ผมเคยเข้าประชุมผู้ปกครอง(ผปค.)ร่วมกับครูประจำชั้น และลูก(นักเรียน)ชั้นมัธยมปลายห้องเรียนๆ หนึ่งตอนเปิดภาคการศึกษาใหม่  เมื่อครูประจำชั้นเรียนทำพิธีการแจกใบประกาศแก่นักเรียนเก่งสาขาต่างๆ ราว 10 ใบ จนครบหมดแล้ว ครูก็เชิญตัวแทน ผปค.ของเด็กที่เก่งที่สุดคนหนึ่งออกไปพูดและสัมภาษณ์ที่หน้าชั้นเรียนถึงวิธีการดูแลการเรียนของลูก
เธอพูดสั้นๆ แบบพูดไม่เป็นสาระอะไร ผมแทบไม่ใส่ใจในสาระความนั้น แต่ผมใส่ใจว่า ... จะมีใครพูดปลอบประโลมใจเด็กนักเรียนที่เหลือที่นั่งรอฟังคนพูดอยู่กับพื้นห้องเรียนนั้นอย่างไร แล้วเด็กที่เกรดไม่ดี เด็กที่ไม่ได้รับแจกใบประกาศนียบัตรอย่างพวก"เด็กหลังห้อง" ซึ่งเป็นคนส่วนที่ใหญ่กว่าในสังคมของห้องเรียนในขณะนั้น  จะมีใครพูดถึงพวกเขาหรือไม่ ทำไมครูหรือ ผปค. จึงไม่พูดกระตุ้นพวกเขาในจิตวิทยาเชิงบวก เพื่อให้กำลังใจทั้งเด็กและพ่อแม่ ผปค.ของเด็กส่วนที่เหลือเหล่านั้น

หรือจะปล่อยให้เขาลบ (delete) ตัวเองออกจากวงสังคมออกไป

วันนั้น .... ครูประจำชั้นอ่านเกมไม่ขาด !! 

เมื่อครูประจำชั้นเปิดช่องให้ ผปค.คนอื่นออกไปพูดบ้าง  ผมจึงอาสาออกไปพูดหน้าชั้นเรียนเพื่อพูดถึง “เด็กส่วนที่เหลือ" นั้น ... อย่างตั้งใจ เพื่อที่จะสื่อสารถึงทุกๆ คนในห้องเรียนนั้น

ผมบอกลูกๆ ว่า คะแนนระดับพวกเรา อยากเป็นอะไรก็เป็นได้ เพียงแต่ขอให้รักษาผลการเรียนในระดับกลางๆ และประคองตัวเองให้เรียนจนจบ ม.6  และเป็นคนดี มีคุณธรรม ถ้าอยากเข้าเรียนมหาวิทยาลัย ยังมีอีกหลายแห่งรับเข้าเรียน เรียนหมอเรียนพยาบาล ก็ยังทำได้  ค่อยไปวัดดวงกันอีกทีตอนสอบเข้าเรียนกันอีกที
ผมคงไม่ต้องเล่ารายละเอียดมากไปกว่านี้ แต่คำพูดของผมนั้นเรียกเสียงปรบมือจากผู้คนในห้องเรียนได้มากกว่าเสียงปรบมือที่ให้แก่เด็กที่ได้รับแจกใบประกาศนั้นเสียอีก

ผมทราบในปีถัดมาว่า เด็กๆ ถามหาผมผ่านลูกชายว่า   “พ่อของนายไม่มาพูดอีกเหรอในเทอมนี้”

