โลกสัญฐาน...พระวิหารหลวง วัดสุทัศน์ฯ

วันเสาร์ที่ 13 สิงหาคม 2565

สอนสุพรรณ
ranking : สมาชิกทั่วไป
email : [email protected]
วันที่สร้าง : 2007-03-16
จำนวนเรื่อง : 590
จำนวนผู้ชม : 4254030
ส่ง msg :
โหวต 2245 คน

ศิลปวัฒนธรรม

รายงานข่าวสารทั่วไป

สถานศึกษา

ครูแผน

เพื่อการศึกษาศิลปวัฒนธรรมไทย ศิลปกรรมสากล และความสัมพันธ์จากอดีตสู่ปัจจุบัน
Permalink : http://www.oknation.net/blog/phaen

วันเสาร์ ที่ 31 ธันวาคม 2554

โลกสัญฐาน...พระวิหารหลวง วัดสุทัศน์ฯ

Posted by สอนสุพรรณ , ผู้อ่าน : 11049 , 14:42:23 น.
หมวด : ศิลปะ/วัฒนธรรม

พิมพ์หน้านี้

โหวต 4 คน อิมกุดั่น , ฅนสยาม และอีก 2 คนโหวตเรื่องนี้

วัดสุทัศนเทพวรารามตั้งอยู่ ณ ตำแหน่งสำคัญ ที่ใจกลางพระนครพอดี ซึ่งตามคติโบราณควรเป็นที่ตั้งของพระปรางค์ศรีรัตนมหาธาตุ อันเป็นสัญลักษณ์ของเขาพระสุเมรุ ศูนย์กลางแห่งจักรวาล ทั้งนี้เพื่อจะสมมุติเมืองทั้งเมือง ให้เป็นรูปจำลองที่สมบูรณ์ของจักรวาล พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงพระราชดำริจะสถาปนาพระอารามให้สูงใหญ่เท่ากับวัดพนัญเชิงที่กรุงเก่า ณ ตำแหน่งนี้ โดยได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระพุทธรูปศรีศากยมุนี ซึ่งเป็นพระหล่อสัมฤทธิ์ขนาดใหญ่ของโบราณ ถูกทอดทิ้งกรำแดดกรำฝนอยู่ที่เมืองเก่าสุโขทัย ลงมาปฏิสังขรณ์สำหรับประดิษฐานเป็นพระประธาน พระศรีศากยมุนี พระประธานภายในพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม พระองค์ได้พระราชทานนามพระอารามไว้ตั้งแต่ครั้งแรกสร้างว่า “มหาสุทธาวาส” ซึ่งในทางจักรวาลวิทยา หมายถึงรูปาวจรพรหมโลกชั้นสูงสุด อันเป็นอริยภูมิที่สถิตของพรหม กล่าวกันว่า เมื่อนำพระพุทธรูปล่องแพลงมาถึงกรุงเทพมหานคร ในเวลาที่อัญเชิญพระขึ้นล้อเลื่อน เคลื่อนจากบริเวณท่าช้างไปสู่บริเวณวัด ซึ่งเป็นเวลาช่วงปลายรัชกาลแล้วนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ทรงพระราชศรัทธาอุตสาหะ ถึงกับเสด็จพระราชดำเนินด้วยพระบาทเปล่าตามพระไปตลอดทาง ในขณะที่ทรงพระประชวรและพระชราภาพมากแล้ว ทรงมีพระราชดำริจะให้ประดิษฐานพระพุทธรูปใหญ่องค์นั้น สำหรับเป็นพระประธานภายในพระอุโบสถ จึงได้โปรดฯ ให้ขุดรากพระอุโบสถรอท่าไว้ เมื่อพระมาถึงก็พอดี ได้เวลาก่อรากสำหรับเตรียมอัญเชิญพระขึ้นประดิษฐาน แต่การก่อสร้างยังไม่ทันคืบหน้าไปสักเท่าใดนัก ก็พอดีสิ้นรัชกาล งานก่อสร้างส่วนใหญ่ภายในพระอาราม กระทำขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๒ และใช้เวลาต่อเนื่องลงมาจนเกือบตลอดรัชกาลที่ ๓ จึงแล้วเสร็จสมบูรณ์ ได้มีการเปลี่ยนแผนการก่อสร้างจากเดิมที่จะสร้างพระอุโบสถ ให้เป็นสร้างพระวิหารหลวง สำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปใหญ่ ส่วนพระอุโบสถได้สร้างขึ้นใหม่ ทางด้านทิศใต้ท้ายพระวิหารหลวง พร้องทั้งเปลี่ยนพระนามพระอารามเสียใหม่ มีข้อความเกี่ยวกับการสร้างและเปลี่ยนพระนามพระอารามแห่งนี้ ปรากฏอยู่ในพระราชพงศาวดารรัชกาลที่ ๓ ความว่า “ทรงพระราชดำริว่า วัดพระโตเสาชิงช้า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อปลายแผ่นดิน