ในเบื้องต้นที่ผมตัดสินใจมาเยือนหลวงพระบางตามคำชักชวนของคุณสุมาลี สุวรรณกร ซึ่งได้ชวนไว้เมื่อตอนไปเที่ยวแม่เมาะร่วมกับทางการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทยนั้นได้ตั้งความหวังเอาไว้ลึก ๆ ว่า อยากได้ไปสัมผัสกับวิถีชีวิตของชาวหลวงพระบางในรูปแบบชนบทที่ปลูกบ้านพักอาศัยอยู่ตามที่ลาดเนินเขา หรือได้กลับไปเยี่ยมชมทุ่งนาที่เขียวขจี เหมือนเช่นอดีตแห่งหมู่บ้านที่ผมได้เคยสัมผัสเมื่อวัยเยาว์

แต่เมื่อได้มาเยือนหลวงพระบาง ณ ห้วงเวลานี้  วิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่เรียบง่ายภายใต้กลิ่นอายแห่งอารยะธรรมสมัยใหม่คือเสน่ห์ที่ได้พบเห็น แต่ที่ประทับใจลึก ๆ นั่นก็คือภาษาของชาวหลวงพระบางที่ละม้ายคล้ายคลึงกับภาษาไทยย้อชาวอำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม ที่มีภาษาพูดที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง แต่หากได้สัมผัสกับหลวงพระบางอีกสองสามวันผมอาจมีความประทับใจหลายสิ่งหลายอย่างมาบอกท่านผู้อ่านก็เป็นได้ครับ

เยือนวัดอาฮาม : ปู่เยอ ย่าเยอ ผู้ปกปักรักษาเมืองหลวงพระบาง

จากบริเวณหน้าอุโบสถวัดวิชุนราชจะมีทางเดินเชื่อมโยงผ่านประตูโขงขนาดเล็กเข้าสู่วัดอาฮามซึ่งมีพื้นที่ติดต่อกับวัดวิชุนราช สำหรับวัดอาฮามนั้นถือได้ว่าเป็นสะดือเมืองของหลวงพระบาง เดิมชื่อว่าบ้านหอเสื้อเมือง เป็นสถานที่เก็บชุด “ปู่เยอ-ย่าเยอ” ซึ่งจะมีการจัดงานรดน้ำในงานบุญเดือน 5 งานสงกรานต์ชาวหลวงพระบาง หรืออีกนัยหนึ่งนั้นถือเป็นวันปีใหม่ของชาวลาว

หอกลองภายในวัดอาฮาม

ตามตำนานนั้นวัดอาฮามก่อสร้างในปี พ.ศ. 2361 โดยพระเจ้ามันธาตุราช  สำหรับบริเวณที่ก่อสร้างวัดนั้นเป็นบริเวณที่เจ้าฟ้างุ้มตั้งหอเมืองเมื่อครั้งที่สถาปนานครศรีสัตนาคนหุตล้านช้างห่มขาว ภายหลังเมื่อครั้งที่พระเจ้าโพธิสะราชขึ้นครองราชย์สมบัติได้รื้อศาลที่เกี่ยวกับความเชื่อเรื่องผีในหลวงพระบาง เพื่อให้คนลาวนั้นเลิกนับถือเกี่ยวกับผี ภายหลังจึงมีการสร้างขึ้นมาใหม่เพื่อเก็บชุด “ปู่เยอ – ย่าเยอ” ที่เป็นที่นับถือของชาวหลวงพระบาง

ภายใน “หอเทวดาหลวง” หรือ  “หอเสื้อเมือง”  ที่อยู่ในวัดอาฮามนั้นชาวหลวงพระบางมีความเชื่อว่าเป็นสถานที่สิงสถิตย์ของ“ปู่เยอ-ย่าเยอ” ซึ่งชาวลาวมีความเชื่อว่าเป็นมนุษย์คู่แรกของโลกที่ปกปักรักษาผืนดิน ผู้คนและสายน้ำของชาวหลวงพระบางตลอดมา

มีตำนานเรื่องเล่าเกี่ยวกับปู่เยอ - ย่าเยอเมื่อครั้งอดีตว่าเมื่อครั้งที่มนุษย์ลงมาจากแดนสวรรค์ใหม่ ๆ นั้นภายในเมืองหลวงพระบางเกิดมีต้นไม้ขนาดใหญ่ขึ้นปกคลุมเมืองจนพระอาทิตย์ไม่สามารถสาดส่องลงมายังพื้นดินได้ จึงทำให้ชาวหลวงพระบางได้รับความเดือดร้อนเป็นอย่างมาก

ในเวลาต่อมาทำให้ปู่เยอ – ย่าเยอ ออกมาขุดต้นไม้ขนาดใหญ่ออกทิ้งจนหมด  จึงทำให้ดวงอาทิตย์ส่องลงมาให้ความสว่างกับชาวหลวงพระบางเป็นปกติเช่นเดิม นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาชาวหลวงพระบางจึงนับถือปู่เยอ ย่าเยอ ว่าเป็นผู้ปกป้องรักษา และถือเป็นเทวดาประจำเมืองมาจนถึงปัจจุบัน

