายชีวิตเดินขึ้นภูกระดึงมาบนเส้นทางเดียวกัน

หนุ่มคนนี้เห็นพี่ลูกหาบผู้หญิงแบกสัมภาระหนักอึ้ง แสดงอาการอ่อนล้า ระหว่างทางลาดชันขึ้นซำแฮก
เลยขันอาสาขอแบกแทนมาระยะทางหนึ่ง ผมถึงกับต้องชูนิ้วโป้งให้หนุ่มคนนี้ทีเดียวครับ
ไม่แต่เพียงเท่านั้น หนุ่มนักศึกษาหลายรายยังผลัดเปลี่ยนกันแบกสัมภาระจนมาถึงซำแฮกในที่สุด
ขณะที่ผมถามไถ่สารทุกข์สุกดิบของพี่ลูกหาบหญิงที่เดินตามมาติดๆ พร้อมส่งกำลังใจไปช่วยหนุ่มๆอย่างสุดกำลัง

หนุ่มรายหนึ่งเอ่ยขึ้นหลังวางหาบลงแล้วหอบแฮ่กๆ(หรือนี่คือชื่อที่มาของซำแฮก)ว่า 
รู้เลยเป็นลูกหาบกว่าจะได้เงินสักบาทมันยากเย็นแสนเค็ญขนาดไหน 
ผมสบช่องแซวกลับไปทันที นึกว่าอยากสมัครเป็นลูกหาบรุ่นใหม่เสียอีก ฮาๆๆๆๆ 

หากใครได้มาเดินขึ้นภูกระดึงแล้วจะหลงรักภูกระดึงขึ้นมาทันที
ไม่ใช่เพราะเรื่องทิวทัศน์ความสวยงามของธรรมชาติแต่เพียงอย่างเดียว
แต่ยังรวมถึงการได้มีโอกาสสนทนาอย่างเป็นกันเองกับชาวบ้านศรีฐาน
ที่ส่วนหนึ่งหันมาทำอาชีพเสริมเป็นลูกหาบและขายสินค้าอาหารตามซำต่างๆมาเป็นสิบๆปีแล้ว 

นี่คือเสน่ห์ที่เป็นอัตลักษณ์ของภูกระดึงที่ประทับอยู่ในความทรงจำของนักท่องเที่ยวเสมอมา

แม้เส้นทางเดินเท้าขึ้นภูกระดึงจะดูยาวไกล แต่ยิ่งยาวไกล ยิ่งทำให้หัวใจคนใกล้ชิดกับธรรมชาติ...ยิ่งขึ้น

หม้อข้าวหม้อแกงลิง ไม้กินแมลงประเภทหนึ่ง
พืชชนิดนี้ มีการปรับเปลี่ยนลักษณะใบให้เป็นกับดักรูปทรงกระบอก
เอาไว้ดักจับแมลงเพื่อนำสารอาหารที่ได้จากการย่อยแมลงมาเป็นอาหาร

ลักษณะของกับดักจะมีฝาปิดเพื่อป้องกันน้ำฝนตกลงไปเจือจางน้ำย่อยที่หลั่งออกมาในกับดัก
กับดักจะมีสารประเภทขี้ผึ้งอยู่ที่ผนังภายในส่วนบน ช่วยให้บริเวณนั้นลื่นทำให้แมลงตกลงไปได้ง่าย

บันทึกปักษาตามทางสัญจรรอนแรม...