ก็โปรดให้ทำ พิหารใหญ่ ขึ้น การยังไม่ทันแล้วเสร็จ เชิญเสด็จพระศรีศากยมุนีขึ้นประดิษฐานไว้ การที่อื่นยังมิได้ทำก็พอดีสิ้นแผ่นดินไป ครั้งนี้จะต้องทำเสียให้เป็นวัดขึ้นให้ได้ จึงให้พระยาศรีพิพัฒนรัตนราชโกษา เป็นแม่กองดูแลทั่วไปทั้งวัด ให้พระเจ้าน้องยาเธอกรมหมื่นพิทักษ์เทเวศร ทำพระอุโบสถใหญ่และทำพระระเบียงล้อมพระวิหาร การนั้นก็แล้วสำเร็จทั่วทุกแห่ง ทั้งกุฏิสงฆ์ด้วย จึงให้อาราธนาพระธรรมไตรโลกอยู่วัดเกาะแก้ว ตั้งเป็นพระพิมลธรรม เป็นเจ้าอธิการ จัดเอาพระภิกษุในวัดพระเชตุพน วัดมหาธาตุ วัดราชบูรณะ รวมได้ ๓๐๐ รูป ไปอยู่เป็นอันดับ พระราชทานชื่อ วัดสุทัศนเทพวราราม ภายในพระวิหารหลวง มีภาพจิตรกรรมฝีมือช่างหลวงสมัยรัชกาลที่ ๓ อยู่บนต้นเสาในประธานทั้ง ๘ ต้น บนคอสองในประธาน และบนผนังทั้งสี่ด้าน โดยมีจารึกบรรยายภาพแต่ละตอน ติดประจำอยู่ที่เชิงเสาและเชิงผนัง ถึงแม้ภาพจิตรกรรมบางตอน มีร่องรอยว่าถูกเขียนซ่อมด้วยฝีมือช่างในชั้นหลัง จารึกบรรยายภาพแต่ละตอน อาจเป็นในคราวปฏิสังขรณ์ใหญ่ตัวอาคารสมัยรัชกาลที่ ๕ แต่ก็คงเป็นการเขียนซ่อมในเค้าโครงเดิม เนื่องจากยังคงแสดงเนื้อเรื่องและเหตุการณ์ตรงกับที่มีบรรยายไว้ในจารึกใต้ภาพ ภาพบนต้นเสาและคอสองในประธาน เป็นเรื่อง “โลกสัญฐาน” แสดงลักษณะและองค์ประกอบทางกายภาพของจักรวาล ตามแนวคิดทางพุทธศาสนาเถรวาท ส่วนภาพบนผนังอาคารทั้งสี่ด้าน เขียนเรื่องประวัติของพระอดีตพุทธเจ้า ๒๗ พระองค์ ภาพจิตรกรรมทั้งหมด แสดงความหมายเป็นองค์ประกอบทางสัญลักษณ์ ร่วมกับงานสถาปัตยกรรม และประติมากรรม ภายในพุทธสถานแห่งนี้ ภาพจิตรกรรมเรื่องโลกสัณฐาน ภายในพระวิหารหลวงวัดสุทัศเทพวราราม แสดงองค์ประกอบทางกายภาพของจักรวาล ตั้งแต่ดาวดึงสพิภพลงมาถึงนรกภูมิ โดยมิได้ปรากฏองค์ประกอบทางกายภาพอื่น ๆ ที่สำคัญของจักวาล ที่เหนือดาวดึงสพิภพขึ้นไป จึงย่อมเป็นประจักษ์พยานที่ชัดเจนอีกประการหนึ่ง สำหรับการสมมุติบริเวณพระวิหารหลวง ให้หมายถึงการเป็นศูนย์กลางของจักรวาล คือ เขาพระสุเมรุ อย่างแท้จริง ถึงแม้ภาพจิตรกรรมทั้งหมดจะมีพื้นที่รวมสำหรับการเขียนภาพขนาดใหญ่มาก และจิตรกรอาจใส่รายละเอียดองค์ประกอบจักรวาลได้มากเท่าที่ต้องการ แต่ภาพก็ยังคงแสดงโครงสร้างหลักและจุดเน้น ที่ไม่ต่างมากนัก จากภาพจักวาลที่นิยมเขียนบนผนังด้านหลังพระประธานภายในพระอุโบสถทั่วไป ตามความนิยมก่อนหน้านั้น เห็นได้จากการกำหนดส่วนประธาน หรือจุดเริ่มต้นของภาพ ให้เป็นแกนของเขาพระสุเมรุ ศูนย์กลางของจักรวาล แวดล้อมด้วยเขาสัตตบริภัณฑ์ มหาสมุทร มหาทวีปทั้งสี่ และเขาจักรวาลออกไปโดยลำดับ ส่วนของชมพูทวีปบริเวณที่เป็นป่าหิมพานต์ ซึ่งมักปรากฏเป็นส่วนขยายเพิ่มเติมต่างหาก บนภาพจิตรกรรมด้านหลังพระประธาน โดยอยู่ในตำแหน่งใต้แกนเขาพระสุเมรุลงมา ทำให้ดูคล้ายกับว่า ป่าหิมพานต์มีตำแหน่งทางภูมิศาสตร์อยู่ที่เชิงเขาพระสุเมรุ ทั้งที่ความจริงมิได้เป็นเช่นนั้น แต่คงเป็นวิธีการของช่างไทย ที่จะเน้นความสำคัญของชมพูทวีป ในฐานะที่มีความสำคัญสูงสุดในบรรดามหาทวีปทั้งหลาย ก็ได้ปรากฏเป็นส่วนขยาย ในกรณีของภาพจิตรกรรมบนต้นเสาภายในพระวิหารหลวงวัดสุทัศน์ฯ เช่นเดียวกัน