กิจกรรมที่โปรดปรานอย่างหนึ่งสมัยเรียนหมอคือการเป็นอาสาสมัครออกค่ายพัฒนาชนบทร่วมกับคณะอื่นๆ พี่หมอหมา (สัตวแพทย์) ให้ไปนัดชาวบ้านพาวัวควายมาฉีดวัคซีนป้องกันโรคปากเปื่อยเท้าเปื่อย กว่าจะทำใบหน้าฉลาดๆ ให้พี่แกตัดใจมอบหมายงานให้ก็แทบตาย ดันไปปล่อยไก่อีก เพราะชาวบ้านถามว่าเอาหมูมาฉีดด้วยได้หรือเปล่า หมูก็มี 4 ขา เป็นสัตว์กีบมีปากนุ่มเหมือนวัวควาย….ก็น่าจะได้ จึ่งตอบรับลุงป้าน้าอาไป กลับมารายงานพี่หมอหมาหวังเอาหน้า โดนด่าซะโง่ไปเลย เดือดร้อนพี่ๆ ต้องประกาศให้ชาวบ้านทราบใหม่

พอเรียนปี 2 ปี 3 หน้าตาก็ไม่ได้คืบหน้าไปถึงไหน ขอสารภาพบาปว่ายังแอบไปเที่ยวงานวันเด็กอยู่ ใส่กางเกงขาสั้นลายสก๊อตกับเสื้อยืดก็สามารถเข้าไปทานไอศกรีมฟรีแบบเนียนๆ ได้แล้ว

ปี 4 เป็นปีแรกที่ได้ตรวจและดูแลผู้ป่วย ต้องรับผิดชอบมากขึ้น มีเรื่องเกิดขึ้นมากมาย แต่เอาประเด็นหน้าโง่ก่อนดีกว่า ฉันไปยืนฟังรุ่นพี่สอนตอนเรียนอยู่ที่ห้องฉุกเฉิน ยังไม่ทันได้เริ่มไปถึงไหน พยาบาลประจำห้องฉุกเฉินก็เดินอาดๆ ตรงเข้ามาหาฉัน แล้วไล่...เอ้ย..เชิญให้ออกด้วยวาทะเด็ดว่า

“ญาติ..ออกไปรอข้างนอก”

 “……..” อุบะ..ยืนกับเพื่อนทั้งกลุ่ม ไหงมาไล่ฉันคนเดียว

ตอนปี 5 ต้องไปฝึกงานตามหัวเมืองต่างๆ ฉันไปจังหวัดพิษณุโลกกับลำปาง ที่โรงพยาบาลศูนย์ลำปางพวกเราไม่จำเป็นต้องไปฝึกแผนกศัลยประสาทที่ผู้ป่วยต้องผ่าตัดสมอง ประทับใจอาจารย์ที่เสียสละทำงานหนักรายได้น้อย ท่านมีลักษณะท่าทางเหมือนนักศึกษาช่างกล รูปร่างสูง ผมเผ้ายาวเลี่ยคอทรงนักร้องเกาหลี คงอาจจะไม่มีเวลาหวีโป๊ะน้ำมันอย่างอาจารย์ท่านอื่นๆ  พูดน้อยแต่สะท้านสะเทือนต่อมประสาททุกคราไป 

