22 สิงหาคม
ผมมีหนังสือเล่มโปรดหลายเล่ม แต่เล่มที่หยิบเอามาอ่านบ่อยมากที่สุดคือ ขุนเขาแห่งจิตวิญญาณของเกาสิงเจี้ยน จัดพิมพ์โดยนานมีบุ๊คเมื่อปี 2545 หนังสือขายดีจนได้รับการพิมพ์ซ้ำหลายครั้งและก็หายไปจากแผงหนังสืออย่างถาวร จนกลายเป็นหนังสือหายาก ราคาขายใน Shopeeสูงขึ้นจากราคาปกถึง1290 บาท ตอนที่หนังสือออกมาใหม่ ๆ ผมซื้อไว้หลายเล่ม มอบให้ผู้หลักผู้ใหญ่แทนของขวัญในเทศกาลต่าง ๆ ตลอดระยะเวลาสิบเก้าปี เป็นหนังสือที่ผมมักจะเขียนถึงและคัดลอกข้อความมาแปะไว้ในเฟซบุ๊คอย่างสม่ำเสมอ

เมื่อวานมีน้องนักวิ่งคนหนึ่งส่งข้อความมาขอคำแนะนำว่าหนังสืออะไรที่เธอควรอ่าน ผมให้รายชื่อไปหลายเล่มเช่นเด็กเก็บว่าว พี่กับน้อง ลำนำกระเทียม เดินสู่อิสรภาพ ไอแอมมาลาลา แต่เล่มที่ผมชอบที่สุดก็คือ “ขุนเขาแห่งจิตวิญญาณ”

น้องก็เลยไปเสิร์ชหาในshopee และก็สั่งซื้อได้ในราคาพันกว่าบาท ผมว่าโชคดีแล้วที่หาได้ เพราะหนังสือเล่มนี้ขาดหายไปจากท้องตลาดเป็นเวลาหลายปี เมื่อเห็นว่าหนังสือมีคนต้องการมาก ราคาสูง ผมก็อดไม่ได้ที่จะหยิบเล่มของตัวเองที่วางอยู่บนชั้นใกล้มือมาอ่านดูใหม่ บังเอิญเปิดไปถึงบทที่ 36 ซึ่งมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับวัดแห่งหนึ่งซึ่งมีหลวงจีนอาศัยอยู่กันเกือบพันคน มีกุฏิถึงหนึ่งพันหลัง
....
“สมัยนั้นที่นี่กึกก้องไปด้วยเสียงระฆังยามเช้า เสียงกลองยามเย็น และอบอวนไปด้วยควันธูป กุฏิหนึ่งพันหลัง หลวงจีนจำพรรษาอยู่เก้าร้อยสิบเก้ารูป เจ้าอาวาสเป็นหลวงจีนสูงอายุ ในวันที่ท่านมรณภาพมีการทำพิธีศพอย่างยิ่งใหญ่

ภายในวัดมีกระถางธูปมากมายนับไม่ถ้วน แต่ละใบมีรูปที่จุดแล้วปักไว้เต็ม ผู้มีจิตศรัทธาจากทั่วสารทิศห่างออกไปหลายร้อยลี้ต่างพากันหลั่งไหลมาที่นี่ เพื่อมาดูให้เห็นกับตาว่าหลวงจีนชราเข้าฌานแล้วดับขันธ์สมคำร่ำลืมหรือไม่ ทางขึ้นเขาใหญ่น้อยที่ตัดผ่านมาสู่วัดแห่งนี้ เนืองแน่นด้วยสาธุชนชายหญิงที่มานมัสการ

เสียงสวดมนต์ดังประสานเป็นเสียงเดียว ล่องลอยออกไปถึงด้านนอกปากทางขึ้น ภายในวิหารใหญ่น้อยไม่มีเบาะรองไหว้อันไหนว่างเลย คนที่มาทีหลังต้องนั่งไหว้กับพื้น คนหลังจากนั้นอีกต้องอยู่นอกวิหาร ด้านหลังของฝูงชนที่มาสามารถเข้ามาในวัดได้ ยังมีคนทยอยกันขึ้นมาอีกไม่ขาดสาย นับว่าเป็นงานพิธีที่ยิ่งใหญ่มโหฬารอย่างที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน

