ปกติแล้ว การทำสัญญาเป็นนักเรียนทุนไม่ว่าของหน่วยงานไหนก็ตาม เอกสารสัญญามักถูกเขียนมาโดยหน่วยงานนั้นๆ แล้วผู้รับทุนก็ยอมรับและถือปฏิบัติสืบต่อกันมาว่าต้อง “ชดใช้ทุน”  และะการได้ทุนเล่าเรียนไม่ว่าระดับใด เราก็ถือว่าเป็นการประหยัดให้แก่ครอบครัว  บางครอบครัวมีฐานะยากจน นอกจากนี้การได้ทุนของรัฐบาลหรือหน่วยงาน องค์กรต่างๆ ยังถือเป็นเกียรติประวัติแก่ตนเองและครอบครัวอีกด้วย

สัญญารับทุนเล่าเรียนของรัฐบาลก็มักไม่มีอะไรซับซ้อนมากนัก คือ 1.เมื่อไปเรียนจบก็ต้องกลับมาชดใช้ทุน เนื่องจากบ้านเรามีอยู่หลายสาขาอาชีพที่ยังขาดแคลนบุคลากร การชดใช้ทุนจึงถูกกำหนดเป็นระยะเวลาของการมาทำงานเพื่อชดใช้ทุน อาจจะเป็น 1 เท่า 2 เท่า หรือ 3 เท่าก็แล้วแต่จะถูกระบุไว้ในสัญญา  2. ถ้าไม่ทำตามข้อ 1 ก็จะต้องชดใช้ทุนเป็นตัวเงินจำนวนกี่เท่าก็ว่าไป และหากผู้รับทุนทำไม่ได้ทั้งข้อ 1 และ 2 ก็จะต้องเรียกเงินทุนคืนโดยเรียกจาก "ผู้ค้ำประกัน" ซึ่งในสัญญามักเป็นข้าราชการระดับ 5 ขึ้นไป เป็นต้น

และ 3. กลับไปทำงานชดใช้ทุนในหน่วยงานที่กำหนดไว้ในสัญญา  บางทีก็เป็นหน่วยราชการที่อยู่ไกลจากแสงสีหรือความเจริญ  ปัจจัยข้อนี้มักเป็นสาเหตุที่ทำให้มีผลต่อการคงอยู่หรือไม่คงอยู่ของ "ผู้ชดใช้ทุน" เช่น แพทย์ อาจลาออกเพราะทนไม่ได้กับความทุรกันดาร

"การเบี้ยวทุน" หรือไม่ยอมกลับมาชดใช้ทุน เกิดขึ้นทุกๆ ปี เช่น นักเรียนแพทย์อาจถูกโรงพยาบาลเอกชนยอมจ่ายเงินชดใช้ทุนแทนให้ แต่ปัญหาการขาดแคลนแพทย์หรือบุคลากรจากการตั้งงบประมาณขอทุนในแต่ละปีก็ยังเป็นปัญหาขาดแคลนอยู่

การได้เงินมาชดใช้หนี้ทุนไม่ได้ทำให้ภาวะขาดแคลนแพทย์นั้นหายไป บุคลากรอื่นๆ ก็เช่นเดียวกัน

เมื่อเกิดปัญหาเป็นข่าวใหญ่ตอกรณีของทันตแพทย์คนหนึ่ง "เบี้ยวทุน" แล้วยังผลักภาระการชดใช้ทุนให้แก่ผู้ค้ำประกัน จนเกิดเป็นข่าวดัง

ในรายนี้ ยิ่งประเด็น "การเบี้ยวทุน"  โดยระบุสาเหตุว่าเกิดมาจาก “สัญญารับทุนที่ไม่เป็นธรรม”นั้น  ยิ่งไม่เคยได้ยิน เพราะเมื่อเราลงนามสัญญารับทุน ย่อมถือว่าเราได้อ่านข้อความในสัญญาถี่ถ้วนดีแล้ว (แม้ท่านจะไม่ได้อ่านโดยละเอียดก็ตาม)  แต่เมื่อเทียบกับตอนที่เราอยากได้ทุนนั้น “อะไรก็ยอมได้ทุนอย่าง” หรือ สัญญานั้นเป็นธรรมแล้ว ณ เวลานั้น

เมื่อเกิดเรื่องนี้ขึ้น ผู้เขียน (จขบ.) มีคำถามว่า …..

