ไม่เจอกันตั้งนานนะครับ

วันนี้ขอเสนอสารคดี Jazz Profiles ของ NPR ที่ว่าด้วยผลงานของศิลปินแจ๊สคนสำคัญของอเมริกา ไมล์ส เดวิส คือหนึ่งในบรรดาศิลปินเหล่านั้น โดยเฉพาะอัลบั้ม Kind of Blue ถือผลงานชิ้นสำคัญของเขา ก็เลยนำมาให้ฟังกันนะครับ เสียงบรรยายโดยนักร้องสาวใหญ่ แนนซี วิลสัน ส่วนเรื่องประกอบก็มาจาก NPR ผมแปลเองดีไม่ดียังไงติชมได้ครับ

อัลบั้มแจ๊สขายดีตลอดกาลที่คนฟังไม่ว่าจะเป็นแนวแจ๊ส ร็อกหรือคลาสสิกต่างรู้กันว่าเป็นผลงานระดับมาสเตอร์พีซ ก็คือ Kind of Blue ของ ไมล์ส เดวิส

Kind of Blue รวมนักดนตรีดาวรุ่งฝีมือดีเจ็ดคนที่ต่อมากลายเป็นตำนานเข้าไว้ด้วยกัน ได้แก่ จอห์น โคลเทรน-เทเนอร์แซ็กซ์ จูเลี่ยน "แคนนอนบอล" แอดเดอร์ลีย์-อัลโตแซ็กซ์ บิลล์ อีแวนส์ และวินตัน เคลลี่-เปียโน พอล เชมเบอร์ส-เบส จิมมี่ ค็อบบ์-กลอง และที่ขาดไม่ได้ ไมล์ส เดวิส-ทรัมเป็ต

เดวิสกับสำเนียงทรัมเป็ตอันเยือกเย็นเป็นที่กล่าวถึงในวงการแจ๊สตั้งแต่กลางทศวรรษ 1940 กระทั่งปี 1958 ขณะอายุได้ 32 ปี เขาก็กลายเป็นดาราแจ๊สระดับโลกผู้สร้างมาตรฐานทางดนตรีแจ๊สแก่นักดนตรียุคนั้น

ขณะที่ศิลปินรุ่นน้องมอง ไมล์ส เดวิส เป็นแบบอย่างและแรงบันดาลใจ แต่เดวิสเองกลับมองพวกเขาเพื่อหาอัจฉริยะและแนวคิดทางดนตรีใหม่ๆ กลางทศวรรษ 1950 เขาก็ค้นพบเพชรเม็ดงามที่เป็นนักเปียโนชื่อ บิลล์ อีแวนส์ อายุแค่เพียง 25 ปีแต่เล่นได้อย่างซับซ้อน เขาถูกดึงตัวเขามาอยู่ในวงหกชิ้นของไมล์ส เดวิส ยุคปลายทศวรรษ 1950 และอีแวนส์ก็ถือเป็นผู้ที่มีส่วนสำคัญต่ออัลบั้ม Kind of Blue

แม้ว่าก่อนหน้าอัลบั้ม Kind of Blue จะถือกำเนิดขึ้น ไมล์ส เดวิส ได้เคยทดลอง "โมดัล" แจ๊ส มาแล้ว ปล่อยให้แบล็คกราวนด์เรียบง่ายขณะที่ผู้โซโล่เล่นทำนองที่คิดมาจากโมดหรือสเกล แทนที่จะนำมาจากคอร์ดโพรเกรสชั่นอันยุ่งเหยิงตามแบบเดิมๆ

บิลล์ อีแวนส์ เป็นผู้นำไมล์สให้รู้จักผลงานคีตกวีอย่าง เบลา บาร์ต็อก และมัวริซ ราเวล ที่ใช้ "โมดัลลิตี้" ในการประพันธ์เพลงคลาสสิก นอกจากนี้ไมล์สยังรู้ซึ้งถึงคุณสมบัติเฉพาะตัวของโมดจากดนตรีบลูส์อีกด้วย

เดวิสกับอีแวนส์ร่วมกันร่างเพลงไว้สำหรับบันทึกเสียงจำนวนหนึ่ง และเมื่อบรรดานักดนตรีมาถึงสตูดิโอในวันที่ 2 มีนาคม 1959 พวกเขาก็ได้รับแจกโน้ตเหล่านั้น เดวิสต้องการเก็บไอเดียสดๆที่ได้จากนักดนตรีชั้นเยี่ยมเหล่านี้ เขาจึงให้อัดเทคแรกกันเลย

เพลงแรกที่บันทึกเสียงคือ Freddie Freeloader เป็นตัวแทนของบรรยากาศการอัด "เทคแรก" โดดเด่นด้วยเสียงเปียโนออกสวิงอย่างมีความสุขของ วินตัน เคลลี นักเปียโนที่เพิ่งมาร่วมวงหกชิ้นได้ไม่นาน

