ตั้งแต่น้องน้ำเริ่มปรากฏตัวในผืนแผ่นดินไทย จนถึงวันที่ 30 พฤศจิกายน 2554 ศกนี้ น้องน้ำก็โด่งดังรั้งไว้ไม่อยู่มาเป็นลำดับ ยิ่งเวลาผ่านไปความใสซื่อของหล่อนก็ลดลง มาหลัง ๆ นี้เริ่มมีข่าวฉาวโฉ่ว่า น้องน้ำชอบเล่นกับไฟ (ฟ้า) จนทำเกิดเรื่องถึงตายได้ อย่างน้อยปาเข้าไปถึง 128 ราย เป็นคนไทย 120 ราย พม่า 2 ราย กัมพูชา เนเธอร์แลนด์ และฟิลิปปินส์ อย่างละ 1 ราย ฉันได้รับร็เรื่องของหล่อนจาก กระทรวงสาธารณสุขกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย หน่วยงานในพื้นที่ของกระทรวงสาธารณสุข และสถาบันนิติเวช ซึ่งคิดว่าน่าจะเป็นบทเรียนที่เป็นประโยชน์ในการป้องกันภัยไม่หลงกลนังน้องน้ำ 

จังหวัดไหนตายมาก ? 

มีรายงานจาก 20 จังหวัด พบว่ากรุงเทพมหานครและปทุมธานีมีรายงานผู้เสียชีวิตมากที่สุด จังหวัดละ 24 ราย รองลงมา คือ นนทบุรี 21 ราย และ อยุธยา 14 ราย ตามลำดับ ดังแสดงในรูปที่ 1

เพศไหนอายุเท่าไรตายเยอะ ?

         เป็นที่น่าจับตาว่า น้องน้ำชอบผู้ชายวัยทำงานมาก จึ่งพบผู้เสียชีวิตส่วนใหญ่เป็นเพศชายจำนวนถึง 103 ราย เพศหญิงเพียง 25 ราย มีอายุระหว่าง 14-81 ปี ในเพศชายพบผู้เสียชีวิตสูงสุดในกลุ่มอายุ 30-39 ปี ในขณะที่ในเพศหญิงพบสูงสุดในกลุ่มอายุ 40-49 ปี สำหรับกลุ่มอายุ 70-79 ปี และ 80-89 ปี พบจำนวนใกล้เคียงกัน ดังแสดงในรูปที่ 2

ตายที่ไหนเยอะ ?

ทราบรายละเอียดของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น 92 ราย  จากข้อมูลผู้เสียชีวิตทั้งหมด 128 ราย (ร้อยละ71.9) พบว่าผู้เสียชีวิตจากไฟฟ้าไฟฟ้าดูดภายในบ้านมากที่สุดถึงร้อยละ 79.8 รองลงมาเสียชีวิตระหว่างเดินทาง (ร้อยละ 14.9) โดยที่ส่วนใหญ่เป็นการเสียชีวิตขณะอยู่บนถนน และมี 2 รายเสียชีวิตขณะพายเรือ และในสถานที่อื่นๆ เช่น ตลาด ในศูนย์อพยพ ในที่ทำงาน เป็นต้น เห็นได้ว่าน้องน้ำชอบกระทำในที่ลับมากกว่าที่แจ้ง ดังแสดงในรูปที่ 3 

ก่อนตายทำอะไรอยู่ ? 

        เมื่อแยกตามเหตุการณ์ขณะเกิดไฟฟ้าดูดพบว่า ที่พบมากที่สุดคือการใช้มือจับอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยตรงในขณะที่ร่างกายเปียกน้ำ (ร้อยละ 35.9) รองลงมาคือการเข้าใกล้รัศมีอุปกรณ์ไฟฟ้าขณะที่ร่างกายเปียกน้ำ (ร้อยละ 20.7) และการมีอุบัติเหตุทำให้ต้องสัมผัสอุปกรณ์ไฟฟ้าขณะที่ร่างกายเปียกน้ำ (ร้อยละ 10.9) ตามลำดับ (ตารางที่ 1) เมื่อน้องน้ำเล่นกับไฟ ภัยจึงเกิด

ตารางที่ 1 รายละเอียดการเสียชีวิตจากไฟฟ้าดูดในพื้นที่น้ำท่วม พ.ศ. 2554  จำแนกตามเหตุการณ์ขณะโดนไฟฟ้าดูด (ข้อมูลจาก 92 ราย)

ของใช้ใดเล่าที่เอาถึงตาย ?