เราอยู่บนภูกระดึงเป็นเวลา 3 วัน สองวันหมดไปกับการเดินเท้าขึ้นภูกระดึง 
อีกหนึ่งวันพาสื่อมวลชนไปดูจุดสร้างสถานีปลายทางของกระเช้าไฟฟ้าภูกระดึง
ซึ่งตั้งอยู่ริมผา ระหว่างผาหมากดูกกับหลังแป กินเวลาตั้งแต่เช้ายันเที่ยง
ในช่วงบ่าย หลายคนตั้งใจเดินไปชมพระอาทิตย์ที่ผาหล่มสัก 
แต่ผมอยากดูนกตามเส้นทางสายน้ำตกมากกว่า

หลังทานข้าวเที่ยงเสร็จสรรพจากร้านค้าที่ผาหมากดูก 
จึงออกเดินสู่ผานาน้อยแล้วเลี้ยวขวาเข้าเส้นทางผานาน้อย-สระแก้ว 
ไปถึงน้ำตกธารสวรรค์ประมาณบ่าย 3 โมง แดดร่มลมตกพอดี
เห็นป้ายข้อความติดไว้บนต้นไม้ว่า ห้ามผ่านตั้งแต่ 15.00 น. เป็นต้นไป เพราะช้างป่าออกหากิน
เลยตัดสินใจเดินกลับไปยังศูนย์บริการนักท่องเที่ยว

ภาพนกที่ปรากฎในบล็อกนี้ เป็นภาพที่บันทึกจากการเดินขึ้น-ลงภูกระดึง 
และเส้นทางต่างๆที่สองเท้าพาก้าวย่างผ่านไป 

นกกระจิ๊ดปากหนา / Radde's Warbler 

นกแซงแซวสีเทา /Ashy Drongo

นกปรอดหัวโขน / Red-whiskered Bulbul

นกปีกลายสก็อต / Eurasian Jay

นกขี้เถ้าใหญ่ / Large Cuckooshrike

นกอีเสือหลังแดง /Burmese Shrike

 นกปากซ่อมหางเข็ม /Pintail Snipe

นกเด้าดินอกแดง /Red-throated Pipit

นกหัวขวานเล็กหงอนเหลือง / Lesser Yellownape 

 นกพญาไฟใหญ่ / Scarlet Minivet,ตัวผู้

นกปรอดโอ่งเมืองเหนือ /Puff-throated Bulbul

นกระวังไพรปากเหลือง /White-browed Scimitar Babbler 

 นกกะรางคอดำ (นกซอฮู้) / Black-throated Laughingthrush

นกปรอดหัวสีเขม่า / Sooty-headed Bulbul

นกโพระดกหน้าผากดำ /Blue-eared Barbet

ปีกเสรีแห่งพงไพร

ขณะพักอยู่บริเวณซำแคร่ ระดับความสูงน่าจะประมาณสัก 1,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล
ยืนทำใจก่อนฮึดขึ้นหลังแป พลันได้ยินเสียงร้องของนกชนิดหนึ่งอยู่บนขอนไม้ผุเหนือศรีษะ เสียงไม่คุ้นหูเอาเสียเลย
เงยหน้าขึ้นมองก็ยังหาตัวไม่เจอ โชคดี อยู่กับคนตาไวอย่างผู้กองแจ๊คช่วยชี้เป้าให้ดูแบบจะแจ้ง
เห็นเป็นนกที่มีหัวโตและปากใหญ่หนา หัวและกระหม่อมสีฟ้า หน้าผากดำ แถบตาดำ
มีแถบสีชมพูที่มุมปากต่อเนื่องด้วยแถบแดง คอมีสีฟ้า มีลำตัวเป็นสีเขียว
ที่แท้ คือ นกโพระดกหน้าผากดำ /Blue-eared Barbet

ที่บอกเสียงไม่คุ้นหู เพราะนกร้องเสียงระรัวต่อเนื่อง ไม่ได้ร้องเป็นจังหวะจะโคน โกตั๊ก -โกตั๊ก อย่างที่เคยได้ยินประจำ
เห็นนกเกาะอยู่ตรงใกล้กับโพรงไม้เล็กๆ ซึ่งอาจเป็นรังที่มันกำลังสร้างขึ้นก็เป็นได้

