รอต้อนรับคนมาปลูกหญ้าทะเลช่วยพะยูนฝูงสุดท้าย

หญ้าทะเล (Seagrass) ในจังหวัดตรังถือเป็นระบบนิเวศหญ้าทะเลที่มีความอุดมสมบูรณ์มากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย ครอบคลุมพื้นที่จำนวน ๙๓,๐๐๐ ไร่ เป็นพื้นที่ของจังหวัดตรังประมาณ ๒๒,๐๐๐ ไร่ หรือประมาณ ๒๕ เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่หญ้าทะเลทั้งหมด มีรายงานสำรวจพบหญ้าทะเลทั่วโลกประมาณ ๕๐-๖๐ ชนิด ในประเทศไทยพบ ๑๒ ชนิด และบริเวณชายฝั่งจังหวัดตรังมีความหลากหลายมากถึง ๑๑ ชนิด คือกลุ่มที่มีใบยาวแบนหรือใบกลมยาว ได้แก่ หญ้าชะเงาใบยาว (Enhalus acoroides), หญ้าต้นหอมทะเล (Syingodium isoetifolium), หญ้ากุยช่ายทะเล (Halodule uninervis), หญ้าชะเงาใบมน (Cymodocea rotundata), หญ้าชะเงาใบฟันเลื่อย (Cymodocea serrulata) และหญ้าชะเงาเต่า (Thalassia hemprichii) ส่วนอีกกลุ่มจะมีใบแบนสั้นรูปรี ได้แก่ หญ้าใบมะกรูด (Halophila ovalis), หญ้าชะเงาใบเล็ก (Halophila minor), หญ้าชะเงาใส (Halophila decipiens) และหญ้าชะเงาแคระ (Halophila beccarii)

แหล่งหญ้าทะเลในจังหวัดตรัง พบแพร่กระจายครอบคลุมพื้นที่ ๔ อำเภอชายฝั่ง โดยมีหญ้าทะเลที่โดดเด่นที่สุด คือ กลุ่มหญ้าใบมะกรูดหรือหญ้าอำพัน ชะเงาใบมน ชะเงาเต่า ชะเงาใบยาวหรือที่เรียกว่าหญ้าคาทะเล แหล่งหญ้าทะเลเป็นแหล่งผลิตอาหารในระบบนิเวศชายฝั่งทะเล เป็นที่อยู่อาศัยอนุบาลของสัตว์น้ำวัยอ่อน ที่สำคัญหญ้าทะเลเป็นอาหารหลักของพะยูน (Dugong dugon) ซึ่งในบริเวณทะเลจังหวัดตรังมีรายงานการพบพะยูนอาศัยอยู่มากที่สุดในประเทศไทย ประมาณ ๑๒๕-๑๓๕ ตัว พะยูนกินหญ้าทะเลประมาณ ๕ เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักตัว หรือ ๑๐-๒๐ กิโลกรัมต่อวัน ดังนั้นภัยคุกคามพะยูนที่สำคัญคือการสูญเสียความสมบูรณ์ของแหล่งอาหาร นั่นคือหญ้าทะเล การอนุรักษ์พะยูนหรือการประกาศพื้นที่อนุรักษ์และคุ้มครองแหล่งหญ้าทะเล ไม่ได้รับความร่วมมือจากชาวประมงเท่าที่ควร เพราะเป็นการทับซ้อนของแหล่งหญ้าทะเลกับพื้นที่ทำการประมง  

การปลูกฟื้นฟูหญ้าทะเลของจังหวัดตรัง เพื่อมุ่งเน้นการปลูกเสริมในแหล่งหญ้าทะเลที่เสื่อมโทรม และปลูกเพิ่มพื้นที่หญ้าทะเลให้มากขึ้น เพื่อให้มั่นใจได้ว่าจะมีหญ้าทะเลเพียงพอต่อความต้องการของพะยูนฝูงใหญ่ โดยทีมนักวิจัยจากคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง ร่วมกับศูนย์อนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งที่ ๖ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนเลี้ยงปลากระชังบ้านพรุจูด (บ่อหินฟาร์มสเตย์) ได้พัฒนาเทคนิคการเพาะอนุบาลหญ้าทะเล และวิธีการปลูก ของชนิดหญ้าชะเงาใบยาว ด้วยวิธีเพาะเมล็ด และขยายผลสู่ชุมชนในการผลิตต้นกล้าหญ้าทะเล เพื่อนำไปปลูกฟื้นฟูในบริเวณชายฝั่งจังหวัดตรัง ในปี ๒๕๕๓ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนเลี้ยงปลากระชังบ้านพรุจูด ตำบลบ่อหิน อำเภอสิเกา จังหวัดตรัง นับเป็นชุมชนต้นแบบที่ได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้ทางวิชาการและพัฒนาเป็น “ธนาคารต้นกล้าหญ้าทะเล” แห่งแรกของประเทศไทย  