         อุปกรณ์ที่เป็นสาเหตุให้เกิดไฟฟ้าดูดเสียชีวิตนั้น ก็พอจะนึกออกว่า น้องน้ำนั้นคู่กับเครื่องปั๊มน้ำ จึงเป็นอุปกรณ์ที่พบบ่อยที่สุด (16 ราย) ตามด้วยปลั๊กไฟ 12 ราย เสาไฟฟ้า 7 ราย สายไฟ 6 ราย ตู้เย็น 5 ราย หลอดไฟฟ้า 4 ราย ตามลำดับ (รูปที่ 4) โดยที่เครื่องปั๊มน้ำส่วนใหญ่เป็นชนิดไม่มีสายดิน และมีทั้งแบบตัวเครื่องแช่อยู่ในน้ำและเหนือน้ำ ส่วนปลั๊กไฟ ส่วนใหญ่เกิดจากการพยายามย้ายปลั๊กไฟให้พ้นน้ำด้วยตัวเองโดยเท้าทั้ง 2 ข้างแช่น้ำ 

          สำหรับระดับน้ำขณะถูกไฟดูดพบว่าส่วนใหญ่น้ำท่วมระดับเอวหรือต่ำกว่านั้น (รูปที่ 6) อย่างไรก็ตาม มีผู้เสียชีวิตจากไฟฟ้าดูดส่วนหนึ่ง (ร้อยละ 12.3) ซึ่งไม่ได้สัมผัสน้ำโดยตรงแต่ตัวเปียกน้ำแล้วไปอยู่ในที่แห้ง เช่น ลุยน้ำที่ชั้นล่างของบ้านแล้วขึ้นไปเปลี่ยนหลอดไฟที่ชั้นสองขณะที่เท้าเปียก หรือปีนขึ้นบนเก้าอี้แล้วไปเปลี่ยนหลอดไฟ หรือเปิดสวิตซ์ไฟบนถนน นอกจากนี้ยังมีกลุ่มที่อยู่ในเรือและไม้พายไปพาดสายไฟฟ้า   

ระยะห่างระหว่างพี่ไฟ ?

สำหรับระยะห่างระหว่างอุปกรณ์ไฟฟ้ากับผู้เสียชีวิตพบว่ากว่าร้อยละ 80 ของผู้เสียชีวิตสัมผัสหรือจับอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยตรง อย่างไรก็ตามพบว่ามีถึงร้อยละ 5.6 ของผู้เสียชีวิตจากไฟฟ้าดูดอยู่ห่างจากอุปกรณ์ไฟฟ้าถึง 1.5 เมตร ซึ่งในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับเสาไฟฟ้าบนถนน (ตารางที่ 2) 

ตารางที่ 2 การเสียชีวิตจากไฟฟ้าดูดในพื้นที่ประสบอุทกภัย แสดงตามระยะห่างระหว่างอุปกรณ์ไฟฟ้ากับผู้เสียชีวิต (ข้อมูลผู้เสียชีวิตที่สามารถระบุระยะห่างได้จำนวน 71 ราย)

บทเรียนเมื่อน้องน้ำเล่นกับไฟ (ฟ้า) ไฉนจึงตาย

•          การเสียชีวิตจากไฟฟ้าดูดเกิดมากในเขตกรุงเทพและจังหวัดใกล้เคียง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ไม่ค่อยเกิดน้ำท่วมก่อนหน้านี้ และประชาชนส่วนใหญ่ไม่ยอมให้ตัดไฟ 

•          เกิดมากในเพศชาย วัยทำงาน ซึ่งสัมพันธ์กับพฤติกรรมที่ไปทำกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับอุปกรณ์ไฟฟ้า หรือการเดินทางออกนอกบ้าน

•          ส่วนใหญ่เกิดเหตุในบ้านหรือบริเวณบ้าน รองลงมาคือขณะเดินทาง

•          การที่ส่วนใหญ่เกิดเหตุการณ์ไฟฟ้าดูดในขณะที่สัมผัสอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยตรง โดยที่ระดับน้ำมักจะต่ำกว่าอุปกรณ์ไฟฟ้า สะท้อนถึงความไม่เข้าใจว่าการถูกไฟฟ้าดูดสามารถเกิดได้แม้ว่าอุปกรณ์ไฟฟ้านั้นๆไม่ได้โดนน้ำโดยตรง

•          อุปกรณ์ไฟฟ้าที่พบเป็นสาเหตุการเสียชีวิตมากที่สุด คือเครื่องปั๊มน้ำ โดยเฉพาะเป็นเครื่องที่ไม่มีสายดิน และเริ่มใช้กันมากขึ้นช่วงระดับน้ำเริ่มลดลง