นกชนิดนี้กินลูกไม้สุกเป็นอาหาร ผมพบประจำตามต้นไม้ใหญ่จำพวกไทรหรือมะเดื่อ
ที่ตกลูกเต็มต้นที่เชิญชวนนกหลากชนิดไปร่วมลิ้มลอง ราวกับมีปาร์ตี้กลางพงไพร
ทำรังในโพรงไม้โดยใช้ปากเจาะเหมือนกับนกหัวขวาน หรืออาศัยโพรงรังเก่าของนกอื่น

เป็นนกพบได้ค่อนข้างบ่อยในป่าเบญจพรรณ ป่าดงดิบ จากที่ราบถึงความสูงระดับ 1,500 เมตรจากระดับน้ำทะเล
ในประเทศไทยพบกระจายทุกภาค ยกเว้นภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือพบในบางพื้นที่

เส้นทางเดินขึ้นภูกระดึงที่เต็มไปด้วยความสูงชั้น แม้ปีนป่ายยากลำบาก สร้างความเหนื่อยเมื่อยล้าให้
แต่ก็แฝงไว้ด้วยความมหัศจรรย์ของสิ่งมีชีวิตเล็กๆจำนวนมาก
เพียงแค่ลองสังเกตดูรอบๆล้อมตัวเราเท่านั้น

ความจริงแห่งชีวิต...

องค์พระที่ดูธรรมดาฝีมือช่างพื้นถิ่นเรียบง่ายนี้ มีประวัติและความเป็นมายาวนาน
ย้อนกลับไปเมื่อเกือบ 100 ปี หลวงวิจิตรคุณสาร นายอำเภอวังสะพุงในสมัยนั้น ร่วมกับชาวบ้านย่านถิ่น
สร้างพระพุทธรูปขึ้นมาบนลานหิน กลางทุ่งกว้างป่าสน บนยอดภูเมื่อปี 2463
แรกเริ่มเดิมทีองค์พระที่เป็นเครื่องยึด เหนี่ยวจิตใจของชาวบ้านหลายตำบลนี้ ยังไม่มีชื่อ
ต่อมาในปี 2526 สมเด็จพระศรีณครินทราบรมราชชนนี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้บูรณะองค์พระและบริเวณลานหินโดยรอบ
และพระราชทานนามพระพุทธรูปนี้ว่า "พระพุทธเมตตา"

....ยามสายลมโชยผ่านป่าสนมาตามลานหินกว้าง ต้องกระดิ่งใบน้อยนับสิบ เกิดเสียงไพเราะเสนาะหู
บริเวณลานพระแห่งนี้ มีการประดับโดยรอบด้วยกระดิ่งเล็ก ๆ และระฆังหลายใบ
เพื่อให้เข้ากับตำนานและความเชื่อดั้งเดิมของชาวบ้าน
คำว่าภูกระดึงมาจากตำนานที่ว่าในทุกวันโกนหรือวันพระ ชาวบ้านศรีฐานจะได้ยินเสียงระฆังที่ดังแววมาจากยอดภู
"กระดึง" มาจากคำว่า "กระดิ่ง" ในภาษาพื้นบ้านจังหวัดเลยที่แปลว่าระฆังใหญ่

ลานพระพุทธเมตตา อยู่ห่างจากศูนย์บริการนักท่องเที่ยววังกวาง 500 เมตร
ลานหินบริเวณนี้เป็นจุดชมพันธุ์ไม้บนลานหิน เช่น ดุสิตา กระดุมเงิน เอื้องม้าวิ่ง
นอกจากนั้น บริเวณลานหินนี้ยังเป็นเส้นทางสัญจรของช้างป่าด้วย
ประมาณปี 2554 มีข่าวว่าองค์พระได้รับความเสียหายจากฝูงช้างป่า
ทำให้ต้องมีการนำลวดไฟฟ้ามาขึงกางกั้นไม่ให้ช้างป่าเข้ามาในบริเวณลานหิน

...วัตถุใดๆล้วนเป็นอนิจจัง มิได้ตั้งอยู่ยั่งยืน สิ่งที่ควรยึดมั่น ถือมั่น คือ คำสอนขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้า

..สนสองใบ...ใครสนบ้าง !

