เขื่อนคลองชมพู  เป็นหนึ่งในโมดูล A1 ในโครงการบริหารจัดการน้ำ 3.5 แสนล้าน

แต่ไม่ค่อยมีคนพูดถึงมากนัก  เป็นเขื่อนขนาดเล็ก เล็กกว่า เขื่อนแม่วงก์ เขื่อนแก่งเสือเต้น มีรายละเอียดคร่าวๆ ดังนี้ค่ะ

ที่ตั้งของโครงการ - ในอุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง จ.พิษณุโลก

ขนาดของอ่างเก็บน้ำ - 86.26 ล้านลูกบาศก์เมตร

ขนาดของเขื่อน - เขื่อนดิน กว้าง 10 เมตร ยาว 1,100 เมตร สูง 49.50 เมตร

พื้นที่ผิวอ่าง - 4.19 ตารางกิโลเมตร

พื้นที่ชลประทาน - ในฤดูฝน 102,000 ไร่ และในฤดูแล้ง 17,750 ไร่

ผู้รับผิดชอบโครงการ - กรมชลประทาน ( ตอนนี้ เป็น กบอ. แทน )

งบประมาณในการก่อสร้างเขื่อน - 1,302.71 ล้านบาท ( ราคาเดิม )

รายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อมล่าสุด - 15 มิถุนายน 2550

                   ภายหลังการยื่นเสนอรายงานวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมเมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2550 ได้มีการประชุมแสดงข้อคิดเห็นของผู้ชำนาญการ  ( คชก. ชุดที่ถูกยุบไป ) โดยสามารถสรุปประเด็นได้ดังนี้

- ขาดการวิเคราะห์และสำรวจสายพันธุ์สัตว์ป่า และปริมาณสัตว์ป่าที่อาจได้รับผลกระทบอย่างครบถ้วน

- ประเมินต้นทุนทางเศรษฐศาสตร์ด้านทรัพยากรป่าไม้ และสัตว์ป่าไม่รอบด้าน ทำให้มีต้นทุนที่ต่ำเกินจริง

- ขาดการศึกษาประเด็นด้านแหล่งเกลือบริเวณต้นน้ำ ที่อาจก่อปัญหาการกระจายของความเค็มภายหลังการสร้างเขื่อน

- ขาดการสำรวจด้านโบราณคดีที่ชัดเจน โดยมีการสำรวจภาคสนามที่ค่อนข้างน้อย และใช้วิธีการสอบถามประชาชนที่อยู่อาศัยในบริเวณดังกล่าวเท่านั้น

- ขาดการสำรวจที่ดินของราษฎรในพื้นที่ที่จะได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อน

- ขาดเหตุผลสนับสนุนจากรายงานที่กล่าวว่าการก่อสร้างเขื่อนจะไม่กระทบต่อการประมงท้ายเขื่อน ซึ่งจากการศึกษาด้านอุทกวิทยาน้ำผิวดินพบว่า หากมีการสร้างเขื่อนคลองวังชมพูจะทำให้ปริมาณน้ำท่าท้ายน้ำวัดตายม ลดลงทุกเดือนตั้งแต่ 13.28% ถึง 73.28%

- ขาดการนำเสนอรายละเอียดของมาตรการป้องกันแก้ไขและลดผลกระทบสิ่งแวดล้อมด้านเศรษฐกิจสังคม และไม่ครอบคลุมผลกระทบด้านลบทางสังคม

นอกจากประเด็นข้างต้นแล้ว คณะผู้เชี่ยวชาญยังแนะนำให้กรมชลประทานหาที่ตั้งของเขื่อนแห่งใหม่นอกอุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง แต่อย่างไรก็ดี กรมชลประทานก็ยังคงยืนยันที่จะก่อสร้างในพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งมีลักษณะภูมิประเทศเป็นหินปูนที่จำเป็นต้องใช้งบประมาณในการก่อสร้างและซ่อมแซมอุดรอยรั่วที่เกิดจากการกะเทาะของหินปูนค่อนข้างสูง อีกทั้งยังส่งผลกระทบต่อความมั่นคงของตัวเขื่อน

                                        คลิปนี้เป็นการสัมภาษณ์ชาวบ้านใน พื้นที่ ม. ชมพู  เมื่อปลายปี 55 
 

และเหตุผลจากนักวิชาการ  ทีม siamensis.org 
กลุ่มอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพและสิ่­งแวดล้อม