แต่ในลักษณะของการแสดงออกที่ต่างกันโดยส่วนขยายชองชมพูทวีป ซึ่งแสดงให้เห็นรายละเอียดของบริเวณมัชฌิมประเทศ โสฬสนคร ป่าหิมพานต์ และนรกภูมิ ได้ไปปรากฏเป็นภาพอยู่บนผนังเชิงเสาจำนวน ๖ ต้น ข้อแตกต่างอย่างแท้จริง ระหว่างภาพโลกสัญฐานภายในพระวิหารวัดสุทัศน์ กับภาพจักรวาลที่นิยมเขียนบนผนังด้านหลังพระประธานภายในพระอุโบสถทั่วไป ก็คือ ในกรณีแรก จิตรกรได้วางองค์ประกอบทางกายภาพของจักรวาลให้อยู่ในสามมิติ เห็นได้จากการวางตำแหน่งของภาพมหาทวีปได้อย่างถูกต้อง ตามทิศที่ควรจะเป็นในผังของจักรวาล ซึ่งไม่สามารถจะกระทำได้สำหรับกรณีหลัง เนื่องจากมีพื้นที่เขียนภาพเพียงระนาบเดียว ข้อแตกต่างอีกประการหนึ่งก็คือ การปรากฏภาพจักรวาล โดยไม่มีภาพพุทธประวัติตอนมารผจญ ในขนาดและระดับความสำคัญของภาพใกล้เคียงกัน ร่วมเป็นองค์ประกอบอยู่ด้วย แสดงให้เห็นว่า ภาพจิตรกรรมคงมีความหมายเฉพาะสำหรับการสมมุติบริเวณพระวิหารหลวง ให้เป็นศูนย์กลางจักรวาล โดยมิได้มุ่งประสงค์จะแสดงทางเลือกของพระบรมโพธิสัตว์ ระหว่างการเป็นพระพุทธเจ้ากับพระเจ้าจักรพรรดิ์ เช่นกรณีของภาพจิตรกรรมภายในพระอุโบสถทั่ว ๆ ไป การกำหนดระดับความสำคัญที่แตกต่างกันของพื้นที่ภายในพระวิหารหลวง ด้วยโครงสร้างของภาพจิตรกรรมบนต้นเสา ทำให้เกิดปัญหาติดตามมาประการหนึ่งคือ อาจทำให้เห็นได้ว่าตำแหน่งที่ประดิษฐานพระประธาน อยู่ในบริเวณซึ่งมิใช่บริเวณที่หมายถึงศูนย์กลางแห่งจักรวาลอย่างแท้จริง ปัญหาทางเทคนิคเช่นนี้ สามารถแก้ได้ไม่ยากนัก โดยที่สถาปนิกอาจกำหนดความสำคัญของบริเวณที่ประดิษฐานพระประธานให้อยู่ในอีกบริบทหนึ่ง คืออยู่ภายในปริมณฑลที่ถูกกำหนดด้วยแนวของคอสอง ในประธานกับผนังสกัดทั้งสองด้าน เนื่องจากภาพจิตรกรรมทั้งหมดบนคอสองในประธาน เป็นองค์ประกอบซึ่งมีความสัมพันธ์กับภาพบนยอดเสาคู่หน้า โดยทั้งหมดนี้แสดงสถานที่บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ อากาสัฎฐวิมาน ที่ปรากฏเป็นภาพอยู่บนคอสองในประธาน ก็อาจหมายถึงวิมานที่อยู่ล้อมรอบเขาพระสุเมรุ ดังนั้น พื้นที่ภายในพระวิหารบริเวณประดิษฐานพระประธาน จึงสามารถมีความหมายอย่างแท้จริง ถึงการเป็นศูนย์กลางแห่งจักรวาล แต่เดิมบนพื้นกลางพระวิหาร เบื้องหน้าพระศรีศากยมุนี เคยมีเก๋งจีนขนาดใหญ่สร้างด้วยศิลา ตั้งประจำอยู่บนฐานสูง เก๋งจีนซึ่งประดิษฐานอยู่ ณ ตำแหน่งที่มีความสำคัญเช่นนี้ ควรมีความหมายทางสัญลักษณ์พิเศษบางประการ และเมื่อพิจารณาจากความเหมาะสมของตำแหน่งที่ตั้ง คงมีความเป็นไปได้มากว่าอาจหมายถึงวิมานไพชยนต์ของพระอินทร์ ซึ่งประดิษฐานอยู่ ณ ศูนย์กลางแห่งสุทัศนนคร สภาพในปัจจุบัน เก๋งจีนหลังดังกล่าวถูกย้ายออกไปตั้งไว้ภายนอกพระวิหารหลวง เนื่องมาจากพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘ ซึ่งทรงเห็นว่าเก๋งจีนซึ่งมีขนาดใหญ่นี้ตั้งบดบังความงามของพระศรีศากยมุนีอยู่ ข้อมูลจากหนังสือ : สัญลักษณ์ในงานจิตรกรรมไทยระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๔ โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เสมอชัย พูลสุวรรณ ฉบับพิมพ์ครั้งที่ ๑ เดือนมีนาคม ๒๕๓๙ หน้า ๑๓๐-๑๔๗ สวัสดีวันส่งท้ายปี ๒๕๕๔ ทุก ๆ ท่านครับ...