พุดถึงบรรดาผู้มีจิตศรัทธาทั้งหลาย ไม่มีใครไม่อยากได้ผลบุญจากท่านเจ้าอาวาส บรรดาลูกศิษย์มากมายต่างก็อยากฟังคำเทศนาธรรมที่จะเป็นมรดกตกทอดของท่าน ก่อนที่ท่านจะมรณภาพยังได้เทศนาเป็นครั้งสุดท้าย หอแสดงธรรมแห่งนี้ตั้งอยู่ท่ชชั้นล่างของห้องเก็บพระคัมภีร์ด้านซ้ายของวิหารใหญ่

ที่ลานหน้าหอแสดงธรรมที่ต้นกุยฮวาสองต้น กำลังออกดอกสะพรั่ง ต้นหนึ่งดอกสีเหลืองทอง อีกต้นสีขาวนวลส่งกลิ่นหอมตลบไปทั่ว เบาะรองไหว้จัดวางไว้ตั้งแต่ในหอธรรมเรียงรายออกมาจนถึงระเบียงด้านนอก บรรดาหลวงจีนต่างนั่งขัดสมาธิด้วยจิตใจที่สะอาดบริสุทธิ์ภายใต้แดดอุ่นในฤดูใบไม้ร่วง รอคอยเช้าอาวาสชราประกาศคำสั่งสอนของพระพุทธองค์เป็นครั้งสุดท้าย

เจ้าอาวาสนั่งหลับตาเข้าญาณบนธรรมมาสม์ไม้จันทน์ดำรูปดอกบัว เป็นเวลาเจ็ดวันเจ็ดคืนโดยไม่ฉันจังหันเลย ท่านห่มจีวรขนาดใหญ่กว่าปกติ มีรอยปะชุนเต็มไปหมด ที่หน้าแท่นบูชามีอ่างธูปทองแดงลายฉลุขนาดใหญ่ตั้งอยู่ข้างใน จุดไม้จันทน์หอมส่งกลิ่นหอมอบอวลไปทั่วหอแสดงธรรม ศิษย์คนโตสองรูปยืนอยู่ทางซ้ายและขวาของท่าน พระชั้นผู้ใหญ่สิบกว่ารูปที่ท่านโกนผมบวชให้ด้วยตัวเองพากันนั่งรออยู่ที่ด้านล่างของแท่นพิธี มือซ้ายของท่านนับลูกประคำ มือซ้ายถือกระดิ่งศักดิ์สิทธิ์ ท่านใช้ติ้วเหล็กที่เสียบกับง่ามนิ้วเคาะกระดิ่งเบา ๆ เสียงกังวานของกระดิ่งลอยละล่องราวกับเส้นไหมอยู่ท่ามกลางผืนผ้าจารึกหลักธรรมที่แขวนห้อยไว้

บรรดาหลวงจีนทั้งหลายต่างน้อมฟังคำเทศนาอันอ่อนโยนของท่าน ซึ่งกล่าวว่าพระพุทธองค์ตรัสไว้ว่า ไม่อาจรู้จักตถาคตจากสังขาร อันว่าสังขารทั้งหลายของตถาคตล้วนว่างเปล่า ถ้าสังขารไม่ใช่สังขาร ดังนั้นสังขารก็ไม่มี พระธรรมคำสั่งสอนเป็นคำเทศนาของพระพุทธองค์และคำเทศนาของพระพุทธองค์ล้วนไม่อาจรับ และไม่อาจไม่รับ และไม่อาจเผยแพร่คำเทศนาที่ไม่อาจเผยแพร่ และไม่อาจรับ และไม่อาจไม่รับ นั่นคือพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์ มีอะไรจะถามไหม