จาก http://www.siamensis.org/document/35506

การค้นพบ รังจระเข้น้ำจืด  ที่ใกล้สูญพันธ์ในธรรมชาติ เมื่อมิถุนายน 2555  

http://www.siamensis.org/webboard/topic/35760#comment-35843

กระโหลกจระเข้น้ำจืด ที่พบบริเวณใกล้ๆคลองชมพู 

อีกทั้ง ค้นพบสัตว์ สปีชีร์ใหม่ เฉพาะถิ่น  หลายชนิด เช่น

ปลาตัวแรกคือปลาพลวงถ้ำ และปลาตัวที่สองคือปลาค้อตาบอดถ้ำพระวังแดง ทั้งสองชนิดเป็นสัตว์คุ้มครอง ตามกฎหมายของประเทศไทย ในปัจจุบันปลาถ้ำมีบทบาทอย่างมากในการวิจัยทางการแพทย์เกี่ยวกับการพัฒนาตาและระบบประสาทต่างๆที่เชื่อมโยงกับตา ซึ่งเชื่อกันว่าจะสามารถนำมารักษาคนตาบอดตาไม่ดีได้ในอนาคต ไม่ใช่ว่าทุกประเทศในโลกนี้มีปลาถ้ำนะครับ มีอยู่ไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่มี

ปลาพลวงถ้ำและปลาค้อถ้ำ พบในระบบถ้ำใกล้กับบริเวณที่จะมีการสร้างเขื่อนเพียงแห่งเดียวในโลก

ปลาค้อตาบอด้ำพระวังแดง

ตุ๊กกายปล้องทอง สัตว์เลื้อยคลานที่เพิ่งถูกค้นพบเมื่อปีพ.ศ.2553 มันเป็นสัตว์ชนิดใหม่ที่โลกเพิ่งค้นพบและมันอาศัยอยู่เฉพาะในถ้ำแถบนี้เท่านั้น 

               ปลาขยุยคลองชมพู  มันมีขนาดไม่ถึง 1 นิ้ว ลำตัวของมันเป็นสีน้ำตาลเข้มสลับกับลายสีน้ำตาลอ่อน มันมีผิวหนังที่ขรุขระ หน้ามู่ทู่ที่เต็มไปด้วยหนวดเครา  มันเป็นปลาที่เพิ่งถูกค้นพบเมื่อปีพ.ศ.2553 มันเป็นสัตว์ชนิดใหม่ที่โลกเพิ่งรู้จัก และในปัจจุบันยังไม่มีรายงานจากส่วนใดของโลกนอกจากที่คลองชมพู ปลาชนิดนี้สามารถผลิตพิษเก็บเอาไว้ที่เงี่ยงของมันครับ เอาไว้ป้องกันตัวเวลาถูกจับมันก็จะตำเอา เจ็บปวดมาก

ปูถ้ำพระ   ปูสกุลใหม่ ชนิดใหม่ของโลก จากถ้ำพระวังแดง   อช.ทุ่งแสลงหลวง จ.พิษณุโลก ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์เพื่อเป็นเกียรติกับ นักต่อสู้เพื่อพิทักษ์เขาหินปูนแห่งเนินมะปราง คุณ พิทักษ์ โตนวุฒิ 

นอกจากนี้ ในด้านพืช และ ไลเคน ที่เรียกว่า ดอกไม้หิน  ก็เป็นพืช และ ไลเคน เฉพาะถิ่น ที่หาชมได้ยาก 

                  ความที่ลักษณะหินเป็นหินปูน ทำให้มีช่องรูมาก การจะกักเก็บน้ำ ทำได้ไม่ดีนัก ต้องอุดช่องรูรั่วต่างๆ ทำให้เสียค่าใช้จ่ายมากขึ้น  และทำให้เขื่อนไม่แข็งแรง

                  อีกเหตุผลหนึ่งคือ การที่มีเกลืออยู่ใต้ดินมาก  อาจจะทำให้น้ำที่กักเก็บในเขื่อนเค็มจัด จนไม่สามารถใช้ในด้านเกษตรกรรม ตามเป้าหมายของเขื่อน