วัดสุทัศนเทพวรารามตั้งอยู่ ณ ตำแหน่งสำคัญ ที่ใจกลางพระนครพอดี ซึ่งตามคติโบราณควรเป็นที่ตั้งของพระปรางค์ศรีรัตนมหาธาตุ อันเป็นสัญลักษณ์ของเขาพระสุเมรุ ศูนย์กลางแห่งจักรวาล ทั้งนี้เพื่อจะสมมุติเมืองทั้งเมือง ให้เป็นรูปจำลองที่สมบูรณ์ของจักรวาล

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงพระราชดำริจะสถาปนาพระอารามให้สูงใหญ่เท่ากับวัดพนัญเชิงที่กรุงเก่า ณ ตำแหน่งนี้ โดยได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระพุทธรูปศรีศากยมุนี ซึ่งเป็นพระหล่อสัมฤทธิ์ขนาดใหญ่ของโบราณ ถูกทอดทิ้งกรำแดดกรำฝนอยู่ที่เมืองเก่าสุโขทัย ลงมาปฏิสังขรณ์สำหรับประดิษฐานเป็นพระประธาน

พระศรีศากยมุนี พระประธานภายในพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม

พระองค์ได้พระราชทานนามพระอารามไว้ตั้งแต่ครั้งแรกสร้างว่า “มหาสุทธาวาส” ซึ่งในทางจักรวาลวิทยา หมายถึงรูปาวจรพรหมโลกชั้นสูงสุด อันเป็นอริยภูมิที่สถิตของพรหม กล่าวกันว่า เมื่อนำพระพุทธรูปล่องแพลงมาถึงกรุงเทพมหานคร ในเวลาที่อัญเชิญพระขึ้นล้อเลื่อน เคลื่อนจากบริเวณท่าช้างไปสู่บริเวณวัด ซึ่งเป็นเวลาช่วงปลายรัชกาลแล้วนั้น