“เอ้อ….หนูขออนุญาตมาฝึกแผนกนี้ได้ไหมคะ” ฉันชักปอด

“คณะไม่ได้กำหนดให้มานี่” เสียงห้าวลึกลอดออกมาจากลำคอ

“…ค่ะ…คือหนู…อยากจะฝึกดูแลผู้ป่วย” ฉันตั้งใจว่าจบแล้วจะไปใช้ทุนบ้านนอกซึ่งอาจจะมีหมอแค่ 1 หรือ 2 คน ทั้งอำเภอ จึงต้องทำให้ได้ทุกอย่างเท่าที่จะทำได้ สมัยนั้นไม่สามารถส่งต่อผู้ป่วยได้ง่ายๆ หนทางก็ไกล สิ้นเปลืองโดยไม่จำเป็น ในขณะที่ปัจจุบันนี้หมอตามโรงพยาบาลชุมชนมักจะส่งต่อไปยังโรงพยาบาลใหญ่ในเมืองเพราะกลัวการฟ้องร้อง หมอในเมืองก็ทำงานหนัก ผู้ป่วยก็รอนาน จ่ายแพงขึ้นแต่คุณภาพลดลง มีแต่เสียกับเสียทั้งสองฝ่าย ยกเว้นทนายที่รวยขึ้น

“….”    ท่านได้แต่มองหน้าฉันไม่พูดว่ากระไร

“….” ฉันก็ไม่กล้าพูดออกไป ได้แต่เดินตามท่านที่เดินตรวจคนไข้ตามเตียงต่างๆ โคตรอึดอัดอย่างบอกไม่ถูก  ไม่มีบทสนธนาใดๆ เล็ดลอดออกมาอีกจนฉันต้องลาไปอยู่เวรอีกแผนกหนึ่ง

วันที่สองฉันก็เดินตามท่านอีก คนไข้เยอะมากเพราะเป็นโรงพยาบาลศูนย์ ตอนเช้าต้องรีบมาดูคนไข้ก่อนจะเข้าผ่าตัดจนดึกจนดื่น บรรยากาศยังคงมาคุอยู่อย่างนั้น ได้แต่สังเกตจดจำสิ่งต่างๆ ที่ท่านทำโดยมิกล้าแม้แต่จะเอ่ยถาม ชักท้อแล้วสิ ฉันมันดูโง่เสียจนจะเรียนอะไรไม่ได้เชียวรึ

วันที่สามลูกบ้าแตกซ่าน เดินตามท่านอีก ทนได้ทนไป  ท่านต้องพูดกับฉันสักวัน

“ผู้ป่วยที่คอหักมา จะใส่ทอช่วยหายใจทางปากไม่ได้ เพราะเบรดที่ใช้เปิดปากดูทางเข้าหลอดลมจะไปดึงให้กระดูกคอที่หักหนีบหรือแทงเส้นประสาทให้ฉีกขาดเพิ่มขึ้น” ท่านสอนแบบไม่มีปี่ไม่มีขลุ่ย

“….!” ฉันเว๋อไปเลยเมื่อได้ยิน

“ต้องใช้ท่อแบบอ่อนยาวสอดเข้าทางจมูก ค่อยๆ ดันเข้าไปเบาๆ มันจะฝืดเล็กน้อยช่วงแรก แล้วจะรู้สึกโล่งขึ้น” ท่านพูดขณะที่ใส่ท่อช่วยหายใจให้ผู้ป่วย

ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาท่านให้พยาบาลตามฉันไปใส่ท่อช่วยหายใจบ่อยๆ รวมถึงการผ่าคอด้านหน้าเพื่อใส่ท่อเล็กๆ ให้ผู้ป่วยหายใจที่ต้องใช้ท่อหายใจเป็นระยะเวลานานมาก ฉันได้ฝึกฝนจนชำนาญ

“พี่ๆ  ช่วยตามอาจารย์ด่วน ผู้ป่วยคอหักรายนี้หมอใส่ท่อไม่ได้” ฉันบอกพยาบาลหลังจากพยายามสักพักแล้วไม่สำเร็จ

“ได้ค่ะ”

ฉันบีบลูกยางที่ต่อกับหน้ากากครอบจมูกผู้ป่วยเพื่อดันออกซิเจนผ่านรูจมูกเข้าสู่ปอดเท่าที่จะทำได้ อาจารย์ยังไม่มาสักที ฉันเริ่มกระวนกระวายเพราะใกล้เวลาเรียนเข้าไปทุกที

“พี่ ฝากรายงานอาจารย์ด้วย หมอต้องรีบไปเรียนแล้วค่ะ”

“ค่ะๆ”

