ยุทธศาสตร์และกระบวนการพัฒนาสุขภาพชุมชน

ผศ.ดร.ณกมล ปุญชเขตต์ทิกุล

สังคมตะวันออก เกียฟเฟอร์ (T. R. Cole, D. D. Van Tassel & R. Kastenbaum (eds), 1992) ศึกษากรณีของผู้สูงอายุในประเทศจีน เกาหลี และญี่ปุ่น และแสดงให้เห็นว่า ผู้สูงอายุในสังคมตะวันออกจะมีนัยยะแห่งการเคารพยกย่องผู้สูงอายุ ดังปรากฏในลัทธิ “การบูชาบรรพบุรุษ” อันถือเป็นอิทธิพลจากลัทธิขงจื้อ ผู้สูงอายุจึงมีฐานะในด้านบวกและได้รับการเคารพจากครอบครัว โดยทำหน้าที่ให้คำแนะนำต่าง ๆ ต่อคนรุ่นลูกรุ่นหลาน รับผิดชอบด้านศาสนา ยิ่งไปกว่านั้น แม้ว่าผู้สูงอายุจะลาจากไปจากโลกก็ตามที แต่ด้วยความเชื่อตามลัทธินี้ผู้สูงอายุก็ยังคงไม่ลดบทบาทไปจากครอบครัวแต่กลับกลายสภาพเป็นวิญญาณที่ปกปักรักษาครอบครัว อนึ่ง การเคารพผู้สูงอายุนั้นยังควบคู่กับมิติเรื่องเพศด้วย กล่าวคือ ผู้สูงอายุชายจะเป็นใหญ่ในบ้าน

สังคมไทย สถานะผู้สูงอายุถูกอธิบายหลายแนวทาง การอธิบายทางทั้งทางด้านกายภาพและด้านมิติทางวัฒนธรรม ในเชิงสนับสนุนการส่งเสริมผู้สูงอายุหลายด้าน ประเทศไทยมีพระราชบัญญัติผู้สูงอายุในปีพุทธศักราช 2546 หลักฐานสำคัญคือ การเริ่มดำเนินการร่างพระราชบัญญัติผู้สูงอายุขึ้น โดยกระทรวงสาธารณสุขเป็นแกนกลาง จนกระทั่งปี พ.ศ. 2546 พรบ. ดังกล่าว ก็ได้ถือกำเนิดเป็นทางการ ภายใต้การดูแลของสำนักงานส่งเสริมสวัสดิภาพและพิทักษ์เด็ก เยาวชน ผู้ด้อยโอกาส คนพิการ และผู้สูงอายุ กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงแห่งชาติ และมีผลบังคับใช้ในปี พ.ศ. 2547 โดยมีสาระสำคัญ คือ 1) คณะกรรมการส่งเสริมและประสานงานผู้สูงอายุแห่งชาติ (กสผ.) 2) สิทธิผู้สูงอายุ 3) การลดหย่อนภาษีเงินได้ 4) กองทุนผู้สูงอายุ และ 5) แผนผู้สูงอายุแห่งชาติฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2544-2564)