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ทรงพระราชศรัทธาอุตสาหะ ถึงกับเสด็จพระราชดำเนินด้วยพระบาทเปล่าตามพระไปตลอดทาง ในขณะที่ทรงพระประชวรและพระชราภาพมากแล้ว ทรงมีพระราชดำริจะให้ประดิษฐานพระพุทธรูปใหญ่องค์นั้น สำหรับเป็นพระประธานภายในพระอุโบสถ

จึงได้โปรดฯ ให้ขุดรากพระอุโบสถรอท่าไว้ เมื่อพระมาถึงก็พอดี ได้เวลาก่อรากสำหรับเตรียมอัญเชิญพระขึ้นประดิษฐาน แต่การก่อสร้างยังไม่ทันคืบหน้าไปสักเท่าใดนัก ก็พอดีสิ้นรัชกาล

งานก่อสร้างส่วนใหญ่ภายในพระอาราม กระทำขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๒ และใช้เวลาต่อเนื่องลงมาจนเกือบตลอดรัชกาลที่ ๓ จึงแล้วเสร็จสมบูรณ์ ได้มีการเปลี่ยนแผนการก่อสร้างจากเดิมที่จะสร้างพระอุโบสถ ให้เป็นสร้างพระวิหารหลวง สำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปใหญ่

ส่วนพระอุโบสถได้สร้างขึ้นใหม่ ทางด้านทิศใต้ท้ายพระวิหารหลวง พร้องทั้งเปลี่ยนพระนามพระอารามเสียใหม่ มีข้อความเกี่ยวกับการสร้างและเปลี่ยนพระนามพระอารามแห่งนี้ ปรากฏอยู่ในพระราชพงศาวดารรัชกาลที่ ๓ ความว่า

“ทรงพระราชดำริว่า วัดพระโตเสาชิงช้า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อปลายแผ่นดิน ก็โปรดให้ทำ พิหารใหญ่ ขึ้น การยังไม่ทันแล้วเสร็จ เชิญเสด็จพระศรีศากยมุนีขึ้นประดิษฐานไว้ การที่อื่นยังมิได้ทำก็พอดีสิ้นแผ่นดินไป ครั้งนี้จะต้องทำเสียให้เป็นวัดขึ้นให้ได้

จึงให้พระยาศรีพิพัฒนรัตนราชโกษา เป็นแม่กองดูแลทั่วไปทั้งวัด ให้พระเจ้าน้องยาเธอกรมหมื่นพิทักษ์เทเวศร ทำพระอุโบสถใหญ่และทำพระระเบียงล้อมพระวิหาร การนั้นก็แล้วสำเร็จทั่วทุกแห่ง ทั้งกุฏิสงฆ์ด้วย จึงให้อาราธนาพระธรรมไตรโลกอยู่วัดเกาะแก้ว ตั้งเป็นพระพิมลธรรม เป็นเจ้าอธิการ จัดเอาพระภิกษุในวัดพระเชตุพน วัดมหาธาตุ วัดราชบูรณะ รวมได้ ๓๐๐ รูป ไปอยู่เป็นอันดับ พระราชทานชื่อ วัดสุทัศนเทพวราราม

ภายในพระวิหารหลวง มีภาพจิตรกรรมฝีมือช่างหลวงสมัยรัชกาลที่ ๓ อยู่บนต้นเสาในประธานทั้ง ๘ ต้น บนคอสองในประธาน และบนผนังทั้งสี่ด้าน โดยมีจารึกบรรยายภาพแต่ละตอน ติดประจำอยู่ที่เชิงเสาและเชิงผนัง ถึงแม้ภาพจิตรกรรมบางตอน มีร่องรอยว่าถูกเขียนซ่อมด้วยฝีมือช่างในชั้นหลัง

จารึกบรรยายภาพแต่ละตอน

อาจเป็นในคราวปฏิสังขรณ์ใหญ่ตัวอาคารสมัยรัชกาลที่ ๕ แต่ก็คงเป็นการเขียนซ่อมในเค้าโครงเดิม เนื่องจากยังคงแสดงเนื้อเรื่องและเหตุการณ์ตรงกับที่มีบรรยายไว้ในจารึกใต้ภาพ ภาพบนต้นเสาและคอสองในประธาน เป็นเรื่อง “โลกสัญฐาน” แสดงลักษณะและองค์ประกอบทางกายภาพของจักรวาล ตามแนวคิดทางพุทธศาสนาเถรวาท