วันรุ่งขึ้นฉันไปที่หอผู้ป่วยเพื่อตามดูผู้ป่วยรายนี้ สุดแสนดีใจที่พบกับอาจารย์จะได้เรียนถามท่าน แต่คำพูดที่ได้รับทำให้ฉันถึงกับตัวชา

“ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้น เป็นหมอต้องไม่ทิ้งคนไข้”

ครูที่มีรูปลักษณ์ภายนอกอ้นแสนเย็นชาและไร้ไมตรี กลับมีจิตวิญญาณของความเป็นหมอที่ยิ่งใหญ่ เป็นบทเรียนที่ฉันมิมีวันลืม

ตอนเรียนอยู่ปี 6 ฉันไปตรวจผู้ป่วยที่ตึกพิเศษหรือหอผู้ป่วยนอนสำหรับผู้ที่สามารถจ่ายเงินอยู่เดี่ยวในห้องพิเศษได้ วันนั้นก็แต่งกระโปรงเรียบร้อยดีอยู่ เพียงแต่ไม่ได้ใส่เสื้อเกาต์ทับ พอไปถึงเคาเตอร์พยาบาล ฉันก็หยิบแฟ้มผู้ป่วยที่แขวนห้อยอยู่เป็นแถวในรางรูปร่างคล้ายๆ ที่ห้อยหนังสือพิมพ์เพียงแต่มีล้อให้ลากไปมาได้สะดวก พยาบาลก็เอื้อนเอ่ยวาทะเด็ดออกมาอีก

“ญาติ..ห้ามดูชาร์จคนไข้”

“เป็นเอ็กซ์เทอนค่ะ” ฉันค้านเบาๆ อย่างถ่อมตนว่าเป็นนักศึกษาแพทย์ปี 6 แล้วก็เดินจากไปไม่ต่อความยาวสาวความยืด มุ่งสู่ห้องผู้ป่วย

“หมอเองค่ะ ขอเข้าไปตรวจหน่อย”  ฉันเคาะประตูแล้วเปิดก้าวเข้าไปในห้องพร้อมแนะนำตัว

คิดว่าจะพ้น ที่ไหนได้ยังเห็นใบหน้าพยาบาลมาด้อมๆ มองๆ ตรงกระจกใสของประตูห้อง คงยังคลางแคลงใจว่าเจ้าเด็กบ้ามาเอาหูฟังหมอไปเล่นหรือเปล่า

แม้นว่าจะจบหมอมาแล้วก็ตาม ใบหน้าท่าทางก็ไม่ได้พัฒนาตามมันสมองสักเท่าใด ภาพลักษณ์หมอใหญ่ในสายตาชาวบ้านคือ ชายผิวขาว ผอมสูง ใส่แว่น หน้าตาตี๋ๆ ไม่ว่าฉันจะทำศัลยกรรมตกแต่งทั้งตัวก็ไม่สามารถจะเปลี่ยนแปลงรูปร่างที่ตรงกันข้ามกันอย่างสิ้นเชิงได้ ดังนั้นเวลาออกหน่วยเข้าหมู่บ้านไกลโพ้นบนขุนเขาที่มีคนมารอตรวจล้นหลามและต้องทำงานแข่งกับเวลา ก็ต้องอาศัยคนขับรถกับบุรุษพยาบาล หูฟังที่ห้อยรอบคอคนขับรถช่วยเสริมบุคลิกภาพให้กลายเป็นหมอพะโด่ (หมอใหญ่) ในบัดดล แกช่วยคัดกรองว่าคนไหนน่าจะป่วยจริง  ถ้าน่าจะใช่ก็ส่งมาให้หมอน้อยอย่างฉันดู

