(สภาพอาคารเรียน รร.ตชด.บ้านเขาวังที่ถูกดินภูเขาถล่มทับจนพังเสียหาย)

ฤดูมรสุมช่วงปลายปี 2559 ถึงต้นปี 2560 นครศรีธรรมราชเป็นพื้นที่ที่ร่องมรสุมพาดผ่านทั้งแนวภาคใต้ตอนบนและภาคใต้ตอนล่าง ทำให้มีฝนตกต่อเนื่องยาวนานร่วม 2 เดือน หรือแทบนับวันได้ว่ามีวันไหนบ้างที่ไม่มีฝนตก ทำให้มีน้ำท่วมครบทั้ง 23 อำเภอ ทั้งพื้นที่ต้นน้ำ กลางน้ำและปลายน้ำ ความเสียหายนั้นไม่สามารถประเมินมูลค่าได้เช่นเดียวกับที่กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) ได้ออกประกาศเตือนภัยเป็นระยะๆ ให้จังหวัดในภาคใต้ 7 จังหวัดน้ำยังท่วม โดยมี 9 จังหวัด เตือนให้เตรียมรับมือดินถล่ม-น้ำป่า-น้ำท่วมฉับพลัน

(จุดชมวิว และเป็นจุดแรกทางเข้าหมู่บ้านเขาวัง)

ปัญหาภูเขาดินโคลนถล่มในบ้านเขาวัง ต.หินตก อ.ร่อนพิบูลย์ จ.นครศรีธรรมราช ไม่ได้เพิ่งจะเกิดขึ้นในปีนี้(2560) ครั้งนี้เพียงครั้งเดียว หากแต่ก่อนนี้ก็เคยเกิดมาแล้วเมื่อวันอาทิตย์ ที่ 8 มกราคม 2555 เกิดเหตุภูเขาถล่ม ทำให้ตัดเส้นทางเดินทางของชาวบ้าน 
ในครั้งนั้นเกิดจากผู้รับเหมาถมที่ตักหน้าดินบริเวณเส้นทางเข้าหมู่บ้านออกขายซึ่งเป็นที่สูงชัน เพื่อนำดินไปถมที่ ดังนั้น เมื่อฝนตกหนักต่อเนื่องกันหลายวันก็ทำให้ผืนดินที่อุ้มน้ำมากพอแล้วสไลด์เลื่อนลงมายังข้างล่าง ตัดเส้นทางถนนคอนกรีตที่กำลังก่อสร้างเข้าหมู่บ้านขาดสะบั้นลง 

(ภาพเหตุการณ์ดินถล่มทางเข้าบ้านเขาวัง เมื่อปี 2555)

(ปี 2560 นี้ ดินถล่มที่จุดเดิมใน ปี 2555)

(ภาพ ดินถล่มในจุดเดียวกันกับปี 2555)

ปริมาณฝนตกที่สะสมกันเป็นเวลานาน ทำให้ดินภูเขาที่อุ้มน้ำไว้ น้ำจะเป็นตัวที่ทำให้คุณสมบัติของดินที่เป็นของแข็งเปลี่ยนไปเป็นของไหลได้ หากพื้นที่นั้นมีส่วนผสมของดินมากกว่าหินก็ยิ่งทำให้เกิดดินเลื่อนสไลด์ลงมารวดเร็วมากขึ้น ปัญหาดินถล่มจึงมีเรื่องของปริมาณของน้ำที่เกิดจากน้ำฝนเข้ามาเกี่ยวข้องในการเกิดดินถล่มหรือการลื่นไถล (Slides)ของผืนดินที่มีการสะสมมวลน้ำ

สำหรับการพังลงของอาคารเรียน โรงเรียนตำรวจตระเวณชายแดนบ้านเขาวัง ตั้งแต่วันที่ 5 มกราคม 2560 นั้นก็เกิดจากสาเหตุเดียวกันนี้ ส่วนความช่วยเหลือต่อโรงเรียนนั้น รองอาจารย์ใหญ่(ปฏิบัติราชการแทนอาจารย์ใหญ่)ได้ให้ข้อมูลว่า อาคารเรียนพังเสียหายอย่างสิ้นเชิง 2 ห้องเรียน เสียหายไม่สามรถเข้าใช้งานได้เนื่องจากอาจได้รับอันตราย 1 ห้องเรียน โรงเรียนได้ย้ายนักเรียนไปใช้ห้องสมุดและโรงอาหารแทน การเลื่อนสไลด์ลงมาของดินได้ค่อยๆ เกิดขึ้นหลายวันต่อเนื่องกัน จึงสามารถย้ายนักเรียนและทรัพย์สิน เช่น โต๊ะเก้าอี้ ได้ทัน