ตลอดระยะเวลา ๕ ปีที่ผ่านมา ภาคีความร่วมมือด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน นักเรียน นักศึกษา มากกว่า ๑๐,๐๐๐ คน เข้าร่วมกิจกรรมอนุรักษ์ฟื้นฟูหญ้าทะเล สามารถเพิ่มพื้นที่ปลูกหญ้าทะเลมากกว่า ๑๐๐ ไร่ ปลูกต้นกล้าหญ้าทะเลมากกว่า ๒๐๐,๐๐๐ ต้น  จากการติดตามประเมินผลพบว่าหญ้าทะเลที่ปลูกมีอัตราการรอดตายระหว่าง ๔๐-๘๐ เปอร์เซ็นต์ และพบว่าบริเวณที่ปลูกหญ้าทะเลมีความอุดมสมบูรณ์เพิ่มขึ้น หญ้าทะเลที่มีอายุตั้งแต่ ๓ ปีขึ้นไป สามารถออกผลขยายพันธุ์ได้เองในธรรมชาติ ขณะเดียวกันในบางพื้นที่พบร่องรอยพะยูนเดินทางมากินหญ้าทะเลมากขึ้น  ความเข้มแข็งของการทำงานยกระดับเป็นภาคีเล็กๆ ชื่อว่า “เครือข่ายฅนรักษาเล” 

พฤศจิกายน ๒๕๕๖ โอเคเนชั่นแหวกทะเลตรัง ปลูกหญ้าให้พะยูน  

                  ช่วงวันที่ ๑๖-๑๘ พฤศจิกายนที่ผ่านมา  เครือข่าย “ฅนรักษาเล”  ได้ต้อนรับกลุ่มนักเขียนจากโอเคเนชั่น (www.oknation.net)  โอเคเนชั่นแหวกเลตรัง ปลูกหญ้าให้พะยูน เป็นกิจกรรมที่ บก.ชาลี วาระดี แห่งโอเคเนชั่น ได้ตั้งใจชักชวนสมาชิกโอเคเนชั่นที่มีความสนใจ มาช่วยปลูกหญ้าทะเลให้พะยูนที่จังหวัดตรัง หลังจากได้รับการชักชวนจากบล็อกเกอร์คนตรังหลายๆ ท่าน  ซึ่งมีการเตรียมการมาร่วม ๓ เดือนเศษ เริ่มตั้งแต่การประชาสัมพันธ์โครงการ เปิดรับสมาชิก ซึ่งได้รับการตอบรับจากบล็อกเกอร์เพื่อเข้าร่วมกิจกรรมเป็นจำนวนมาก ซึ่งในส่วนของพื้นที่ปลูกหญ้าทะเลนั้น ทางมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง ได้ร่วมกับศูนย์อนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งที่ ๖, ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงชายฝั่งตรัง และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเลี้ยงปลากระชังบ้านพรุจูด  จัดพื้นที่อ่าวบุญคง บริเวณใกล้หาดราชมงคล เพื่อปลูกหญ้าทะเลกว่า ๕,๐๐๐ ค้น

                  กิจกรรมปลูกหญ้าทะเลครั้งนั้น ถือเป็นประสบการณ์ครั้งแรกของบล็อกเกอร์โอเคเนชั่นและผู้ติดตามรวมกว่า ๖๐ ชีวิต ซึ่งทุกคนต่างมีความประทับใจเป็นอย่างมาก ทุกคนได้ลงไปสัมผัสผืนหญ้าทะเล พืชที่อาศัยอยู่ในน้ำทะเล ทุกคนช่วยกันปลูกต้นหญ้าทะเล เพื่อคืนความสมบูรณ์ให้กับทะเล นอกจากนี้ยังได้ร่วมกันปล่อยลูกพันธุ์ปูม้ากว่า ๑ ล้านตัว นับเป็นกิจกรรมที่มีประโยชน์ต่อท้องทะเลอย่างแท้จริง  คณะบล็อคเกอร์โอเคเนชั่นยังถือโอกาสเดินทางไปในพื้นที่เกาะลิบง เพื่อนำหนังสืออ่านนอกเวลากว่า ๑๐ ลัง ที่รับบริจาคและรวบรวมจากกลุ่มโอเคเนชั่น ไปมอบให้กับน้องๆ โรงเรียนบ้านบาตูปูเต๊ะ บนเกาะลิบง