เมื่อมาอยู่โรงพยาบาลเชียงดาว ก็เกิดเรื่องขำๆ ขึ้นอีก มีอยู่คราหนึ่ง คนมารอตรวจเยอะมากมาก แผนกผู้ป่วยนอกโรงพยาบาลเชียงดาวเป็นห้องโถงโล่งๆ มีม้านั่งไม้เรียงเป็นแถวอยู่ตรงหน้าห้องตรวจ มีพยาบาลนั่งซักประวัติ วัดความดัน แล้วจัดคิวส่งเข้าไปเจอหมอใหญ่แต่ละห้อง ตึกผู้ป่วยนอกจะเป็นอาคารชั้นเดียววางทอดแนวเหนือใต้ มีทิวทัศน์ของดอยหลวงที่ยิ่งใหญ่สง่างามอยู่เบื้องหลัง สนามหญ้าเขียวชอุ่มใต้ต้นไม้ใหญ่ที่เรียงรายเป็นทิวแถวอยู่เบื้องหน้า พื้นที่สี่เหลี่ยมผืนผ้าจัดแบ่งเป็นส่วนของห้องฉุกเฉินอยู่ทางทิศเหนือ ทางทิศใต้เป็นบริเวณห้องโถงเปิดโล่งทางทิศตะวันออก มีม้านั่งสีน้ำตาลวางเป็นแถวเป็นแนวอยู่ตรงกลาง รายรอบด้วยห้องจ่ายยา ห้องจ่ายเงิน ห้องตรวจโรคของหมอ และห้องตรวจทางปฏิบัติการณ์ หรือภาษาชาวบ้านเรียกง่ายๆ ว่าห้องตรวจเลือดขี้เยี่ยว หน้าห้องตรวจของหมอมีโต๊ะพยาบาลเล็กๆ เพื่อซักถามประวัติความเจ็บป่วยเบื้องต้น วัดความดันโลหิต ชีพจร การหายใจ ส่วนสูง และ ชั่งน้ำหนัก ก่อนที่จะส่งผู้ป่วยผ่านประตูที่ทำด้วยไม้เต็มบานต่างจากของโรงพยาบาลอมก๋อยซึ่งมีอยู่ครึ่งบาน จึงไม่สามารถมองเห็นจากภายนอกได้ ส่วนในห้องตรวจก็เหมือนๆ กันทุกที่ คือมีผนังกั้นระหว่างห้องแต่ละห้องแต่ไม่สูงขึ้นไปติดเพดาน ด้านหลังเป็นทางเดินทะลุถึงกันหมด มีอ่างล้างมือสีขาวติดผนังข้างหน้าต่างบานเกร็ด ทำให้ห้องตรวจมีลมพัดผ่าน ไม่ต้องใช้เครื่องปรับอากาศให้เปลืองเงินงบประมาณและเป็นผลเสียต่อสุขภาพ หนำซ้ำยังเสี่ยงต่อการแพร่เชื้อโรคระบบทางเดินหายใจ ต่างจากในปัจจุบันที่คนทนอะไรได้ยาก ชอบความสุขสบายแต่ไม่รู้จักผลเสียของมัน  ต้นไม้ใหญ่ที่ให้ทั้งร่มเงาและเป็นที่อยู่ของเพื่อนร่วมโลกกลับถูกห้ำหั่นทำลาย สร้างตึกสูงร้อนๆ ขึ้นมาแทน...กรรมเวรจริงหนอ

ฉันเงยหน้าจากการบันทึกรายละเอียดลงในบัตรผู้ป่วย รู้สึกสงสัยตะหงิดตะหงิดว่าทำไมพี่พยาบาลไม่ส่งผู้ป่วยเข้ามาสักที จึงกดกริ่งอีกครั้ง

“มีอะไรคะหมอ” พยาบาลเสียงหวานผลักประตูเข้ามาในห้องตรวจ

“ทำไมไม่ส่งคนไข้เข้ามาสักทีหละ”

“นึกว่าหมอไปดื่มกาแฟ”

“ไม่ได้ไป แล้วคนไข้อยู่ไหน”

“อ้าว..ก็ส่งเข้ามาแล้ว” หล่อนงง

หลังจากหันรีหันขวาง ผลุบเข้าผลุบออกสักพักก็ได้ยินเสียงหวานแว๊ดๆ ลอดเข้ามา จนฉันต้องผลักออกไปดู