ส่วนภาพบนผนังอาคารทั้งสี่ด้าน เขียนเรื่องประวัติของพระอดีตพุทธเจ้า ๒๗ พระองค์ ภาพจิตรกรรมทั้งหมด แสดงความหมายเป็นองค์ประกอบทางสัญลักษณ์ ร่วมกับงานสถาปัตยกรรม และประติมากรรม ภายในพุทธสถานแห่งนี้

ภาพจิตรกรรมเรื่องโลกสัณฐาน ภายในพระวิหารหลวงวัดสุทัศเทพวราราม แสดงองค์ประกอบทางกายภาพของจักรวาล ตั้งแต่ดาวดึงสพิภพลงมาถึงนรกภูมิ โดยมิได้ปรากฏองค์ประกอบทางกายภาพอื่น ๆ ที่สำคัญของจักวาล ที่เหนือดาวดึงสพิภพขึ้นไป จึงย่อมเป็นประจักษ์พยานที่ชัดเจนอีกประการหนึ่ง สำหรับการสมมุติบริเวณพระวิหารหลวง ให้หมายถึงการเป็นศูนย์กลางของจักรวาล คือ เขาพระสุเมรุ อย่างแท้จริง

ถึงแม้ภาพจิตรกรรมทั้งหมดจะมีพื้นที่รวมสำหรับการเขียนภาพขนาดใหญ่มาก และจิตรกรอาจใส่รายละเอียดองค์ประกอบจักรวาลได้มากเท่าที่ต้องการ แต่ภาพก็ยังคงแสดงโครงสร้างหลักและจุดเน้น ที่ไม่ต่างมากนัก จากภาพจักวาลที่นิยมเขียนบนผนังด้านหลังพระประธานภายในพระอุโบสถทั่วไป ตามความนิยมก่อนหน้านั้น

เห็นได้จากการกำหนดส่วนประธาน หรือจุดเริ่มต้นของภาพ ให้เป็นแกนของเขาพระสุเมรุ ศูนย์กลางของจักรวาล แวดล้อมด้วยเขาสัตตบริภัณฑ์ มหาสมุทร มหาทวีปทั้งสี่ และเขาจักรวาลออกไปโดยลำดับ ส่วนของชมพูทวีปบริเวณที่เป็นป่าหิมพานต์ ซึ่งมักปรากฏเป็นส่วนขยายเพิ่มเติมต่างหาก บนภาพจิตรกรรมด้านหลังพระประธาน โดยอยู่ในตำแหน่งใต้แกนเขาพระสุเมรุลงมา

ทำให้ดูคล้ายกับว่า ป่าหิมพานต์มีตำแหน่งทางภูมิศาสตร์อยู่ที่เชิงเขาพระสุเมรุ ทั้งที่ความจริงมิได้เป็นเช่นนั้น แต่คงเป็นวิธีการของช่างไทย ที่จะเน้นความสำคัญของชมพูทวีป ในฐานะที่มีความสำคัญสูงสุดในบรรดามหาทวีปทั้งหลาย

ก็ได้ปรากฏเป็นส่วนขยาย ในกรณีของภาพจิตรกรรมบนต้นเสาภายในพระวิหารหลวงวัดสุทัศน์ฯ เช่นเดียวกัน แต่ในลักษณะของการแสดงออกที่ต่างกันโดยส่วนขยายชองชมพูทวีป ซึ่งแสดงให้เห็นรายละเอียดของบริเวณมัชฌิมประเทศ โสฬสนคร ป่าหิมพานต์ และนรกภูมิ ได้ไปปรากฏเป็นภาพอยู่บนผนังเชิงเสาจำนวน ๖ ต้น

ข้อแตกต่างอย่างแท้จริง ระหว่างภาพโลกสัญฐานภายในพระวิหารวัดสุทัศน์ กับภาพจักรวาลที่นิยมเขียนบนผนังด้านหลังพระประธานภายในพระอุโบสถทั่วไป ก็คือ

ในกรณีแรก จิตรกรได้วางองค์ประกอบทางกายภาพของจักรวาลให้อยู่ในสามมิติ เห็นได้จากการวางตำแหน่งของภาพมหาทวีปได้อย่างถูกต้อง ตามทิศที่ควรจะเป็นในผังของจักรวาล ซึ่งไม่สามารถจะกระทำได้สำหรับกรณีหลัง เนื่องจากมีพื้นที่เขียนภาพเพียงระนาบเดียว