ผมเห็นชีวิตของผู้คนผ่านประสบการณ์ชีวิตตนเองมาว่า  การถูกเลือกปฏิบัติในขณะเวลาใดเวลาหนึ่งนั้น ไม่ได้ทำให้พวกเขาเป็นคนดีคนเก่งหรือเป็นคนที่ประสบความสำเร็จ หรือเป็นคนที่สร้างคุณค่าที่ดีงามให้แก่สังคมอย่างแท้จริงเสมอไป ... น้อยเสียด้วยซ้ำ
พวกเราล้วนอยู่ในสิ่งสมมุติ ด้วยการสร้างสิ่งหลอกๆ หรือหัวโขนมันขึ้นมาใส่หัวใครบางคน 
เครื่องมือวัดการเป็นคนเก่งคนดีของสังคมควรจะเป็นเช่นไร  ครูที่สถาปนาเด็กให้เป็นคนเก่งคนดี  แน่ใจได้อย่างไรว่าวัดได้แม่นยำเที่ยงตรง ...? 
ได้ใช้วิธีสร้างเด็กให้เป็นผู้ใหญ่ที่ดีแก่สังคมอย่างไร ..?

ประเด็นนี้ผมไม่สงสัย เพราะผมเป็นคนที่ศรัทธาระบบการเรียนการสอนที่สุดคนหนึ่ง

ผมเห็นเด็กหลังห้องที่ประสบความสำเร็จและมีความสุขมามากมาย หลายคนเป็นคนที่รับผิดชอบต่อครอบครัวลูกเมีย รับผิดชอบต่อสังคมสูง หรือเรียกได้ว่ามีมากกว่าเด็กเก่งๆ ประเภทที่ออกไปรับแจกใบประกาศอย่างนั้นเสียอีก

ผมดีใจที่เด็กได้แสดงความพยายามจนได้รับการยกย่อง และเป็นสิ่งยืนยันเบื้องต้นว่า อนาคตของพวกเขาอาจจะเป็นคนเก่งคนดีต่อไปได้

แต่ในอนาคตของชีวิตการทำงานนั้น ไม่แน่นอนเสมอไป ยังมีหลายปัจจัยเข้ามาเกี่ยวข้อง โดยเฉพาะการถูกเลือกและไม่ถูกเลือก

ระบบการศึกษาและสถาบันการศึกษาเป็นเพียงปัจจัยๆ หนึ่งที่อาจจะถูกเลือกหรือเป็นเงื่อนไขปฏิเสธ  หลายคนมีแง่มุมในการมองปัญหาเดียวกันนี้แตกต่างกันออกไป 

เช่น ในสถานการณ์ที่หากเราถูกละเว้นการปฏิบัติอย่างที่ ธ.ไทยพาณิชย์เลือกที่จะไม่ปฏิบัติต่อบัณฑิตนอกเหนือจาก 14 สถาบัน เราจะมองเห็นปัญหาอีกแบบหนึ่ง

ในสถานการณ์ที่เราเรียนจบจาก 14 สถาบันนั้น .. เราก็จะมองเห็นปัญหาอีกแบบหนึ่ง

ในสถานการณ์ที่เราเอาตัวรอดไปได้แล้ว หรือมีงานทำที่มั่นคงดีแล้ว .. เราจะมองเห็นปัญหาอีกแบบหนึ่ง

แต่ในสถานการณ์ของการเป็น underdog ..หรือเป็นคนรองบ่อน .. หรือคนที่ถูกออกแบบให้เป็น"รักเผื่อเลือก" เราก็จะมองเห็นปัญหาอีกแบบหนึ่ง

เรื่องนี้ทำให้รู้ว่า ระบบการศึกษาในประเทศนี้คาดหวังอะไรได้ไม่มาก เพราะระบบการรับคนเข้าทำงานยังเป็น “ตัวกวน” หรืออุปสรรคที่สำคัญสำหรับระบบการศึกษา 

ที่เป็นดั่ง....... มหาวิทยาลัยชีวิต

เปิดเทอมในภาคเรียนนี้  ผมถามลูกชายว่า  โรงเรียนจะเรียกประชุมผู้ปกครองนักเรียนอีกเมื่อไร ?

..................................................

ภาพประกอบ : Thadawat Sri.