ก่อนถึงคืนไหลเฮือไฟ (๙)

ตำนานเกี่ยวกับประเพณีไหลเรือไฟ

สายน้ำยังคงเป็นนิรันดร์ เหมือนหนึ่งความผูกพันของผู้คนสองฟากฝั่ง สายน้ำยังเกี่ยวโยงกับวิถีวัฒนธรรมประเพณีในแต่ละวิถีแห่งวันเวลา ก่อเกิดความสามัคคี ความผูกพันของคนกับสายน้ำ

คนอีสานมีความผูกพันกับสายน้ำและมีความเชื่อว่าดินแดนลุ่มน้ำโขงเป็นถิ่นอาศัยของพญานาคจากลุ่มบาดาล เห็นได้จากสิ่งก่อสร้างทางพุทธศาสนามักจะมีรูปปั้นหรือสัญลักษณ์ของพญานาคปรากฏอย่างเด่นชัด  อีกทั้งในห้วงแห่งการเฉลิมฉลองทางสายน้ำมักจะมีพิธีกรรมความเกี่ยวกับพญานาคเข้ามาเกี่ยวข้อง เช่นเดียวกับปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาคที่จังหวัดหนองคาย ซึ่งคนอีสานมีความเชื่อว่าเป็นห้วงเวลาที่พญานาคเฉลิมฉลองในคืนวันเพ็ญเดือนสิบเอ็ดเกิดเป็นบั้งไฟพญานาคผุดขึ้นมาจากลำน้ำโขงให้เป็นที่อัศจรรย์ใจยิ่ง กลายเป็นจุดขายด้านการท่องเที่ยวของจังหวัดหนองคายในเวลาต่อมา

ประเพณีไหลเรือไฟ หรือ การปล่อยเฮือไฟของชาวนครพนมนับเป็นพิธีกรรมหนึ่งของชาวพุทธที่อาศัยอยู่ในลุ่มน้ำโขง เกิดจากความเชื่อความศรัทธาในพระพุทธศาสนา ที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน รวมทั้งความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาพญานาคที่เป็นผู้ดูแลรักษาแม่น้ำให้อุดมสมบูรณ์ และคุ้มครองผู้คนที่สัญจรไปมาทางน้ำให้มีความปลอดภัย

อย่างไรก็ตามประเพณีไหลเรือไฟนั้นมีการปฏิบัติกันหลายจังหวัดในเขตริมฝั่งแม่น้ำโขง นับแต่หนองคาย นครพนม มุกดาหาร และอุบลราชธานี ซึ่งเป็นสถานที่แม่น้ำมูลไหลมาบรรจบกับแม่น้ำโขงที่อำเภอโขงเจียม ในแต่ละพื้นที่จะมีพิธีกรรมทางวัฒนธรรมและแนวความเชื่อกับการไหลเรือไฟหลายแนวความคิดด้วยกัน

ความเชื่อเรืองการบูชาด้วยการประดับโคมไฟจะเกิดอานิสงส์เป็นผู้มีตาทิพย์ รู้แจ้ง เห็นจริง ดังเช่นพระอนุรุทเถระ ที่ถวายพุทธบูชาด้วยประทีบโคมไฟจึงกลายเป็นผู้มีตาทิพย์จนสำเร็จเป็นอรหันต์ในเวลาต่อมา  เช่นเดียวกับความเชื่อเรื่องการบูชารอยพระพุทธบาทเมื่อครั้งที่พระพุทธเจ้าเสด็จไปโปรดเหล่าพญานาค และได้ทรงประทับรอยพระพุทธบาทไว้สักการะ ณ ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทานที