ช่วงนี้ได้ข่าวจากเครือข่ายว่าพบแมงกะพรุนกล่องเพิ่มขึ้นผิดปกติ อีกทั้งได้ลงไปสืบสวนสอบสวนผู้บาดเจ็บรุนแรงหลายรายและเสียชีวิตอีกราย แต่ยังไม่มีโอกาสได้บอกเล่าเก้าสิบกัน 

(รูปจาก Line เครือข่ายแมงกะพรุนพิษ)

 จนกระทั่งวันนี้มาเจอข่าวหน้า 1 ‘แมงกะพรุนกล่องระบาด พิษจู่โจมหัวใจ-กล้ามเนื้อ’  

        ขอชื่นชมที่ให้พื้นที่ข่าวและและขอบพระคุณผู้เชี่ยวชาญที่ใส่ใจในภัยสุขภาพของประชาชน มีประเด็นในรายละเอียดของข่าวที่อาจจะต้องทำให้กระจ่างขึ้นเพื่อป้องกันความเข้าใจผิดซึ่งอาจถึงชีวิตนได้ คือประโยค

‘วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นคือเอาน้ำทะเลราดหรือใช้น้ำทะเลฉีด เพื่อให้เศษหนวดออกจากผิวหนังให้เร็วที่สุด’

     ซึ่งคำว่า ‘น้ำทะเลราด’ อาจจะใช้ได้กับแมงกะพรุนหัวขวด (Portuguese man-of-war) ชนิดมีหนวดเส้นเดียวหรือ single tentacle  (รายละเอียดอาจเพิ่มจาก พบผู้ป่วยรายแรกที่สงสัยโดนพิษแมงกะพรุนหัวขวด.. Portuguese man-of-war  http://www.oknation.net/blog/peeguay/2013/09/30/entry-1)

     ส่วนคำว่า ‘ใช้น้ำทะเลฉีด’ นั้น อาจจะเพิ่มโอกาสให้กะเปาะแตกยิงเข็มพิษมากขึ้น (nematocyst) ถ้าเป็นแมงกะพรุนกล่อง (Box Jellyfish) ชนิดพิษร้ายแรง (Chironex fleckeri)  ซึ่งพบรายงานการตายและบาดเจ็บสาหัสในไทยหลายราย  

(Lakkana Thaikruea, et al. Review of fatal and severe cases of box jellyfish envenomation in Thailand.  http://aph.sagepub.com/content/early/2012/05/31/1010539512448210) (รายละเอียดอาจเพิ่มจาก ระวัง! แมงกะพรุนพิษ ถ้าช่วยผิด ถึงตายได้ http://www.oknation.net/blog/peeguay/2012/10/23/entry-1

 (ลักขณา ไทยเครือ, พจมาน ศิริอารยาภรณ์.  การรักษาและป้องกันการบาดเจ็บและเสียชีวิตจากแมงกะพรุน Box jellyfish กับ Portuguese man-of-war. เชียงใหม่: โรงพิมพ์คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2557. ISBN 978-616-361-506-0)

       ต้องเน้นว่า ทะเลเป็นที่อยู่ของแมงกะพรุน คนบุกรุกเข้าไปบ้านเขา เหตุการณ์ที่โดนแมงกะพรุนพิษไม่ได้เกิดบ่อย ทั้งนี้โอกาสเสียชีวิตขึ้นกับปริมาณของพิษที่เข้าไปในร่างกาย  เมื่อสัมผัสครั้งแรกมันยังยิงเข็มพิษไม่หมด แต่จะยิงเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ถ้ากะเปาะเข็มพิษซึ่งอยู่ที่หนวดถูกกระตุ้น ดังนั้นหัวใจของการช่วยเหลือเบื้องต้นคือ ‘หยุดการยิงเข็มพิษ’ ไม่ใช่ ‘เพื่อให้เศษหนวดออกจากผิวหนังให้เร็วที่สุด’ ซึ่งกะเปาะจะแตกถ้าสั่นสะเทือนด้วยวิธีทางกายภาพ (เช่น ถู ดึง กระแทก, ฯลฯ) หรือถูกเคมี (ราดด้วยน้ำจืด เหล้า น้ำแข็ง น้ำปัสสวะ, ฯลฯ)  จึงต้องราดด้วยน้ำส้มสายชูที่มีกรด 3-5% (น้ำส้มสายชูปรุงอาหาร จะแท้จะเทียมใช้ได้หมด) ดังนั้นถ้า ‘กะเปาะยิงเข็มพิษไม่ได้’ จะเอาไม่เอาหนวดออกก็ได้  ถ้ารำคาญลูกตาก็เอาออก มันจะลอกออกง่ายหลังราดด้วยน้ำส้มสายชู แต่ถ้าไม่ราดก่อน มันจะเหนียวติดหนึบดึงออกยากมาก ยิ่งเพิ่มการยิงเข็มพิษ (รายละเอียดอาจเพิ่มจาก พบแล้ว…เตือนให้ป้องกันในช่วงนี้  http://www.oknation.net/blog/peeguay/2014/01/02/entry-1)

"ผู้เชี่ยวชาญอื่นที่สนับสนุนให้ใช้น้ำส้มสายชูในการปฐมพยาบาล Jellyfish Stings เพื่อลดการยิงเข็มพิษ ยังรวมถึง Dr. Peter Fenner   Dr. Lisa Gershwin (ติดต่อส่วนตัว) และสมาคม  Australian Resuscitation Council กับ American Heart Association–American Red Cross International Consensus " (Cegolon L, Heymann WC, Lange JH, and Mastrangelo G. Jellyfish stings and their management: a review. Mar Drugs. 2013;11(2):523-50.  และ Markenson D, Ferguson JD, Chameides L, et al. Part 13: first aid: 2010 American Heart Association and American Red Cross International consensus on first aid science with treatment recommendations. Circulation. 2010;122(suppl 2):S582-S605.  และ uerbach PS. In reply to evidence-based treatment of jellyfish stings in North America and Hawaii. Ann Emerg Med. 2013;61(2):2.)

            กรณีศึกษาเกิดที่เกาะพงันในช่วงเวลาไล่เลี่ยกับคดีฆาตกรรมนักท่องเที่ยวที่เกาะสมุย แต่ข่าวหลังดังกลบข่าวการตายของเด็กชายชาวฝรั่งเศสอายุ ๕ ปี ที่เข้าข่ายว่าถูกแมงกะพรุนกล่องชนิดมีพิษร้ายแรง หมอระบาดวิทยาและเจ้าหน้าที่จากสำนักระบาดวิทยา ลงพื้นที่ไปสอบสวน พบว่า หนูน้อยเดินทางมาพร้อมพ่อแม่และพี่สาว ถึงเกาะพะงันวันที่ ๒๒ สิงหาคม เข้าพักที่รีสอร์ทแห่งหนึ่งแถวหาดขวด ในวันที่มาถึงเป็นเวลาค่ำจึงไม่ได้ลงเล่นน้ำ วันรุ่งขึ้น ทั้งครอบครัวเล่นน้ำตลอดวันจนเย็น

            ราว ๑๗.๓๐ นาฬิกา แม่ใช้ให้เจ้าหนูไปตามพี่สาวขึ้นจากน้ำ ขณะที่แกเดินลุยน้ำสูงประมาณเข่า ห่างจากฝั่ง ๑ เมตร ไปหาพี่สาว แม่สังเกตเห็นลูกชายสะบัดแขนขาและกรีดร้องเสียงดังด้วยความเจ็บปวดแล้วล้มลง จึงวิ่งเข้าไปช่วย ขณะที่อุ้มลูกขึ้นจากน้ำพบว่ามีสายแมงกะพรุนลักษณะใส พันบริเวณรอบขา จึงพยายามดึงสายหนวดออก จากนั้นเจ้าหนูมีอาการหายใจลำบาก และหมดสติภายใน ๑-๒ นาที  พ่อวิ่งเข้ามาพยายามช่วยฟื้นคืนชีพโดยที่ไม่เคยได้รับการอบรมมาก่อน เจ้าของรีสอร์ทมาเห็นเหตุการณ์พยายามจะช่วยราดน้ำส้มสายชู แต่แม่ไม่ยอมและใช้น้ำแข็งประคบเพื่อลดความเจ็บปวด รวมทั้งใช้น้ำจืดล้างบาดแผล (ซึ่งการพยายามดึงสายหนวดออกโดยที่ยังไม่ได้ราดน้ำส้มสายชูและการใช้น้ำเปล่าหรือน้ำแข็งประคบเป็นการกระตุ้นให้เกิดการยิงพิษจากหนวดแมงกะพรุนมากขึ้น) จากนั้นผู้ป่วยหยุดหายใจ ตาค้าง ไม่มีชีพจร คนที่เห็นเหตุการณ์เรียกทีมกู้ชีพเข้าช่วยเหลือโดยเคลื่อนย้ายผู้ป่วยทางเรือจากหาดขวดไปส่งต่อรถกู้ชีพที่หาดขอม ก่อนส่งต่อไปยังโรงพยาบาลเกาะพะงัน ถึงห้องฉุกเฉิน เวลา ๑๘.๒๐ นาฬิกา หมอตรวจร่างกายพบว่าไม่มีชีพจร ตามตัวมีลักษณะเป็นรอยไหม้ลักษณะเป็นเส้นสีน้ำตาลดำที่ขาทั้งสองข้างจนถึงต้นขา รวมทั้งปลายแขน ได้ทำการช่วยฟื้นคืนชีพต่ออีก ๔๐ นาที แต่เด็กน้อยเสียชีวิตในที่สุด

            ขณะพ่อแม่เล่าไปก็หยุดสะอื้นเป็นพัก ๆ ใบหน้าระทมทุกข์  ยิ่งตอนเล่าว่าลูกน้อยตาค้างแล้วค่อย ๆ หมดลมต่อหน้าต่อตาในขณะที่กำลังยื้อแย่งชีวิตลูกกับพญามัจจุราชอย่างสุดชีวิตนั้น หัวใจแทบสลาย แม่เองไม่รู้ตัวด้วยซ้ำว่ามีรอยไหม้เป็นลายพาดสีดำที่แขนทั้งสองข้างและขาจากการสัมผัสสายหนวดแมงกะพรุนขณะเข้าไปอุ้มลูก เนื่องด้วยหัวจิตหัวใจจ่ออยู่ที่ชีวิตลูกจนไม่รู้สึกถึงความเจ็บปวด แกยังหวนระลึกถึงวันที่ลูกน้อยมาถึงเกาะแล้วบอกว่า สวยมากอยากอยู่ที่นี่…

          จากวันพักผ่อนของครอบครัวอันสุขสรรกลับพลิกผันไปสู่ความทุกข์ในพริบตา ยากจะทำใจในความสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่ ที่มิมีทางย้อนคืนกลับมาได้  เหตุการณ์เช่นนี้ เราคงไม่อยากให้เกิดกับครอบครัวของผู้ใด

         การนำเรื่องมาบอกเล่ามิได้กล่าวโทษใคร เพียงเพื่อเป็นวิทยาทาน และขออนิสงค์ผลบุญที่บังเกิดขึ้นถึงแก่หนูน้อยผู้ล่วงลับด้วยเทอญ