ย้อนที่มาชื่อ “บางกอก - Bangkok” มีที่มาจากภาษาเขมร

ภาพ : กรุงเทพมหานครเมืองหลวงของประเทศไทยยามค่ำคืน

“บางกอก” หรือที่ฝรั่งยังคงเรียกติดปากว่า “แบ็งคอก” หรือที่เขียนภาษาอังกฤษว่า “Bangkok” มาจนถึงทุกวันนี้เป็นตำบลเก่าแก่ที่มีชุมชนใหญ่มาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา

ในแผนที่ และเอกสารของชาวตะวันตก ปรากฏชื่อเขียนต่างๆ กัน เช่น Bancoc, Bancok, Banckok, Bankoc, Banckock, Bangok, Bancocq, Bancock

นักวิชาการส่วนใหญ่เชื่อว่าชื่อ “บางกอก” เพี้ยนมาจากคำว่า บาง+มะกอก

ภาพ : ผลมะกอก

แต่ผู้เขียนมีความเห็นสอดคล้องกับท่านท่านบาทหลวงเดอ ชวาสี ที่เห็นว่า 

บาง แปลว่า "บึง"

กอก แปลว่า "น้ำกลายเป็นของแข็ง" 

โดยผู้เขียนมีข้อสันนิษฐานบางประการ

เมื่อถอดรากศัพท์ คำว่า Bangkok “บางกอก” และˈbɑŋ.kɔk “บางโก๊ก” ออกมาจากคำภาษาเขมรซึ่งเป็นภาษาโบราณที่ใช้ในภูมิภาคนี้ก่อนกำเนิดประเทศไทย

“บาง”แปลว่าบึง,ชุมชนที่อยู่ริมน้ำ

#บาง+กอก  “กอก” (កក) แปลว่า ตกตะกอน ,ทับถม ,ของเหลวจับตัวเป็นก้อน,  ของเหลวที่มีความหนาแน่นเข้มข้นมากจนจับตัวเป็นก้อน ,เปลี่ยนสภาพจากของเหลวกลายสภาพเป็นของแข็ง เช่น เช่น ខ្លាញ់​កក น้ำมันกลายเป็นไข  ទឹកកក สถานที่เคยเป็นแหล่งน้ำเกิดทับถมตกตะกอนจนตื้นเขินกลายสภาพเป็นดินเลนที่มีความอุดมสมบูรณ์ หรือ เปลี่ยนจากที่ลุ่มกลายสภาพเป็นที่ดอน

ภาพ : កក โคลนตมขณะกำลังแห้งจับตัวเป็นก้อนดิน 

และ “กอก”(កក) ยังหมายถึง “มากมาย, คับคั่ง, แออัด, หนาแน่น” (ใช้กับสิ่งมีชีวิต) ได้อีกด้วย เช่น មនុស្ស​កក มีผู้คนมากมายจนแออัดคับคั่ง

ภาพ : កក ผู้คนจำนวนมากอาศัยอยู่ในกรุงเทพมหานคร

#บาง+โก๊ก  “โก๊ก” (គោក) แปลว่า พื้นดินที่น้ำท่วมไม่ถึง ,ที่ดินที่นูนสูงขึ้น, ที่ดินที่เป็นเนิน, ที่ดินดอน , ที่ดินเป็นโคก, ที่ดินเป็นเกาะ

ภาพ : គោក พื้นดินเป็นเนินน้ำท่วมไม่ถึง

ซึ่งจากข้อสันนิษฐานนี้ เป็นไปได้ว่าชื่อเมือง “บางกอก” คือ เมืองที่ลุ่มน้ำท่วม ที่ต่อมาได้เกิดการสะสมตะกอนทับถมมาอย่างยาวนานจนกลายเป็นที่ดอนที่อุดมสมบูรณ์ และมีผู้คนมาตั้งชุมชนอาศัยอยู่กันอย่างหนาแน่นก็เป็นได้

เช่นเดียวกับชุมชนใกล้เคียงต่างก็มีชื่อเป็นภาษาเขมร เช่นกัน

แขวงบางระมาด (บาง + រមាស) ในเขตตลิ่งชัน มีที่มาจากคำเขมรที่แปลว่า แรด (เขมรออกเสียงว่าโรเมียะส์) ย่านแถบนี้เคยเป็นที่รกชัฏ มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่ เคยเป็นหลักแหล่งของแรด 

แขวงบางเชือกหนัง (บาง + ឆ្នាំង) ในเขตตลิ่งชัน มีที่มาจากคำภาษาเขมรว่า บางฉนัง หมายถึง บางหม้อ หรือบางปั้นหม้อ (ฉนัง ឆ្នាំង เป็นภาษาเขมร แปลว่า หม้อ ปั้นด้วยดินเหนียวแล้วเผาไฟให้สุกแกร่ง)

ชุมชนนางเลิ้ง (ឆ្នាំង + ឡើង) ในเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย มีที่มาจากคำภาษาเขมรว่า  “ชนังเลิง” ที่แปลว่าหม้อใหญ่ ชุมชนย่านนี้ในอดีตมีฝีมือในการปั้นโอ่ง ตุ่ม ไห หม้อดินเผา จึงเป็นที่มาของชื่อ “บ้านชนังเลิง” และเรียกต่อๆ มากลายเป็นชื่อ “นางเลิ้ง”

หรือแม้กระทั่งชื่อจังหวัด ฉะเชิงเทรา (ស្ទឹង + ជ្រៅ) มาจากคำภาษาเขมร 2 คำ คือ สทึง+เจริว ซึ่ง สทึง (ស្ទឹង) แปลว่า แม่น้ำสายย่อย และ เจริว (ជ្រៅ) แปลว่า ลึก รวมความคือ เมืองแห่งแม่น้ำลึก ซึ่งหมายถึงแม่น้ำบางปะกง นั้นเอง

ส่วนกรุงเทพมหานคร (บางกอก) ในอดีตที่เรามักจะได้ยินคนเฒ่าคนแก่ในหมู่บ้านพูดถึงชื่อนี้ เป็นประจำว่า “เซียม เมืองกอก เมืองกะฎัง” แปลได้ว่า “กรุงสยาม เมืองแห่งการทับถมของชั้นดิน เมืองที่ผู้คนอยู่อาศัยหนาแน่น”

ที่เป็นเช่นนี้ เพราะภาษาเขมรโบราณเป็นรากเหง้าบรรพบุรุษ และต้นกำเนิดของภาษาไทยที่เราใช้สื่อสารในปัจจุบัน เช่นนั้นเอง