ในเบื้องต้นโรงเรียนได้รายงานความเสียหาย ผลกระทบ และการรับมือไปยังกองบัญชาการตำรวจตระเวณชายแดน ที่ 42 อ.ทุ่งสงแล้ว รายงานไปยัง อบต.หินตก อ.ร่อนพิบูลย์  โดย อบจ.นครศรีธรรมราชได้นำรถแบคโฮเข้ามาเตรียมการเคลื่อนย้ายกองดินแต่ยังติดขัดไม่สามารถดำเนินการได้เนื่องจากฝนยังคงตกต่อเนื่อง อาจเป็นอันตรายได้

(ตามเส้นทางถนนในหมู่บ้านมีดินถล่มเป็นระยะๆ)

(ลักษณะของดิน หรือธรณีวิทยาที่แสดงให้เห็นโครงสร้างของดิน)

 (การกัดเซาะของดินจากแรงน้ำ)

การเลื่อนสไลด์ลงมาของดินในหมู่บ้านที่เกิดขึ้นในหลายๆ จุดก็เช่นเดียวกัน เนื่องจากฝนตกต่อเนื่องกันหลายวัน ชาวบ้านจึงเตรียมรับมือทันเวลา จึงยังไม่เกิดความเสียหายมากนัก  

ผู้เขียน (จขบ.) ได้ตั้งข้อสังเกตบางประการของปัญหาดินถล่มของบ้านเขาวัง ต.หินตก อ.ร่อนพิบูลย์ จากการเข้าไปสำรวจพื้นที่อย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2555 เป็นต้นมา และได้เข้าไปคลุกคลีกับชาวบ้านปีละ 1 – 2 ครั้ง พบว่า 

1. ภูเขาบริเวณบ้านเขาวัง มีดินที่เกิดจากการผุพังของชั้นหิน เป็นดินที่มีสีแดงผสมกับหินก้อนใหญ่ ทั้งหมดมีลักษณะคล้ายกับมีส่วนผสมของออกไซด์ของแร่เหล็ก ซึ่งมีสีแดงนวลแบบเดียวสีของหม้อดินเผา  แสดงถึงการที่ดินมีวิวัฒนาการสูง ผ่านกระบวนการผุพังสลายตัวและซึมชะมานาน เป็นดินที่มีการระบายน้ำดี  มีแร่ธาตุอื่นผสมอยู่น้อย  โดยเฉพาะดินสีแดงจะเป็นดินที่ออกไซด์ของเหล็กหรืออลูมิเนียมไม่มีน้ำเป็นองค์ประกอบ เมื่อดินได้รับน้ำจึงทำให้การเกาะรวมตัวกันขยายตัวและอาจถล่มพังลงมาได้ง่าย จึงเป็นคุณสมบัติทางธรณีวิทยาของดินในบ้านเขาวัง
   2. การลื่นไถล (Slides) เป็นการลื่นไถล(Rotational slide) ของดินและหินลงมาตามระนาบของการเคลื่อนที่ของดินที่มีลักษณะเป็นกลุ่มๆ แบบโค้งครึ่งวงกลม และมักเกิดขึ้นในบริเวณที่ดินมีความเป็นเนื้อเดียวกัน 
   3. ดินที่ถล่มหรือแยกออกจากดินเดิมออกมาแล้ว เมื่อได้รับน้ำฝนเพิ่มขึ้นก็มีการลื่นไถลเพิ่มขึ้นอีกเป็นระลอกๆ ต่อกันมาอีกหลายครั้ง จนมาถึงจุดพักของมวลดินจึงหยุดการเคลื่อนตัว (โดยสังเกตจากคำอธิบายของครูโรงเรียน ตชด.บ้านเขาวังที่ได้เล่าให้ฟัง) และทำให้มีดินโคลนผสมกับน้ำเป็นโคลนละเอียดไหลลงมาสู่ที่ต่ำ 
   ซึ่งเป็นมีลักษณะน้ำขุ่นสีแดงแบบที่เรียกกันว่า น้ำป่า นั่นเอง 
   ประกอบกับบ้านเขาวัง มีลักษณะเป็นพื้นที่ต้นน้ำจึงทำให้มีมวลน้ำป่าไหลลงสู่พื้นล่าง
   4. มีการเกิดร่องน้ำใหม่ เปลี่ยนเส้นทางหรือทิศทางของแนวน้ำไหล เนื่องจากการกัดเซาะที่รุนแรง หากมีสิ่งกีดขวางเช่นบ้านเรือนหรืออาคารขวางเส้นทางน้ำก็อาจทำให้เกิดความเสียหายได้ 
   5. มีความเสี่ยงที่จะเกิดการลื่นไถลหรือดินถล่มเพิ่มขึ้นหรือง่ายขึ้น หากปริมาณน้ำฝนมีมาก เช่น วัดปริมาณน้ำฝนได้ 100 มิลลิเมตรหรือมากกว่าในระยะเวลาสั้นๆ เพียง 1 วัน 
   6. "ตัวเร่งของปัญหาดินลื่นไถล" บางพื้นที่เมื่อมีการตักหน้าดินในพื้นที่สูงชันออกไป ทำให้ดินไม่มีแรงดัน ทำให้มีโอกาสเกิดดินลื่นไถลได้สูง
   7. จุดที่มีการลื่นไถลมีบ้านเรือนของราษฎรซึ่งปลูกอาศัยอยู่กันห่างๆ บนที่สูงตามไหล่เขาเพื่อเป็นที่พักอาศัย ไม่ได้อยู่รวมกันเป้นกลุ่มหมู่บ้าน ความเสียหายจำนวนมากจึงไม่มี จุดที่สำรวจพบว่ามีเพียง 1 หลังคาเรือน และมีอีก 2-3 หลังเรือนที่มีสัญญาณของดินลื่นไถลใกล้กับบริเวณบ้านเรือน