ส่วนข้อกังวลว่าน้ำจะท่วมชาวบ้านคลองชมพูทุกปีนั้น  ฟังชาวบ้านที่โตในแถบนั้นดูค่ะ

ผมเป็นคนหนึ่งที่อาศัยลำน้ำคลองชมพูมาตั้งแต่เกิด บ้านผมอยู่ริมน้ำและเติบโตกับลำน้ำสายนี้ เพิ่งห่าง
จากมาเมื่อระยะหลังนี้เอง
ตอนเด็กๆ มีน้ำท่วมเกือบทุกปี พวกเราชอบให้น้ำท่วม เพราะมีน้ำมาให้เล่นถึงถนนหน้าบ้าน ไม่เกินวัน น้ำก็ลด ทิ้งดินโคลนเกาะใบไม้ และทับอยู่บนที่ดินหนาเป็นคืบ เราอาศัยดินนี้ ปลูกผักในฤดูหนาว ไม่เคยใส่ปุ๋ย เพราะยังไม่ทันมี 
การทำลายป่า การขยายที่ทำกิน การใช้รถไถ การใช้สารเคมีการเกษตร ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงมากมาย น้ำแห้งขอดในหน้าแล้ง หน้าฝนน้ำขุ่นข้นด้วยตะกอนดิน สัตว์น้ำลดลง มีโรคระบาด
แต่เรายังอุ่นใจว่า ที่ป่าต้นน้ำ ยังมีน้ำ มีป่า คอยรักษาสมดุล และส่งน้ำมาให้เราทุกปี
ได้ยินเรื่องสร้างเขื่อนมานาน นึกไม่ถึงว่า จะจู่โจมสร้างในรัฐบาลนี้
ทำอะไรไม่ถูกเลยครับ
รู้แต่ว่า ไม่เห็นด้วยกับการสร้างเขื่อนๆนี้
ป่าต้นน้ำบริเวณสร้างเขื่อนอุดมสมบูรณ์มาก แม้จะถูกรุกล้ำมากแล้วก็ตาม ผมเคยพบฝูงช้างป่า ที่เดินทางมาเพื่อกินเกลือที่ลำน้ำนี้ จากทั่วเขตอุทยานฯ เช่น จากเขาปู่ จากทุ่งแสลงหลวง
นอกจากช้าง ยังมีสัตว์ป่าอย่างกระทิง ควายป่า กวาง เก้ง เลียงผา สัตซเลื้อยคลานต่างๆ ไก่ป่า นกยูง นกหว้า นก นกค้อ(นกม่อง)ฯลฯ
นึกถึงป่าสักตรงบริเวณจะสร้างเขื่อน
นึกถึงผักหวาน หน่อไม้ ผักกูด ผักหนาม เถาอีนูนฯลฯ
นึกถึงน้ำผึ้งเดือนห้า 
นึกถึงฝูงปลากินตะไครน้ำ
นึกถึงบ่อเกลือ ที่วังปืน
ฯลฯ

คิดสารตะแล้ว ผมไม่เอาเขื่อนดีกว่า
ใครจะช่วยพวกเราได้ หนอ..

เขียนโดย ลูกตาคำ

อธิบายในเชิงวิชาการ  

เรื่องน้ำเค็ม น้ำที่คลองชมพูเค็ม ชาวบ้านในพื้นที่ก็รู้ มันจะเค็มมากในหน้าแล้ง ลงไปว่ายขึ้นมาตัวเหนียว   หน้าฝนมีน้ำมากหน่อยก็เค็มน้อยหน่อย ระหว่างที่มันไม่เค็มมากก็ใช้น้ำเหล่านี้รดลงไปในที่ดินของท่าน ผลก็คือถึงจะมีน้อยแต่มันก็ยังมีเกลือ ดังนั้นทุกวันทุกปีท่านได้รดน้ำเค็มลงไปในที่ดิน นานวันเข้าเกลือก็จะสะสมในที่ของท่าน แล้วในที่สุดดินก็จะเสียปลูกอะไรไม่ได้  แต่ที่ทุกวันนี้ดินยังไม่เค็มไม่เสีย ก็เพราะพอฝนตกน้ำมามากๆ มันไหลบ่าท่วมที่ดินท่านมันก็ชะพาเอาความเค็มออกไปจากที่ดิน แล้วก็เอาปุ๋ยและแร่ธาตุมาให้กับที่ดิน ดินก็ไม่เค็ม ชุ่มชื้น และอุดมสมบูรณ์
 
เรื่องที่สอง  ชาวประมงพื้นบ้านเรารู้ดี ปีไหนน้ำท่วม ปีนั้นปลาเยอะ เพราะปีนั้นจะเป็นปีที่ปลาได้ขึ้นมาทำรังวางไข่ และลูกปลาได้อาศัยพื้นที่น้ำท่วมหลบภัยและหากิน ปลาน้ำจืดไทยเกือบจะทั้งหมดมีพฤติกรรมการผสมพันธุ์ที่ต้องพึ่งพื้นที่น้ำท่วมทั้งสิ้น ปลาเป็นแหล่งโปรตีนที่ดี ไขมันต่ำ และสามารถจับหากินได้ไม่ยาก

 ภาพลูกปลา จำนวนมาก ในพื้นที่ยามหน้าฝน

ขอขอบคุณ ดร.นณณ์ ผาณิตวงศ์  แห่ง siamensis.org