“ลุง...ลุง..ทำไมมาอยู่ที่นี่หละ”

“เข้าไปแล้ว” คุณลุงผิวกร้านแดด หุ่นผอมเกร็งตอบ

“แล้วออกมาทำไมอีกคะ”

“หมอใหญ่ไม่อยู่” ลุงตอบอย่างมั่นใจ

พี่พยาบาลเว๋อไปเลย 

ฉันนึกแล้วเชี่ยว คุณลุงคงผลักประตูเข้ามาตอนฉันกำลังยุ่งๆ ก้มหน้าก้มตาเขียนสรุปคนไข้รายก่อนหน้านี้ ไม่ทันเห็นว่าลุงเข้ามาตอนไหน 

“ลุงคะ คนนี้แหละหมอใหญ่”

“หะ!..ละอ่อนน้อยนี่เหรอ” ลุงมองหน้าฉันอย่างไม่เชื่อสายตา

“ใช่ลุง ใหญ่ที่สุดในโรงพยาบาลแล้ว” พยาบาลยืนยันเสียงหนักแน่น แล้วคะยั้นคะยอให้คุณลุง (ตัดใจ) เข้าไปตรวจ

ฉันไม่เคยโกรธคุณลุงเลยสักนิด และเข้าใจความรู้สึกของคุณลุงดี โดนมาจนคุ้นชิน ถือว่าเป็นเรื่องตลกขบขันเสียด้วยซ้ำ คนไข้ต้องทำใจกับหมอหน้าโง่คนนี้สักหน่อยนะ

         มีอีกคราวหนึ่ง มีผู้ป่วยเกิดอุบัติเหตุมาที่ห้องฉุกเฉิน  เป็นวันที่เพื่อนอยู่เวร แต่ยังอยู่ที่คลินิกส่วนตัว กลับมาไม่ทัน ญาติต้องการพบหมอใหญ่มาก ฉันกำลังตีปิงปองอยู่กับลูกน้องอย่างเมามัน อันที่จริงจะเรียกห้องเล่นปิงปองก็กระดากปากอยู่ มันเป็นหอผู้ป่วยนอนเก่าที่เลิกใช้ไปแล้ว ลักษณะเป็นห้องโถงโล่งๆ มีหน้าต่างอยู่สองฟากกรุด้วยมุ้งลวดเก่าๆ ขาดวิ่นสีขมุกขมัว ฝาด้านที่เหลือมีเตียงเก่าที่ใช้การไม่ได้เรียงรายอยู่ ไฟก็แสนสลัวเพราะดับไปหลายดวง ถ้าคืนไหนมีคนไข้ตายและญาติเอาศพกลับไปไม่ได้เนื่องจากยังให้น้ำยากันศพเน่าไม่เสร็จ คนงานจะเข็นศพมาไว้ในห้องนี้ด้วย กลายเป็นห้องดับจิตชั่วคราวเพราะโรงพยาบาลขนาดเล็กไม่มีห้องเย็นเก็บศพ ศพแข็งทื่อบนเตียงที่มีผ้าสีขาวโพลนคลุมและขวดใส่น้ำยากันเน่าห้อยต่องแต่งเสริมสร้างบรรยากาศยามค่ำคืนให้ชวนขนหัวลุกอย่างบอกไม่ถูก คราใดที่ลูกกระเด้งไปที่ศพคนไข้ ก็ต้องวิ่งกึ่งย่องเข้าไปขอขมาแล้วหยิบลูกออกมาแบบสายฟ้าแล็บ  ก็แปลกดีนะ ยามมีชีวิตอยู่กอดจูบลูบคลำ รักกันปานจะกลืนกิน ยามตาย ไฉนทั้งหวาดกลัวทั้งขยาดแขยง  ฐาติไฟฐาติลมที่ผละออกจากร่าง ทำให้ฐาติน้ำไหลเยิ้มและฐาติดินเสื่อมสลายแหลกเละเป็นผุยผงคืนสู่ปฐภี เป็นความจริงที่คนทำใจให้ยอมรับได้ยากถ้าไม่ฝึกจิตไว้ก่อน  