สังคมพืชของภูกระดึงเป็นป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์และหลากหลายมากที่สุดป่าหนึ่งของไทย
เมื่อก้าวเท้าไปตามเส้นทางขึ้นภูกระดึงผ่านระดับความสูงต่างๆ
ตั้งแต่ 400 เมตรจากระดับน้ำทะเลไปจนถึง 1,200 เมตร
จะสังเกตุเห็นสภาพป่าและพืชพันธุ์มีความแตกต่างกัน
ลองไล่เลียงกันดูนะครับว่าเราผ่านป่าประเภทอะไรกันมาบ้าง
ป่าเต็งรัง ,ป่าเบญจพรรณ, ป่าดิบแล้ง ,ป่าดิบเขา และป่าสนเขา สลับป่าก่อและทุ่งหญ้า
พบเฉพาะบนที่ราบยอดภูกระดึงที่ระดับความสูงประมาณ 1,200-1,350 เมตร

ในภาพที่ลงประกอบนั้น เป็นสภาพป่าสนเขา กินพื้นที่ 10% ของป่าทั้งหมดบนภูกระดึง
สนที่พบเป็นสนสองใบ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงประมาณ 10-30 เ มตร
แผ่กิ่งก้านสาขาเรียงเป็นชั้น ๆ ดูราวยักษ์ปักหลั่น คล้ายภาพวาดธรรมชาติของจิตรกรจีน
ต้นสนสองใบนี้ขึ้นทั้งในบริเวณรกทึบ และขึ้นอยู่ห่างกันในทุ่งหญ้า

เราจะพบสนสองใบได้เสมอยามเดินไปตามแหล่งท่องเที่ยวต่างๆบนภูกระดึง
เมื่อแรกขึ้นมาอยู่บนที่ราบของหลังแปก็สามารถพบสนสองใบได้เป็นจำนวนมาก

แม้เป็นพญาไม้ใหญ่มีอายุยืนยาวเป็นร้อยปี แต่สนก็อาจเผชิญกับปัญหาในการขยายพันธุ์ได้เช่นกัน
เพระสนสองใบขยายพันธุ์ตามธรรมชาติโดยใช้เมล็ด

เมล็ดสนที่หล่นจากต้นลงสู่ดินในจุดที่พื้นผิวดินถูกเปิดออก จะเติบโตกลายเป็นต้นกล้า
หากใต้ต้นสนเต็มไปด้วยพุ่มไม้หรือดงวัชพืช เมล็ดสนอาจไม่สามารถลงสู่พื้นดิน หรือตกลงสู่พื้นได้
โอกาสที่ต้นกล้าจะตายก็มีสูง เพราะไม่ได้รับแสงแดดอย่างเพียงพอ

แนวกันไฟที่จัดทำขึ้น..ระหว่างเส้นทางจากหลังแปไปผาหมากดูก

ตามเส้นทางต่างๆที่เดินผ่านป่าสนเขา เราพบสนยืนต้นตายหลายต้น
จากการสอบถามผู้รู้ได้ความว่า อาจเป็นเพราะเชื้อราชนิดหนึ่งตายลง
คาดว่าเป็นเชื้อราที่ยังประโยชน์แก่ต้นไม้ในเรื่องการเพิ่มอัตราการดูดซึมสารอาหารจากดิน
เพิ่มความทนทานต่อเชื้อก่อโรค และสภาพแวดล้อม เลยทำให้ต้นสนพลอยตายตามไปด้วย
เรื่องนี้เป็นโครงสร้างความสัมพันธ์ระหว่างเชื้อรากับพืช ซึ่งผมไม่ค่อยจะเข้าใจเหมือนกันครับ