กิจกรรมปลูกหญ้าทะเลในคราวนั้น ได้จุดประกายให้มีการจัดตั้งกองทุน “ฅนรักษาเล” เพื่อช่วยดูแล อนุรักษ์ คุ้มครองพะยูน หญ้าทะเล และทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ซึ่งบล็อคเกอร์โอเคเนชั่นได้รวบรวมเงินกว่าหมื่นบาท  มอบไว้ให้กับกองทุนฅนรักษาเล เพื่อสนับสนุนการทำงานให้เกิดความต่อเนื่องและยั่งยืน

เมษายน ๒๕๕๘ ชาวโอเคเนชั่นกลับมาปลูกหญ้าทะเลอีกครั้ง   

กระแสอยากกลับมาตรังอีกครั้ง อยากชวนเพื่อนโอเคเนชั่นมาเที่ยวตรังอีกสักหน ถูกกระตุ้นจากบล็อกเกอร์ชาวตรัง อาทิพี่ BG.ลูกเสือหมายเลขเก้า, BG.เจ้าหญิงนกตบยุง, BG.กำหนัน และอีกหลายท่านที่ไม่ได้เอ่ยนาม คงเป็นโชคของชาวตรัง เมื่อได้แรงหนุนจาก BG.นรอง พี่สาวแห่งเมืองหลังสวน ที่ประสานงานนำเอาโครงการห้องพยาบาลเพื่อน้องโรงเรียนด้อยโอกาส  และก็เป็นโรงเรียนบ้านบาตูปูเต๊ะ บนเกาะลิบง ที่ชาวโอกเคเนชั่นได้ไปเยี่ยมเยือนเมื่อสองปีก่อน

กลับมาคราวนี้ชาวโอเคเนชั่น วางแผนการอย่างลงตัว ๑๕-๑๙ เมษายน ๒๕๕๘ การเดินทางแบบคณะใหญ่โดยเส้นทางรถไฟ การเดินทางมาสมทบจากทั่วทุกสารทิศ กับกิจกรรมในพื้นที่ตรังแบบอัดแน่น ๑๖ เมษายน เหยียบเมืองตรังเติมพลังด้วยอาหารเช้าพื้นเมือง แวะบ่อน้ำร้อนควนแคง ทานมื้อเที่ยงที่บ่อหินฟาร์มสเตย์ ภาคบ่ายร่มปลูกหญ้าทะเล และปล่อยพันธุ์กุ้งแซบ๊วย ค่ำคืนแรกแบบชาวโอเคเนชั่นที่บ่อหินฟาร์มสเตย์

วันที่ ๑๗ เมษายน ๒๕๕๘ จะยกคณะไปเกาะลิบง มอบห้องพยาบาลให้น้องๆ โรงเรียนบาตูปูเต๊ะ ชมเกาะเมืองเก่า หอคอยพะยูน ก่อนกลับมาพักที่บ่อหินฟาร์มสเตย์ วันที่ ๑๘ เมษายน ๒๕๕๘ เป็นโปรแกรมทัวร์เมืองตรัง ก่อนจะเดินทางกลับในช่วงเย็น  เป็นโปรแกรมที่พี่สาวเจ้าหญิงฯ ได้จัดเตรียมไว้พร้อมแล้ว

เย็นนี้คณะชาวโอเคเนชั่นคงพร้อมจะเดินทางมาเยือนตรัง ในส่วนของทางพื้นที่ ผมได้จัดความพร้อมไว้ต้อนรับแบบสบายเรียบง่าย ตามที่ชาวโอกเคเนชั่นชอบ ที่พักแบบโฮมสเตย์บ้านริมชังยังคงอบอุ่นเช่นเดิม อาหารพื้นเมืองที่หลายคนถวิลหา แกงส้ม ปลาเค็ม อาหารทะเล ปลาสดๆ จากกระชัง หญ้าทะเลพร้อมปลูกในอ่าวสิเกา กุ้งแซบ๊วยหลายแสนตัวให้เราช่วยปล่อยคืนทะเล

ดีใจสุดๆ ที่เพื่อนๆ โอเคเนชั่นจะกลับมาเจอกันอีกครั้ง .....ขอบคุณชาวโอเคเนชั่นที่เดินทางมาเติมพลังให้กับฅนรักษาเลถึงเมืองตรัง