ข้อแตกต่างอีกประการหนึ่งก็คือ การปรากฏภาพจักรวาล โดยไม่มีภาพพุทธประวัติตอนมารผจญ ในขนาดและระดับความสำคัญของภาพใกล้เคียงกัน ร่วมเป็นองค์ประกอบอยู่ด้วย แสดงให้เห็นว่า ภาพจิตรกรรมคงมีความหมายเฉพาะสำหรับการสมมุติบริเวณพระวิหารหลวง ให้เป็นศูนย์กลางจักรวาล โดยมิได้มุ่งประสงค์จะแสดงทางเลือกของพระบรมโพธิสัตว์ ระหว่างการเป็นพระพุทธเจ้ากับพระเจ้าจักรพรรดิ์ เช่นกรณีของภาพจิตรกรรมภายในพระอุโบสถทั่ว ๆ ไป

การกำหนดระดับความสำคัญที่แตกต่างกันของพื้นที่ภายในพระวิหารหลวง ด้วยโครงสร้างของภาพจิตรกรรมบนต้นเสา ทำให้เกิดปัญหาติดตามมาประการหนึ่งคือ อาจทำให้เห็นได้ว่าตำแหน่งที่ประดิษฐานพระประธาน อยู่ในบริเวณซึ่งมิใช่บริเวณที่หมายถึงศูนย์กลางแห่งจักรวาลอย่างแท้จริง

ปัญหาทางเทคนิคเช่นนี้ สามารถแก้ได้ไม่ยากนัก โดยที่สถาปนิกอาจกำหนดความสำคัญของบริเวณที่ประดิษฐานพระประธานให้อยู่ในอีกบริบทหนึ่ง คืออยู่ภายในปริมณฑลที่ถูกกำหนดด้วยแนวของคอสอง ในประธานกับผนังสกัดทั้งสองด้าน

เนื่องจากภาพจิตรกรรมทั้งหมดบนคอสองในประธาน เป็นองค์ประกอบซึ่งมีความสัมพันธ์กับภาพบนยอดเสาคู่หน้า โดยทั้งหมดนี้แสดงสถานที่บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ อากาสัฎฐวิมาน ที่ปรากฏเป็นภาพอยู่บนคอสองในประธาน ก็อาจหมายถึงวิมานที่อยู่ล้อมรอบเขาพระสุเมรุ

ดังนั้น พื้นที่ภายในพระวิหารบริเวณประดิษฐานพระประธาน จึงสามารถมีความหมายอย่างแท้จริง ถึงการเป็นศูนย์กลางแห่งจักรวาล

แต่เดิมบนพื้นกลางพระวิหาร เบื้องหน้าพระศรีศากยมุนี เคยมีเก๋งจีนขนาดใหญ่สร้างด้วยศิลา ตั้งประจำอยู่บนฐานสูง เก๋งจีนซึ่งประดิษฐานอยู่ ณ ตำแหน่งที่มีความสำคัญเช่นนี้ ควรมีความหมายทางสัญลักษณ์พิเศษบางประการ และเมื่อพิจารณาจากความเหมาะสมของตำแหน่งที่ตั้ง คงมีความเป็นไปได้มากว่าอาจหมายถึงวิมานไพชยนต์ของพระอินทร์ ซึ่งประดิษฐานอยู่ ณ ศูนย์กลางแห่งสุทัศนนคร

สภาพในปัจจุบัน เก๋งจีนหลังดังกล่าวถูกย้ายออกไปตั้งไว้ภายนอกพระวิหารหลวง เนื่องมาจากพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘ ซึ่งทรงเห็นว่าเก๋งจีนซึ่งมีขนาดใหญ่นี้ตั้งบดบังความงามของพระศรีศากยมุนีอยู่

ข้อมูลจากหนังสือ : สัญลักษณ์ในงานจิตรกรรมไทยระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๔ โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เสมอชัย พูลสุวรรณ ฉบับพิมพ์ครั้งที่ ๑ เดือนมีนาคม ๒๕๓๙ หน้า ๑๓๐-๑๔๗

สวัสดีวันส่งท้ายปี ๒๕๕๔ ทุก ๆ ท่านครับ...