           8. ชาวบ้านมีการซักซ้อมและแจ้งเตือนสัญญาณบอกเหตุด้วยวิทยุสื่อสาร(วิทยุสีแดง) ทำให้ชุมชนสามารถป้องกันตนเองเมื่อเกิดฝนตกหนักติดต่อกัน หรือมีเหตุดินโคลนถล่มลงมาปิดเส้นทางสัญจร ก็สามารถแจ้งบอกเหตุกันได้ ซึ่งเป็นจุดแข็งของชาวบ้านที่ช่วยป้องกันความเสียหายได้ ตลอดจนมีการประสานงานกับหน่วยงานภายนอกเพื่อมาช่วยเคลื่นย้ายสิ่งกีดขวางได้ค่อนข้างรวดเร็ว

 (การเรียนการสอนยังคงดำเนินไปตามปกติ แม้จะมีความหวาดระแวงจากอาคารเรียนที่เพิ่งพังลงก็ตาม)

มนุษย์เราทุกคนมีส่วนเกี่ยวข้องกับปัญหาดินถล่มได้ในทุกกระบวนการ ทั้งการปลูกพืชคลุมดิน การไม่ส่งเสริมให้เกิดการขุดตักหน้าดิน การสนับสนุนให้เยาวชนคนรุ่นหลังมีการปลูกพืชรักษาหน้าดิน การปลูกพืชคลุมหน้าดิน ฯลฯ เพื่อป้องกันดินโคลนถล่ม

.......................................

ขอบคุณ

ชาวบ้านบ้านเขาวัง  

เพจ#ชุมชนบ้านเขาวัง

คุณดาริน คล่องอักขระ สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส และคณะ

ข้อมูลเพิ่มแนะนำอ่าน (คลิกที่ชื่อเรื่อง)

ภูเขาถล่มตัดเส้นทางเสด็จสมเด็จพระเทพฯ ทรงเยี่ยม รร.ตชด.บ้านเขาวัง นครศรีธรรมราช

ความรู้อุตุนิยมวิทยา

ดินถล่ม และโคลนถล่ม (Landslides and Mudslides)

 รายงานสด ดินถล่มบ้านเขาวัง อ.ร่อนพิบูลย์ จ.นครศรีธรรมราช.