ในบรรดาศิษย์ทั้งหลายไม่มีใครเข้าใจ แต่ก็ไม่กล้าถาม หลวงจีนที่ลำบากที่สุดคือศิษย์ซ้ายขวาสองรูปที่อยู่ข้าง ๆ ต่างเฝ้าปรนนิบัติมาเจ็ดวันเจ็ดคืนแล้ว ไม่กล้าหลบเลี่ยง ต่างรอคอยให้ท่านอาจารย์สั่งเสียส่งมอบจีวรและบาตร จึงไม่พูดเลยสักคำ เมื่อเห็นธูปดอกสุดท้ายในกระถางที่ใช้บอกเวลาไหม้จนเกือบถึงโคนแล้ว ศิษย์คนโตจึงเข้าไปคุกเข่าพนมมือไหว้อยู่หน้าท่านอาจารย์ แล้วพูดขึ้นว่ามีถ้อยคำที่อยากจะถามแต่ไม่รู้ว่าควรจะถามดีไหม

หลวงจีนชราค่อย ๆ ลืมตาขึ้น แล้วถามว่ามีอะไรจะถามหรือ ศิษย์คนโตเงยหน้าขึ้นมองไปรอบ ๆ แล้วพูดว่า ก่อนจะละสังขารอาจารย์จะสั่งเสียเรื่องจีวรและบาตรหรือไม่ ความหมายของคำถามนั้นบรรดาหลวงจีนต่างเข้าใจดี วัดแห่งนี้มีหลวงจีนจำนวนมากกมาย มีธูปเทียนสว่างไสวรุ่งเรืองและมีอารามใหญ่โต จำเป็นต้องมีผู้รับช่วงจีวรและบาตรของท่านต่อไป อาจารย์แห่งสำนักชั้นเอกจะไร้ผู้สืบทอดได้อย่างไร

หลวงจีนชราผงกศีรษะ ยื่นมือหยิบบาตรออกมาจากอกแล้วกล่าวว่า รับบาตรไว้..ธูปดอกนั้นไหม้จนสุดโคนแล้ว ควันธูปที่ลอยละลิ่วขึ้นไปเป็นวงหนุนเนื่องไม่ขาดสายก็พลอยสลายไป ระฆังใบใหญ่หนักหนึ่งหมื่นสองพันตำลึงที่หล่อขึ้นในปีเฉินหยวนสมัยราชวงศ์ถังในวิหารอันกว้างขวางและวิจิตรแห่งนี้ก็ดังกังวานขึ้น ตามด้วยเสียงกลองกึกก้อง บรรดาหลวงจีนชั้นผู้ใหญ่พากันเคาะมู่อี๋ทองแดง เหล่าหลวงจีนเมื่อเห็นหลวงจีนชราส่งมอบบาตรแล้ว ต่างส่งเสียงสวดนโมอมิตตพุทธดังก้องไปทั่ว

ฝ่ายศิษย์ทั้งสองซึ่งเขลาและดื้อรั้น ไม่มีใครฟังออกมาว่าคำที่หลวงจีนชราพูดต่อจากรับบาตรไว้คือเอาไปบิณฑบาต เพียงแต่เห็นริมฝีปากของอาจารย์ขยับเท่านั้น ใครล่ะจะไม่อยากเป็นผู้สืบทอด ทั้งสองจึงคว้าบาตรไว้ไม่ยอมปล่อยจนบาตรแหลกคามือ ทั้งสองต่างตกตลึง ล่วงรู้ถึงความในใจของอาจารย์จึงไมกล้าเอ่ยปาก มีเพียงหลวงจีนชราเท่านั้นที่รู้ดีว่า อารามแห่งนี้จะถึงแก่กาลวิบัติในวันนี้แล้ว ท่านไม่ปรารถนาจะดู จึงปิดตากลั้นหายใจ นั่งขัดสมาธิอยู่บนธรรมาสน์รูปดอกบัว มือวางซ้อนกันทำสมาธิเพ่งจิตละสังขารไปในที่สุด

ขณะนั้นเสียงระฆังเสียงกลองดังกึกก้องไปทั่วทั้งในและนอกหอแสดงธรรม บรรดาหลวงจีนที่อยู่ในหอพากันสวดมนต์ดังออกมาถึงระเบียงข้างนอก หลวงจีนที่อยู่ตรงระเบียงก็สวดตาม ต่อเนื่องไปจนถึงหลวงจีนที่อยู่ในวิหารใหญ่สามหลังและหอพระอีกสองหลัง ตลอดไปจนถึงเกี้ยวม้าลาและผู้มีจิตศรัทธาที่แออัดกันบนลานนอกวัด สาธุชนชายหญิงที่เข้าประตูใหญ่ไม่ได้ ต่างก็ไม่ลดละ เปล่งเสียงนโมอมิตตพุทธแล้วออกแรงเบียดเข้ามาทางประตู

