เส้นทางวรรณกรรมเพื่อชีวิต (๒๑)

โลกหนังสือ ฉบับ “เรื่องสั้นช่อการะเกด”

นิตยสารโลกหนังสือ ก่อตั้งในปี 2520 นำเสนอความเคลื่อนไหวในแวดวงวรรณกรรมทั้งในประเทศและต่างประเทศ รวมทั้งบทความ เรื่องสั้น บทกวี แห่งยุคสมัย มีสุชาติ สวัสดิ์ศรี ทำหน้าที่เป็นบรรณาธิการ ดำเนินงานโดยบริษัท สำนักพิมพ์ดวงกมล จำกัด มีสุข สูงสว่าง เป็นผู้อำนวยการ

กำเนิดของนิตยสารโลกหนังสือ ในเดือนตุลาคม 2520 โดยมีสุชาติ สวัสดิ์ศรี เป็นบรรณาธิการ เนื้อหาในนิตยสารที่นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับบทกวี เรื่องสั้น การวิจารณ์วรรณกรรม ทั้งไทยและต่างประเทศ  หลังจากนั้นมีการก่อตั้งโลกหนังสือฉบับ “เรื่องสั้น” ในนามรวมเรื่องสั้น “ช่อการะเกด” ทั้งหมด 4 ชุด คือ วันเวลาที่ผ่านเลย (พฤษภาคม 2521) ราคาแห่งชีวิต (มีนาคม 2522) คลื่นหัวเดิ่ง (กันยายน 2522) และเพชรเม็ดงาม (กันยายน 2523) ทำให้บรรยากาศของวรรณกรรมในแนวก้าวหน้าเริ่มคึกคัก มีการนำเสนอเนื้อหาในแนวสัญลักษณ์ หรือแนวเหนือจริงในเรื่องสั้นบางเรื่อง

ในแต่ละเล่มทางบรรณาธิการจะมีการประดับช่อการะเกดให้กับนักเขียนที่มีผลงานดีเด่นประมาณ 3-5 เรื่อง เพื่อเป็นกำลังใจสำหรับนักเขียนหน้าใหม่และนักเขียนหน้าเก่า ทำให้งานวรรณกรรมในแนวก้าวหน้าเริ่มคึกคัก มีการนำเสนอเนื้อหาในแนวสัญลักษณ์ หรือแนวเหนือจริงในเรื่องสั้นบางเรื่อง

การประดับช่อการะเกดในแต่ละฉบับนั้นจะมีความหมายต่อนักเขียนในฐานที่ได้ “แจ้งเกิด” ในวงวรรณกรรม ซึ่งมีนักเขียนที่แจ้งเกิดจากช่อการะเกดที่มีชื่อเสียงในเวลาต่อมา เช่น วิมล ไทรนิ่มนวล, มาลา คำจันทร์, ชาติ กอบจิตติ, จำลอง ฝั่งชลจิตร เป็นต้น

เนื้อหาเรื่องสั้นที่นำเสนอในโลกหนังสือฉบับเรื่องสั้นยุคแรกจะนำเสนอในแนวเหมือนจริง (Realistic) สะท้อนภาพสังคมในยุคนั้น เช่น การเอารัดเอาเปรียบของนายทุนต่อกรรมกร ชาวนา การอพยพแรงงานจากชนบทสู่เมือง ทั้งนำเสนอในภาพรวม และเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่ง
เรื่องสั้นที่นำเสนอภาพสังคมโดยส่วนรวมที่น่าสนใจ เช่น การเดินทางของแม่โพสพและเด็กน้อย (ปรีชาพล บุญช่วย) เรา-เหล่าลูกหลานคนจน (คมสัน พงษ์สุธรรม) ล่องแพ (ปรารถนา บ้านไผ่) มันมากับการเลือกตั้ง (ศรีดาวเรือง) ผู้แพ้ (ชาติ กอบจิตติ) ผ้าทอลายหางกระรอก (จำลอง ฝั่งชลจิตร) คำตอบที่ต้องถาม (แก้ว ลายทอง)

ส่วนเรื่องสั้นที่นำเสนอภาพชีวิตในวงแคบถึงตัวบุคคล ได้แก่ ฆาตกรรมเย็น (ศรีโพสพ) เจ้าที่ (มาล คำจันทร์) กำไลคอ (สำรวม สิงห์) คลื่นหัวเดิ่ง (พนม นันทพฤกษ์) วันเวลาที่ผ่านเลย (สายไท) ข้าพเจ้าปฏิบัติตาม (วรพจน์ กิตติภัทรกูล) เมืองไม่มีวัด (ยังชิน) คืนที่คิดถึงพ่อ (แม่วัลลา) หมู่บ้าน (สายตะวัน) ผืนน้ำและแผ่นดิน (ประทีป ชุมพล)

ในศตวรรษแรกของรวมเรื่องสั้นช่อการะเกด มีเรื่องสั้นที่ได้รับประดับช่อการะเกดถึง 21 คน ถือเป็นนักเขียนหน้าใหม่ และนักเขียนหน้าเก่าประดับวงวรรณกรรม แต่ก็เป็นที่น่าเสียดายว่า โลกหนังสือฉบับเรื่องสั้น “ช่อการะเกด” ได้ยุติบทบาทลงในฉบับที่ 4 เพชรน้ำงาม (กันยายน 2523) เหลือไว้เพียงตำนานแห่งโลกวรรณกรรม กลายเป็นหนังสือหายากมีราคาเป็นหลักพันในปัจจุบัน