เพลงที่สองที่บันทึกเสียงกันในวันนั้นและจบลงด้วยดีเช่นเดียวกับเพลงแรกก็คือ So What ซึ่งน่าจะเป็นแทรคที่รู้จักกันแพร่หลายที่สุดของอัลบั้มนี้ เปิดขึ้นมาด้วยเสียงเบสของ พอล เชมเบอร์ส เล่นทำนองโดยมีอีแวนส์เล่นคอร์ดเปียโนค่อนข้างประหลาดคอยรับอยู่ เพลงนี้ทำหน้าที่คล้ายกับแฟนแฟร์หรือเพลงโหมโรงก่อนที่ผู้ฟังจะได้สัมผัสความแปลกใหม่ที่กำลังจะค่อยๆเปิดฉากในไม่ช้า

เดวิสเข้าสู่จุดพีคทางดนตรีในช่วงทศวรรษ 1950 เขามีไอเดียที่กลายมาเป็น Kind of Blue อยู่ในหัวตั้งนานแล้ว ก่อนหน้านี้หนึ่งปี เดวิสยื่นกระดาษโน้ตที่เขียนคอร์ด G minor และ A augmented ให้อีแวนส์ดูแล้วพูดว่า "ดูซิว่าเราจะทำอะไรกับมันได้บ้าง" อีแวนส์ก็สร้างกลุ่มคอร์ดที่กลายเป็นกรอบสำหรับโซโล่ในเพลง Blue in Green

อีกเจ็ดสัปดาห์ต่อมาถึงได้ฤกษ์บันทึกเสียงกันต่อเป็นวันที่สองแต่คราวนี้ไม่มี วินตัน เคลลี แล้ว เล่นกลุ่มเพลงสำเนียงฟลามิงโกและสเกลแบบแอฟริกาเหนือ

แอชลีย์ คาห์น ผู้เขียนหนังสือ Kind of Blue: The Making of the Miles Davis Masterpiece กล่าวไว้ว่า ผลงานที่ได้จากการบันทึกเสียงวันนั้นเต็มไปด้วยจิตวิญญาณของนักดนตรีที่อุทิศให้แก่บทเพลงโดยเฉพาะอย่างยิ่งจากการบรรเลงของ จอห์น โคลเทรน

สำหรับ All Blues เดวิสก็เล่นอย่างเรียบง่ายเช่นเคย เขานำโครงสร้างบลูส์อัตรา 4/4 มาใส่ฟิลแบบวอลต์ซด้วยอัตรา 6/8 อีแวนส์เอ่ยปากชมว่านี่คือส่วนหนึ่งในความอัจฉริยะของไมล์ส เดวิส ที่สามารถเพิ่มความน่าสนใจด้วยสิ่งเล็กๆน้อยๆเหล่านี้ ขณะที่ตัวเพลงก็เปิดช่องให้ แคนนอนบอล แอดเดอร์ลีย์ กลับสู่รากของเขาคือบิ๊กแบนด์

สำหรับนักดนตรีที่ร่วมงานในอัลบั้มนี้ Kind of Blue ที่วางตลาดในเดือนสิงหาคม ปี 1959 อาจเป็นเพียงแค่การทำงานบันทึกเสียงช่วงเวลาหนึ่งเท่านั้น แต่สำหรับชาวแจ๊สแล้วผลงานชุดนี้ถือเป็นอมตะ นักดนตรีแจ๊สในยุคนั้นต่างงงงันกับสำเนียงแจ๊สอันแตกต่างจากที่เคยมีอย่างชัดเจนกลายเป็นรากฐานสำคัญของโมดัลแจ๊ส

So What กลายเป็นเพลงที่นักดนตรีทุกคนไม่เฉพาะนักดนตรีแจ๊สเท่านั้นที่ต้องรู้จักเพลงนี้ ส่วนเพลงอื่นๆในอัลบั้มกลายเป็นเพลงแสตนดาร์ด ขณะที่ท่อนโซโล่ต่างๆของบรรดานักดนตรีระดับตำนานก็กลายเป็นแรงบันดาลใจแก่นักดนตรีจนมาถึงยุคปัจจุบัน

นักดนตรีแทบทุกแนวต้องเคยบรรเลง บันทึกเสียงและศึกษาบทเพลงจากอัลบั้มนี้มาแล้ว บทเพลงในชุดนี้ยังคงมีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมดนตรีอย่างไม่หยุดหย่อน ค็อบบ์ มือกลองพูดถึงสาเหตุเบื้องหลังว่าทำไม Kind of Blue ถึงยังคงได้รับความสำเร็จอย่างสูงมาโดยตลอด สิ่งนั้นคือ "ความเรียบง่าย" นั่นเอง ส่วนนักประวัติศาสตร์อย่าง แดน มอร์เกนสเติร์น เสริมไว้ว่า ความสมดุลนั่นแหละที่ทำให้ Kind of Blue ยังได้รับความนิยมอย่างไม่สร่างซา

Track lists

So What – 9:22
Freddie Freeloader – 9:46
Blue in Green – 5:37
All Blues – 11:33
Flamenco Sketches (take 2) – 9:26
Flamenco Sketches (alternate - take 1, featured on the 1997 reissue as a previously unreleased bonus track) – 9:32