ฉันรีบรุดออกจากห้อง สวนทางกับพี่น้าป้าลุงกลุ่มหนึ่งท่าทางเร่งร้อนสีหน้าวิตกกังวลเดินออกจากห้องฉุกเฉินมุ่งมาทางฉัน ด้วยว่าความรีบร้อนสุดขีดหรือเพราะสภาพฉันก็อาจเป็นได้ พวกเขาต่างเดินผ่านฉันไปหมด ลองนึกภาพผู้หญิงสูงราวเมตรครึ่ง ผมซอยสั้น ลำตัวผอมดำเกร็งเสียบอยู่บนขาตะเกียบ ในชุดกีฬาเสื้อยืดกางเกงขาสั้น เหงื่อไหลไคลย้อย ใบหน้าผมเผ้าเปียกแฉะ

“เป็นไงบ้าง” ฉันเอ่ยถามพี่พยาบาลที่ห้องฉุกเฉิน

“รถคว่ำ แต่อาการไม่หนัก ไม่มีอาการทางสมอง”

“ขอหมอตรวจสักครู่นะ”

อาการไม่หนักอย่างที่ว่า สามารถรับตัวเข้านอนในโรงพยาบาลเพื่อสังเกตอาการเพิ่มเติม เนื่องจากเคยมีผู้ป่วยบางรายที่เส้นเลือดเล็กๆ ในสมองฉีกขาดและใช้เวลามากหน่อยกว่าเลือดที่ออกมาสะสมจนเบียดเนื้อสมองแล้วเกิดอาการแสดงให้ตรวจพบได้ ทั้งนี้ก็ต้องปรึกษาญาติก่อนว่าจะตัดสินใจอย่างไร  บางรายก็หายขาดบางรายก็มีอาการหลงเหลือตามมาเป็นวัน เป็นเดือน เป็นปี หรือตลอดชีวิต

 “ตามหมอเวรแล้วใช่ไหม”

“ตามแล้วค่ะ”

“งั้นหมอไปตีปิงปองต่อหละ”

“ขอบคุณมากค่ะที่ช่วยดูให้”

“บอกญาติว่าหมอใหญ่มาดูแล้ว เพราะเมื่อกี้ญาติๆ เดินสวนหมอไป คงคิดไม่ถึงว่าหมอใหญ่จะสภาพอย่างนี้”

“ค่ะ” พยาบาลอมยิ้มตอบอย่างคล้อยตามกับสิ่งที่มองเห็น

รูปร่างหน้าตาพ่อแม่ให้มาย่อมแก้ไขได้ยาก ได้เกิดเป็นคนแล้วยังครบอาการ 32 ก็บุญเหลือหลาย แถมยังได้ประกอบสัมมาอาชีพ และได้เกิดในดินแดนพุทธศาสนาใต้ร่มพระบารมีของในหลวงก็ยิ่งกว่าจะขออะไรได้อีกในชีวิต ที่เหลือต้องขวนขวายขยันทำบุญเอาเอง ฉันคิดว่าโชคดีแฮะที่หน้าตาดูโง๊โง่เช่นนี้ เพราะได้เรียนรู้และเข้าใจกฎเกณฑ์สังคมที่คนสร้างขึ้น ได้ขัดเกลาความเป็นตัวกู แล้วก็ได้แทะเล็มความสนุกสนานรื่นรมย์ของเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิต ยังมีเรื่องตลกหน้าโง่ในต่างแดนอีกนะ อะ..อะ...ชักอิจฉาหมอหน้าฉลาดน้อยคนนี้แล้วสิที่มีเรื่องให้ขำกลิ้งได้ตลอด เอาไว้ติดตามหน้าโง่แบบอินเตอร์คราวหน้าค่ะ