พูดถึงต้นสนสองใบบนภูกระดึงแล้วก็นึกถึงเรื่องหนึ่ง....
นักท่องเที่ยวบางคนชอบเก็บลูกสนใส่เป้กลับบ้านเป็นของที่ระลึก

ทีหลังอย่าทำนะครับ ปล่อยให้เมล็ดสนมีโอกาสขยายพันธุ์ตามธรรมชาติดีกว่า

ไฟป่า...ในป่าสนและทุ่งหญ้า

ระหว่างเดินเท้าจากผานาน้อยสู่สระแก้ว เห็นสภาพทุ่งหญ้า ป่าสน สองข้างทางเหมือนโดนเพลิงเผาผลาญมาก่อน 
คาดว่ากรณีเกิดไฟป่าที่อุทยานแห่งชาติภูกระดึงเป็นบริเวณกว้างในช่วงปี 2555 

ครั้งนั้นไฟไหม้ป่าสนและทุ่งหญ้า เกิดความสูญเสียครั้งใหญ่ แต่ก็เป็นวัฎจักรของระบบนิเวศตามธรรมชาติ
เดิมนั้นทุ่งหญ้าป่าสน มีไฟป่าเกิดขึ้นตามระบบนิเวศ มีการเผาทำลายในธรรมชาติเป็นประจำทุกปีอยู่แล้ว
รอเพียงฝนตกลงมาก็สามารถพื้นตัวได้เองตามธรรมชาติ  กลับมาเป็นผืนป่าที่สมบูรณ์อีกครั้ง

ปรากฎการณ์ดีกลับเป็นผลดีต่อการขยายพันธ์ของป่าสน 
เพราะตามธรรมชาติของลูกสนเมื่อถูกไฟไหม้ และไหม้หญ้า เปิดพื้นที่โล่ง
ลูกสนจะตกถึงพื้นดิน มีโอกาสงอกขึ้นมาสูง
ไฟจะเป็นตัวเร่งเปลือกของลูกสนทำให้เกิดการงอก พอฝนตกลงมาลูกสนก็จะงอกทันที

ส่วนป่าดิบนั้น หากเกิดไฟไหมป่าคงจะไม่ดี จะเกิดการสูญเสียป่าที่สมบูรณ์ 
ไฟป่าจะทำลายต้นไม้ พันธุ์พืชจำนวนมากในป่าดิบเขา และควบคุมได้ยากกว่าทุ่งหญ้าป่าสน

เสน่ห์ภูกระดึงในวันวาน... กับอนาคตที่จะเปลี่ยนไป

เสน่ห์ของภูกระดึงนั้น นอกเหนือจากวิวทิวทัศน์ที่สวยงาม
ระบบนิเวศที่มีลักษณะเฉพาะตัว แหล่งศึกษาเรียนรู้ธรรมชาติชั้นดีแล้ว
ยังมีเสน่ห์ในเรื่องการเดินเท้าขึ้นภู ชื่นชมธรรมชาติป่าเขา
รื่นรมย์กับธรรมชาติตามรายทาง สานสัมพันธภาพกับเพื่อนร่วมทาง
สนทนาสรวลเสในหมู่มิตรสหาย เพิ่มสายสัมพันธ์ของคนในครอบครัว
พูดคุยถามไถ่สารทุกข์สุกดิบกับชาวบ้านที่เป็นทั้งลูกหาบและพ่อค้าแม่ขายตามร้านรวงต่างๆ

นั่นเป็นความผูกพัน มิตรภาพ และความงดงามอีกแง่มุมหนึ่งของชีวิต
ทำให้ภูกระดึงกลายเป็นตำนานที่มีชีวิตของนักเดินทางมาทุกยุคทุกสมัย
ชนิดที่เครื่องทุนแรงใดๆก็ไม่สามารถเนรมิตรความมหัศจรรย์เช่นนี้ได้ !

 Shenandoah

finger style guitar lesson by Kirk lorange