เรื่องสั้นช่อการะเกด จากยุค “สโมสรถนนหนังสือ” ถึง “สำนักช่างวรรณกรรม”

หลังจาก “โลกหนังสือ” ได้ยุติบทบาทของนิตยสารวรรณกรรมที่มีคุณภาพของเมืองไทยในปี 2523 เหลือไว้เพียงตำนานและเรื่องราวที่จารึกไว้ในนิตยสารเล่มนี้ เช่นเดียวกับนามปากกา สิงห์สนามหลวง, สีกัน บ้านทุ่ง, แม่ขวัญข้าว, สิเหร่, ก้อนกรวด บนดินแดง, สุคันธรส แคแสด ยังจดจำในใจของนักอ่านตลอดไป

ในปีเดียวกันมีการก่อตั้งนิตยสาร “ถนนหนังสือ” โดยบริษัทเคล็ดไทย จำกัด มีหรินทร์ สุขวัจน์ เป็นบรรณาธิการอำนวยการ เรืองเดชจันทรคีรี เป็นบรรณาธิการ พร้อมทีมงานคนรุ่นใหม่ ประกอบด้วย จำลอง ฝั่งชลจิตร, ชาติ กอบจิตติ, หรินทร์ สุขวัจน์, ประสาท พาศิริ, อรสม สุทธิสาคร, ญิบ พันจันทร์, วีรวัฒน์ วรรลยางกรู, จรัล พากเพียร, เจริญ มาลาโรจน์, อุดร วงศ์ทับทิม, โอรส ฐาปโนสถ ผลัดเปลี่ยนกันระดมพลังสมอง ผนึกทีมงานผู้สื่อข่าวต่างจังหวัด คือ ปิยะโชติ  อินทรนิวาส (ภาคเหนือ) บัณฑิต จันทร์ศรีคำ (ภาคอีสาน) นำเสนอเรื่องราวคนวรรณกรรมทั้งในอดีตและปัจจุบัน

เรื่องราวของนักเขียนประจำปกถือเป็นจุดขายของหนังสือ มีคอลัมน์ที่น่าสนใจ เช่น คนบนถนนหนังสือ, เรื่องจากปก, มีสิงห์สนามหลวง คืนกลับมาตอบปัญหาวรรณกรรม “มุกหอม” บอกกล่าวเล่าขานความเคลื่อนไหวในแวดวงนักเขียน “เพลินตา” เล่าเรื่องโรงเรียนนักเขียน มีที่นี้ทีเดียว นอกจากนั้นยังมี ไผท ภูธา และมานพ อุดมเดช มาเล่าเรื่องจากหนังสือสู่มหรสพ ส่วน “สุดซอยสันติภาพ” เล่าเรื่องในแวดวงวรรณกรรมกันเองได้อย่างน่าสนใจ ปิดท้ายด้วยนายน้ำจิ้ม แนะนำหนังสือปกสวยให้ได้ชื่นใจ

 

รวมเรื่องสั้นช่อการะเกด เล่มที่ 6 ตื่นจากฝัน (พฤษภาคม 2533) ถือเป็นจุดเปลี่ยนจากยุค “สโมสรถนนหนังสือ” สู่ยุค “สำนักช่างวรรณกรรม” จนถึงฉบับที่ 41 (2541) ซึ่งถือเป็นฉบับสุดท้ายอำลาช่อการะเกด จำต้องอำลาผู้อ่านในสถานการณ์เดียวกันกับนิตยสารโลกหนังสือ

การจัดพิมพ์รวมเรื่องสั้นช่อการระเกดในยุคที่ 2 นอกกจากมีการประดับช่อการะเกดให้กับนักเขียนในแต่ละฉบับ แล้วยังมีรางวัลช่อการะเกดยอดนิยม โดยการให้คะแนนของสมาชิก และรางวัลช่อการะเกดเกียรติยศ สำหรับนักเขียนอาวุโส

นับจากปี 2532 – 2541 มีนักเขียนช่อการะเกดเกียรติยศหลากหลายแนวเขียน อาทิ เช่น ลาว คำหอม, อ.ไชยวรศิลป์, สุวัฒน์ วรดิลก, อาจิตต์ ปัญจพรรค์, เสนีย เสาวพงษ์, รงค์ วงษ์สวรรค์, ประเสริฐ พิจารณ์โสภณ, ปกรณ์ ปิ่นเฉลียว, วิลาศ มณีวัฒน์, สมบูรณ์ วรพงษ์, ภิญโญ ศรีจำลอง, คำพูน บุญทวี, สุลักษณ์ ศิวรักษ์, เสาว์ บุญเสนอ, ชนิด สายประดิษฐ์, แข ณ วังน้อย, อาจิณ จรัมพร, รวมทั้ง “ปรีดี พนมยงค์” ซึ่งเป็นนักเขียนช่อการะเกดกิตติมศักดิ์

อ้างอิง : สายวรุณ น้อยนิมิตร. เรื่องสั้นรางวัลช่อการะเกด : ใครเล่าเรื่อง. วารสารภาษาและหนังสือ ปีที่ 29 (พ.ศ. 2541)