1. ทำไมมหาวิทยาลัยมหิดลจึงจะไปฟ้องร้องความเสียหายคืนหรือแม้แต่จะฟ้องล้มละลายจากหมอฟันคนนั้น ก็ตาม ในเมื่อ ม.มหิดลก็ได้รับเงินค่าปรับคืนไปจนพอใจแล้ว จะมาเยียวยาไปใยในเมื่อคดีนี้กำลังจะหมดอายุความในอีกไม่กี่วันนี้

2. ทำไมระบบการให้ทุนของประเทศไทยจึงต้องมีผู้ค้ำประกัน ในเมื่อกระบวนการคัดเลือกผู้ได้ทุนหรือการสอบคัดเลือกเข้าเรียนเกือบทุกสถาบันแทบไม่มีความน่าเชื่อถือได้เลยว่าจะได้คนดีจริงๆ  การมีคนค้ำประกันก็เป็นผลักความเสี่ยงให้แก่คนค้ำประกันอยู่นั่นเอง

3. เหตุไฉน "ทุนอานันทมหิดล" (ทุนของในหลวง) ผู้เขียนเคยทราบว่า เป็นปณิธานที่พระองค์ที่ไม่ต้องการให้มีการชดใช้ทุน หรือแม้แต่การบังคับให้กลับมาทำงานใช้ทุนคืนตามระยะเวลาต่างๆ  แต่ทว่าผู้ที่ได้รับทุนเหล่านี้ไปก็ล้วนกลับมาทำงานใช้ทุนอย่างคุ้มค่า เกิดประโยชน์ต่อแผ่นดิน

จึงมีคำถามว่า ทุนรัฐบาลต่างๆ จะสามารถทำแบบ "ทุนอานันทมหิดล" ได้หรือไม่ ถ้าทำได้อาจจะมี"คนเบี้ยวทุน"มากมายก็เป็นได้..?

4. ทำไมการคัดเลือกคนได้รับทุนต่างๆ  (หรือแม้กระทั่งสอบแอดมิสชั่นเข้าเรียน มหาวิทยาลัย)จึงวัดได้แต่ความเก่งของผู้รับทุน ซึ่งแทบจะไม่สามารถวัดคุณสมบัติทางจริยธรรม คุณธรรมกันได้เลยจริงๆ หรือแม้แต่การจำแนกคนดีออกจากคนไม่ดีก็แทบทำไม่ได้

5. การที่ใช้บุคคลค้ำประกันเข้าเรียน เข้าทำงาน หรือเข้ารับทุน เป็นสิ่งควรดำเนินการต่อไปหรือไม่  ควรเปลี่ยนวิธีการตรวจสอบการรับทุนทั้งระบบหรือไม่ ประเทศเรายังมีบุคลากรสาขาอาชีพไหนที่ขาดแคลนหรือต้องการคนที่มีวิทยากรทันสมัย

6.  ทำอย่างไร ระบบการคัดเลือกคนเข้าเรียนของบ้านเราจึงจะได้คนที่ดีจริง มีคุณธรรมกันจริงๆ เช่น ได้หมอที่มีความเป็นมนุษย์ ได้ทนายความที่มีอุดมการณ์  ได้พยาบาลที่มีความเมตตาต่อคนไข้  ได้อัยการที่มีความเที่ยงธรรม ฯลฯ  ตลอดจนได้คนรับทุนที่ไม่ได้มุ่งแต่ทำข้อสอบให้ผ่านได้เข้าไปเรียน  แต่แล้วก็ไปลอกข้อสอบ ลอกการบ้าน (การลอกการบ้านเป็นปัญหาที่บ้านเรามองกันแบบผ่านๆ เหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น และอาจะเป็นสัญญาณๆ หนึ่งที่ได้คนที่ไม่มีคุณธรรม) แล้วคนเหล่านั้นก็เบี้ยวทุน

7. ทำอย่างไร คนไทยเราจึงจะมีจริยธรรมที่สูงขึ้น  เพื่อยกระดับสังคมให้น่าอยู่

สำหรับทางออกของสัญญาการรับทุนเล่าเรียนต่างๆ กฎหมายและสัญญากำหนดให้ผู้ค้ำประกันมีสถานะเป็น "ผู้กู้ร่วม" เช่นเดียวกันกับประมวลกฎหมายแพ่งและพานิชย์ฉบับเดิมเช่นนั้นหรือ?  การบังคับเรียกเงินทุนคืนจากผู้ค้ำประกันสามารถทำได้เท่าที่เจ้าของทุนจะกระทำต่อลูกหนี้และผู้กู้ร่วมเช่นนั้นหรือ?

ในเมื่อประเทศเราแก้ ป.พ พ.เกี่ยกับผู้ค้ำประกันให้เกิดความเป็นธรรมตามกฎหมายแก้ไข ป.พ.พ.ฉบับนี้แล้ว ทำไมเราจึงไม่แก้ลักษณะการบังคับใช้กฎหมายและสัญญาเพื่อความเป็นธรรมแก่ผู้ค้ำประกันเหล่านี้ด้วย

หรือมีสัญญารับทุนเล่าเรียนที่เป็นธรรมต่อผู้ค้ำประกันบ้างหรือไม่?

ลองคิดกันเล่นๆ ดูนะครับ