จากรายการข่าวโทรทัศน์ช่อง 3 เวลาก่อน 6 โมงเย็น วันที่ 23 ตุลาคม 2555 นี้ มีผู้เชี่ยวชาญมาพูดเรื่องแมงกะพรุนที่ไปโผล่มากมายมหาศาลที่ตราด ข้าน้อยรู้สึกชื่นชมยิ่งนัก ทว่า ในการแนะนำให้ใช้น้ำฉีดก่อนราดด้วยน้ำส้มสายชูเมื่อถูกแมงกะพรุนนั้น ข้าน้อยขอแสดงความคิด ‘มิเห็นด้วย เพราะอาจทำให้ถึงตายได้ ถ้าเป็นแมงกะพรุนกล่อง (Box Jellyfish) ชนิดพิษร้ายแรง (Chironex fleckeri)’  ซึ่งพบรายงานการตายและอาการตรีทูตในไทยหลายราย  

(Review of fatal and severe cases of box jellyfish envenomation in Thailand

Lakkana Thaikruea, MD., PhD.1, Potjaman Siriariyaporn, MD., DrPh. 2, Rochana Wutthanarungsan, MD., 2 Punnarai Smithsuwan, MSc. 2

1 Community Medicine Department, Medicine Faculty, Chiang Mai University, Thailand

2 Epidemiology Bureau, Disease Control Department, Ministry of Public Health, Thailand

http://aph.sagepub.com/content/early/2012/05/31/1010539512448210)

ทั้งนี้ทั้งนั้น เนื่องมาจากว่า หนวดมันมีพื้นที่ผิวเก็บกระเปาะพิษถึงสามชั้น ตุ่มตรงหัวกระเปาะจะไวต่อแรงสั่นสะเทือน ยิ่งถูกหรือสัมผัสยิ่งกระตุ้นให้ยิงพิษ ซึ่งมีความเร็วแรงขนาด  3 G (ร่วงตกต้นไม้ใช้ความเร็วเท่ากับ 1 G) ซึ่งพิษที่ออกไปแล้วจะเข้าสู่กระแสเลือดไปทำลายระบบต่าง ๆ ผู้บาดเจ็บควรอยู่นิ่งๆ อย่าดิ้นรนทุรนทุรายให้พิษกระจายมากขึ้น

(อ่านเพิ่มเติมได้จาก เรื่อง เกาะหมากแดนมหัศจรรย์ ประจัญภัยแมงกะพรุนพิษ ตอนจบ (http://www.oknation.net/blog/peeguay/2012/06/07/entry-1)

 ตัวอย่างบาดแผลในรายที่ตาย

(อ่านเพิ่มเติมได้จาก เรื่อง แจ้งเตือน!...แมงกะพรุนพิษชนิดกล่อง (Box Jellyfish)  

http://www.oknation.net/blog/peeguay/2009/02/17/entry-1)

สำหรับขั้นตอนการปฐมพยาบาลผู้ที่สงสัยสัมผัสแมงกะพรุนพิษ  แบ่งเป็น  2  กรณี หลัก ๆ คือ

ถ้าบาดเจ็บหมดสติ ไม่หายใจ หรือไม่มีชีพจร

1. ช่วยฟื้นคืนชีพเบื้องต้นดังนี้

 - เปิดทางเดินหายใจ โดยการเชยคางขึ้น

- ถ้าหยุดหายใจ ให้ช่วยโดยวิธีเป่าปาก

- ถ้าไม่มีชีพจร ทำการปั๊มหัวใจ โดยกดหน้าอกบริเวณเหนือลิ้นปี่เล็กน้อย

          จากนั้น

2. ราดบริเวณที่สัมผัสแมงกะพรุนด้วยน้ำส้มสายชูอย่างทั่วราว 30-60 วินาที (ห้ามราดด้วยน้ำจืดหรือน้ำเปล่า)

3. ช่วยฟื้นคืนชีพต่อ จนกว่ารถพยาบาลจะมาถึงหรืออาการดีขึ้น

จากนั้น   

รีบนำส่งโรงพยาบาล

ถ้าผู้บาดเจ็บรู้สึกตัวดี หายใจปกติ  ชีพจรปกติ

1.   ราดบริเวณที่สัมผัสแมงกะพรุนด้วยน้ำส้มสายชูอย่างทั่วถึงใช้เวลาราว 30-60 วินาที (ห้ามราดด้วยน้ำจืดหรือน้ำเปล่าเพราะจะไปกระตุ้นพิษให้กระจายมากขึ้น)

2. นำหนวดแมงกะพรุนที่ติดตามร่างกายออกอย่างรวดเร็ว โดยหลีกเลี่ยงการขัดถูหรือขยี้หนวดและบริเวณแผล (ถ้าไม่มีน้ำส้มสายชู ก็ยังคงนำหนวดออก)

3. ถ้าปวดมากใช้น้ำแข็งประคบบริเวณแผล

สามารถอ่านเพิ่มเติมได้จาก เรื่องขั้นตอนการปฐมพยาบาลผู้ที่สงสัยสัมผัสแมงกะพรุนพิษFirst Aid Steps for Suspected case of Toxic Jellyfish (ไทย English)

(http://www.oknation.net/blog/lakthai/2010/04/20/entry-1)

        เมื่อต้นปีมีแมงกะพรุนพิษ Portuguese Man O' War โผล่ที่ภูเก็ต ชนิดนี้ น้ำส้มสายชูช่วยไม่ได้ค่ะ และยิ่งจะทำให้อาการแย่ลง 

โชคดีที่เราเจอชนิดนี้ไม่บ่อยในบริเวณท่องเที่ยว แต่อนาคตไม่แน่

 (อ่านเพิ่มได้จาก เกาะหมากแดนมหัศจรรย์ ประจัญภัยแมงกะพรุนพิษ ตอนจบ

http://www.oknation.net/blog/peeguay/2012/06/07/entry-1)

      ฉันตามเรื่องนี้มาตลอดระยะเวลา 3 – 4 ปี ร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ และ Diving Alert Network (http://www.diversalertnetwork.org/) เราได้ความรู้ในผู้ป่วยผู้ตายมากขึ้น แต่เรื่องวงจรชีวิตและวิถีชีวิตแมงกะพรุนในน่านน้ำทะเลไทยน้อยมาก เท่าที่ฉันสามารถประติดประต่อตามปัญญาอันน้อยนิดจากการเก็บข้อมูลและเรียนรู้จากชาวเล ชาวประมง และนักชีววิทยาทางทะเล พบว่าปีไหนมีแมงกะพรุนขึ้นมามากผิดปกติ จะมีโอกาสเจอแมงกะพรุนพิษที่ทำให้ตายได้มากขึ้น รายที่น่าสงสัยล่าสุดที่เพิ่งลงไปสืบสวนสอบสวนที่เกาะสมุย ก็เพิ่งเกิดไม่กี่เดือนที่ผ่านมานี้ค่ะ

     จึงเห็นด้วยกับท่านผู้เชี่ยวชาญว่าเราควรศึกษาเพิ่มเติมด้วยความร่วมมือทุกภาคส่วนค่ะ สังคมโลกเครือข่ายใยพิภพมีบทบาทช่วยในเรื่องที่เป็นคุณประโยชน์มากค่ะ