ฝ่ายหลวงจีนชั้นผู้ใหญ่พากันแบกหีบบรรจุร่างของเจ้าอาวาสที่นั่งดับขันธ์ หีบนั้นคลุมด้วยผืนผ้าจารึกธรรมปักด้วยดิ้นทอง ศิษย์คนโตทั้งสองคนใช้ไม้แส้จุ่มน้ำมนต์ประพรมนำหน้าเพื่อเบิกทาง เหล่าผู้มิจิตรศรัทธาทั้งหลายที่ผ่านประตูใหญ่เข้ามาก็เบียดเสียดยัดเยียดกันไปข้างหน้า เพื่อจะได้ดูร่างเจ้าอาวาสเป็นบุญตา ที่เห็นแล้วต่างพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า ช่างเปี่ยมเมตตาบารมีจริง ๆ ที่ยังไม่ได้ดูจึงยิ่งร้อนใจ ต่างชะเง้อคอเขย่งเที่ยวมองหาแออัดกันจนหมวกหาย รองเท้าหลุด อ่างธูปล้มคว่ำ ธูปกระจายเกลื่อนพื้น แต่ไม่มีใครใส่ใจ

หีบศพถูกปิดฝาแล้วนำมาวางบนกองฟืนหน้าวิหารใหญ่ ก่อนจุดไฟเผายังมีการสวดศพส่งวิญญาณ มีขั้นตอนพิธีกรรมที่จะขาดตกบกพร่องไม่ได้ หากพลาดพลั้งอาจจะไม่ศักดิ์สิทธิ์ แต่ต่อให้เป็นอารามใหญ่กว่านี้ก็ไม่สามารถรองรับคนนับพันนับหมื่นที่แออัดเข้ามา ต่อให้เป็นคนหนุ่มแข็งแรงเพียงไรก็ทนแรงเบียดเสียดของคลื่นคนไม่ได้ ที่ล้มลงไปก็ถูกเหยียบคราญครางโกลาหลจนกลายเป็นโศกนาฎกรรม ไม่มีใครรู้ว่าไฟลุกลามขึ้นได้อย่างไร คนถูกไฟคลอกตายมีเท่าไร คนถูกเหยียบตายมีเท่าไร ที่ถูกเหยียบตายมีจำนวนมากกว่าที่ถูกไฟคลอกตาย หรือที่ถูกไฟคลอกตายมีจำนวนมากกว่าที่ถูกเหยียบตาย

สรุปแล้วไฟลุกโหมอยู่นานถึงสามวันสามคืน จนกระทั่งสวรรค์เมตตาบันดาลให้น้ำค้างแข็งตกลงมา จึงทำให้ไฟสงบลงเหลือไว้แต่กองเถ้าถ่าน หลังจากภัยพิบัติผ่านพ้นไปแล้วก็มีแต่เพียงที่ดินรกร้างผืนหนึ่ง และซากปรักหักพังทิ้งไว้ให้คนรุ่นหลังที่อยากรู้อยากเห็นสำรวจข้อเท็จจริงต่อไป
...

อ่านจบตอนนี้ทำให้หยุดครุ่นคิดอยู่พักใหญ่ ทั้งหมดเหมือนเป็นปรัชญา เป็นบทเรียน เป็นตัวอย่าง ให้เราได้ครุ่นคิด ส่วนใครจะคิดอย่างไรไปออกทางไหนก็สุดแต่ปัญญาของตนจะส่องสว่างและนำทางไป
...
ชีวิตของ “เกาสิงเจี้ยน” ผู้เขียนเรื่อง “ขุนเขาแห่งจิตวิญญาณ” ค่อนข้างผกผัน วันหนึ่งเมื่อปี 1982 เขาไปหาหมอเพื่อตรวจร่างกาย หมอทำการตรวจอย่างละเอียด และวินิจฉัยว่า เขาเป็นมะเร็งระยะสุดท้าย ซึ่งเป็นโรคเดียวกับที่ทำให้พ่อของเขาเสียชีวิต ตอนนั้นเขาคิดว่า คงอยู่ได้อีกไม่กี่ปีก็น่าจะตาย