สิมและศาสนาสถานในวัดอาฮาม

ชาวหลวงพระบางจะมีพิธีไหว้และถวายสังฆทาน ในช่วงก่อนวันสงกรานต์ จากนั้นจะมีขบวนแห่ปู่เยอ ย่าเยอ และสิงห์แก้วสิงห์คำจากภายในตัวเมืองเพื่อไปตักน้ำจากแม่น้ำคาน  ซึ่งชาวหลวงพระบางมีความเชื่อว่าเป็นที่สิงสถิตย์ของท้าวคำหล้า หลังจากนั้นจะมีขบวนแห่รอบเมืองเพื่อให้ชาวหลวงพระบางได้รดน้ำปู่เยอ ย่าเยอตลอดสองเส้นทางได้อย่างทั่วถึง

ความเชื่อเกี่ยวกับภูติผีวิญญาณหรือสิ่งอยู่เหนือธรรมชาตินั้นมีมีให้ปรากฎเห็นได้ทั่วไปในวัฒนธรรมและประเพณีพื้นถิ่นของผู้คนสองฝั่งโขง  เป็นสิ่งที่ย้ำเตือนให้รำลึกถึงบรรพบุรุษและดวงวิญญาณที่เป็นที่เคารพนับถือมาจนถึงปัจจุบัน แต่ลึก ๆ ลงไปในวิถีปฏิบัติแล้วคือเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของผู้คนในสังคมนั้นให้มีความรักใคร่ปรองดองและมีความสามัคคีในหมู่คณะ และทำให้ประเพณีและวัฒนธรรมนั้นอยู่คงคู่กับสังคมนั้นตลอดไป

เยือนหอพิพิธภัณฑ์เมือง : ถิ่นลำนำขับทุ้มหลวงพระบาง

การเดินทางท่องเที่ยวภายในเมืองหลวงพระบางนั้นมีให้เลือกตามความรสนิยมของผู้มาเยือน หากต้องการเยี่ยมชมมนต์เสน่ห์ของหลวงพระบางเพียงลำพังอาจเลือกใช้วิธีเดินทางด้วยสองเท้ารอบเมืองในวันที่อากาศไม่ร้อนมากนัก อาจมีแผนที่บอกรายละเอียดเป็นเพื่อนเดินทางตามใจปรารถนา เหนื่อยนักพักระหว่างทางหรือพักอาหารเครื่องดื่มตามร้านอาหารรายทางซึ่งมีอยู่ทั่วไปตามรายทางภายในตัวเมือง และมีให้เลือกตามรสนิยมของแต่ละคน  หยุดบันทึกภาพในแง่มุมที่สนใจ อาจเป็นวัดวาอาราม วิถีชีวิตของผู้คน เรียกได้ว่าใช้เวลาหลายวันกว่าที่จะเก็บเกี่ยวรายละเอียดให้ครบถ้วน

ส่วนท่านที่ชื่นชอบการปั่นจักรยานหรือมอเตอร์ไซด์ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งเรียกได้ว่าเป็นการออกกำลังกายไปในตัว ชาวหลวงพระบางมักนิยมถีบจักรยานหรือรถมอเตอร์ไซด์เป็นพาหนะหลักในการเดินทาง ภายในตัวเมืองหลวงพระบางจึงมีทั้งรถจักรยานและรถมอเตอร์ไซด์วิ่งกันขวักไขว่ เป็นเสน่ห์ลึก ๆ ที่ประทับใจสำหรับผู้มาเยือนรวมทั้งตัวผมด้วย 

ร้านค้าย่านบ้านเจ็กเมืองหลวงพระบาง

จากวัดวิชุนราชรถจัมโบ้เพื่อนที่แสนดีพาพวกเราออกจากบริเวณหน้าวัดวิชุนราชมีจุดหมายปลายทางอยู่ที่พระราชวังเจ้ามหาชีวิต (Royal Palace Mus eum) ซึ่งเคยเป็นวังที่ประทับของเจ้ามหาชีวิตศรีสว่างวงศ์ เจ้ามหาชีวิตของลาวในอดีต

ตลอดเส้นทางจากวัดวิชุนราชเลียบลำน้ำคานไปจนถึงถึงบริเวณทางขึ้นพระธาตุพูสี มองเห็นย่านเมืองเก่าหลวงพระบางตามรายทาง บางส่วนได้รับการปรับปรุงให้เป็นบ้านพักอาศัยและร้านอาหารเพื่อต้อนรับนักท่องเที่ยวที่มาเยือน

จากถนนเลียบแม่น้ำคานมาถึงย่านชุมชนค้าขายที่ชาวหลวงพระบางเรียกว่า “หมู่บ้านเจ๊ก” ย่านถิ่นอาศัยของชาวจีนในอดีต ปัจจุบันมีการดัดแปลงเป็นที่พักอาศัย ร้านอาหาร และร้านจำหน่ายสินค้าที่ระลึกที่ได้รับการออกแบบตกแต่งภายในร้านไว้บ่งบอกถึงรสนิยมของผู้มาเลือกซื้อหาได้เป็นอย่างดี

ร้านจำหน่ายสินค้าที่ระลึกย่านบ้านเจ็ก