•          นอกจากการสัมผัสอุปกรณ์ไฟฟ้า ส่วนหนึ่งเป็นการสัมผัสสิ่งที่สามารถเป็นสื่อนำไฟฟ้า เช่น โลหะ หรือไม้ที่ไปแตะสายไฟฟ้า

คำแนะนำสำหรับประชาชน

•          ก่อนน้ำท่วมเข้าภายในบ้านหรือบริเวณบ้าน ให้รีบขนย้ายอุปกรณ์ไฟฟ้าไว้ที่สูงหรือที่ปลอดภัยน้ำท่วมไม่ถึง

•          กรณีเป็นบ้านสองชั้นและมีสวิตช์แยกแต่ละชั้น หากน้ำกำลังจะท่วมชั้นล่าง ให้ปลดสวิตช์ตัดกระแสไฟฟ้าเฉพาะชั้นล่าง

•          หากมิเตอร์อยู่ต่ำหรือใกล้ระดับน้ำ ควรแจ้งเจ้าหน้าที่ไฟฟ้าให้มาช่วยจัดการให้

•          กรณีน้ำท่วมขังเป็นเวลานานและมีความจำเป็นต้องอาศัยอยู่ในบ้าน ให้ใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าที่ชั้นบน โดยให้เจ้าหน้าที่การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคหรือช่างไฟฟ้าที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญด้านระบบไฟฟ้าปลดสวิตช์ที่ชั้นล่างให้เพื่อความปลอดภัย

•          หลีกเลี่ยงการสัมผัสอุปกรณ์ไฟฟ้าโดยตรงขณะที่ร่างกายเปียกหรือยืนแช่อยู่ในน้ำ แม้ว่าอุปกรณ์เหล่านั้นอาจอยู่เหนือระดับน้ำ เนื่องจากอาจเป็นอันตรายต่อชีวิตได้ ควรมีอุปกรณ์ที่เป็นฉนวนไฟฟ้าป้องกันทุกครั้ง สำหรับปลั๊กไฟที่น้ำท่วมห้ามใช้งานเด็ดขาด

•          ในกรณีที่จะจับต้องอุปกรณ์ที่เป็นโลหะ เช่น ประตูเหล็ก เรือเหล็ก เสาเหล็ก ต้องแน่ใจว่าไม่อยู่ใกล้สายไฟฟ้า หรือบริเวณที่มีเครื่องใช้ไฟฟ้า

•          ควรอยู่ห่างจากเสาไฟฟ้าหรือระบบจำหน่ายในพื้นที่น้ำท่วมอย่างน้อย 2 เมตร เพื่อความปลอดภัย หากพบเห็นสายไฟฟ้าขาดหรือเสาไฟฟ้าล้มหรือสายไฟฟ้าขาดแช่น้ำ อย่าเข้าใกล้หรือสัมผัส และแจ้งเจ้าหน้าที่การไฟฟ้า

•          กรณีพบผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูด ห้ามใช้มือเปล่าแตะต้องตัวผู้ที่ติดอยู่กับกระแสไฟฟ้าหรือตัวนำที่เป็นเหตุทำให้เกิดไฟฟ้าดูดเป็นอันขาด การช่วยเหลือผู้ถูกไฟฟ้าช๊อตให้ใช้วัตถุที่ไม่เป็นสื่อไฟฟ้า เช่น ผ้า ไม้แห้ง เชือกแห้ง สายยางหรือพลาสติกที่แห้งสนิท ถุงมือยางหรือผ้า แห้งพันมือให้หนา แล้วผลักหรือฉุดตัวผู้ประสบอันตรายให้หลุดออกมาโดยเร็ว หรือใช้ผ้าคล้องหรือให้ผู้มีความรู้ด้านไฟฟ้าปลดสวิตช์ จากนั้นรีบปฐมพยาบาลเบื้องต้นก่อนนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว

ทุกอย่างเกิดขึ้นแล้วแต่เหตุ ดังนั้นอย่าเสียเวลาก่นว่าฟ้าดิน แต่พลิกใจให้เห็นถูก จัดการกับปัจจุบันขณะให้ดีที่สุด เพราะจะเป็นเหตุปัจจัยในการเพิ่มโอกาสที่ดีในอนาคต ความมากน้อยมันขึ้นอยู่กับว่า จะพลิกใจได้หรือไม่ และเร็วหรือเนิ่นช้าแค่ไหน …. เอวังก็มีด้วยประการฉะนี้