เกาสิงเจี้ยนวิตกกังวลและเครียดมากกับข่าวร้ายนี้ ประกอบกับบทละครของเขาเรื่องหนึ่งถูกทางการจีนวิพากษ์ว่าเป็น “มลภาวะทางปัญญา” และมีข่าวลือว่า เขาอาจจะถูกลงโทษให้ไปใช้แรงงานในชนบท เขาจึงลาออกจากงาน ใช้เวลาสิบเดือนออกเดินทางท่องเที่ยวเพื่อบรรเทาความกลัดกลุ้ม เริ่มออกจากกรุงปักกิ่งสู่ป่าเขาแถบมณฑลเสฉวน และเดินตามรอยแม่น้ำแยงซีเกียง จากต้นน้ำจนออกสู่ชายฝั่ง เรื่องราวต่าง ๆ ที่เขาพบระหว่างทางกลายเป็นแรงบันดาลใจและเป็นวัตถุดิบในการเขียนนวนิยายที่ยิ่งใหญ่ "ขุนเขาแห่งจิตวิญญาณ" ซึ่งแสดงถึงการค้นหารากเหง้าของปัจเจกบุคคล ความสงบสุขภายในและเสรีภาพ

ก่อนหน้านี้ ด้วยเหตุผลทางการเมือง ทำให้มารดาของเกาสิงเจี้ยนถูกส่งตัวไปอยู่ในชนบท และจมน้ำตายเนื่องจากอุบัติเหตุ ส่วนเกาสิงเจี้ยนถูกบังคับให้ไปใช้แรงงาน ทำให้เขาเริ่มเขียนหนังสือ หลังจากนั้นก็เกิดการปฏิวัติทางวัฒนธรรม เขาถูกส่งไปเข้าค่ายในชนบทอีกแห่งเพื่อล้างสมอง เขาต้องเผาทำลายต้นฉบับงานเขียนจำนวนมาก ทั้งนวนิยาย บทความ และบทละคร เพราะงานเขียนของเขาท้าทายแนวคิดในระบอบสังคมนิยมของเหมาเจ๋อตุง หลังจากนั้นก็กลับมาทำงานเป็นนักแปลในสมาคมนักเขียนจีน และเขียนบทละครในปักกิ่ง จนถึงค.ศ. 1978 จึงได้พิมพ์นวนิยายเรื่องแรก จากนั้นเขาก็มีโอกาสได้เดินทางไปฝรั่งเศสและอิตาลี

หลังจากที่เขารู้ว่า หมอวินิจฉัยผิด ปรากฏชัดในภายหลังว่า เขาไม่ได้ป่วยเป็นโรคมะเร็ง เขาจึงกลับมาจากการเดินทางที่ยาวนาน และในปี1986 บทละครเรื่องหนึ่งของเขาถูกสั่งห้ามจำหน่าย หลังจากนั้นผลงานของเขาก็ไม่มีโอกาสได้นำมาแสดงในประเทศจีนอีกเลย เขาจึงตัดสินใจลี้ภัยออกจากประเทศจีนไปอยู่ฝรั่งเศส หลังเหตุการณ์สังหารหมู่ที่จตุรัสเทียนอันเหมิน ในปี1989 เขาก็ลาออกจากพรรคคอมมิวนิสต์จีน ส่งผลให้เขาเป็นบุคคลที่รัฐบาลจีนไม่ต้องการ และผลงานเขียนของเขาก็กลายเป็นสิ่งต้องห้าม

เกาสิงเจี้ยนได้รับรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรมในปี 2000

ผลงานของเขาจึงเป็นที่รู้จักแพร่หลายไปทั่วโลก ประเทศไทยเรา มีผลงานของเขาเล่มแรกและเล่มเดียว และกลายเป็นหนังสือที่หายากไปเรียบร้อยแล้ว
...