แสดงความคิดเห็น | ส่งเรื่องนี้ให้เพื่อน | แจ้งเตือนเรื่องไม่เหมาะสม

อ่านความคิดเห็น

ความคิดเห็นที่ 18

(0)

รวงข้าวล้อลม วันที่ : 02/01/2012 เวลา : 23.03 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/roungkaw
กัลยาณมิตร เป็นสิ่งหาง่ายเสมอ แค่รู้จักคำว่า....ให้....และคำว่า...รับ

แวะเข้ามาทักทาย มาสวัสดีปีใหม่ค่ะ น้องครูแผน ฝีมือการเขียนบลอก ยังเนี๊ยบเช่นเคยนะคะ

สวัสดีปีใหม่ ปี หัวเราะ นำดอกกุหลาบจากใบเตยหอม มาฝากค่ะ

ความคิดเห็นที่ 17

(0)

จุ๊กจุ่น วันที่ : 02/01/2012 เวลา : 19.25 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/9311

สวัสดีปัใหม่น่ะเจ้าค่ะ ขอให้อาจารย์และครอบครัวมีสุขภาพแข็งแรง

ความคิดเห็นที่ 16

(0)

สอนสุพรรณ วันที่ : 02/01/2012 เวลา : 10.00 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/phaen

กราบขอบพระคุณทุก ๆ ท่าน ด้วยมิตรไมตรีที่มีให้สอนสุพรรณตลอดมา พรอันประเสริฐของจงบังเกิดแด่ทุก ๆ ท่านตลอดไปด้วยครับ ขอบคุณครับ...

ความคิดเห็นที่ 15

(0)

บินผาดโผน วันที่ : 02/01/2012 เวลา : 08.54 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/acobaticman
ร่วมทำความดีทั้งกายใจเพื่อถวายองค์พ่อหลวง

สวัสดีปีใหม่ครับ

ความคิดเห็นที่ 14

(0)

พัฒนากรคนสวย วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 15.02 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/sunshineday15

พร…ระริน สิ้นทุกข์พบสุขสันต์
ปี…เก่าพลันหมดไปใจสุขี
ใหม่…ผ่านมาจงอุ่นอบพบสิ่งมี
ใส่…โชคดีปีใหม่สดใสพลัน
พาน…พบสิ่งแสนดีไม่มีหมอง
จาก…พี่น้องร่วมใจในร้อยฝัน
บ้าน…รวมรักถักถ้อยร้อยจำนรร
ฉัน…สร้างสรรสิ่งดีปีใหม่เทอญ.

ความคิดเห็นที่ 13

(0)

อาเนาะบุหลัน วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 14.29 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/bulan
http://www.oknation.net/blog/hati¨‘°ºO--ลูกพระจันทร์บรรเลง--Oº°‘¨ ดนตรีพื้นเมืองชายแดนใต้

ดวงอาทิตย์อัสดงตรงขอบฟ้า
วันเวลาล่วงเลยสู่ปีใหม่
อรุณรุ่งแสงสีทองผ่องอำไพ
ฟ้าสดใสใจชื่นบานสราญรมย์
ขึ้นปีใหม่พบสิ่งใหม่ให้ชื่นจิต
ให้ชีวิตผ่องใสให้สุขสม
ให้แข็งแรงให้มีทรัพย์ไม่ตรอมตรม
ให้รื่นรมย์ให้เป็นสุขทุกคืนวัน
http://www.oknation.net/blog/hati/2012/01/01/entry-1

ความคิดเห็นที่ 12

(0)

สุรศักดิ์ วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 10.37 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/surasakc
เชิญอ่านบทความใหม่ "สิงคโปร์ มีแนวทางใหม่บริหารหนี้สาธารณะอย่างไร " [เชิญคลิกลิงก์บรรทัดบนได้เลยครับ]

สวัสดีปีใหม่ครับ อาจารย์แผน

ขอจงประสบแด่ความสุขกายสบายใจ ความมั่นคง
ในชีวิต ความเจริญก้าวหน้า และมีสุขภาพที่แข็งแรง
เพื่อเผยแพร่ความรู้ประสบการณ์ด้านศิลปวัฒนธรรม
ศิลปกรรม และด้านอื่น ๆ แก่ผู้สนใจสืบไป

ความคิดเห็นที่ 11

(0)

น้องจ๋า วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 09.05 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/nongjar
อย่าแวะทักนะ....เดี๋ยวจะหลงรัก..น้องจ๋า

สวัสดีปีใหม่ค่ะ อาจารย์ และ ครอบครัว

ความคิดเห็นที่ 10

(0)

ทางแก้ว วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 08.58 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/faab
แห่งสี่สายน้ำปิงวังยมน่าน

ขออวยพรปีใหม่ให้ครูแผน
มีจิตใจที่ผ่องใสกับชีวิตที่เป็นอยู่
เพราะตรงนั้นคือความสุข
สวัสดีปีใหม่ครับ
-------------------------------------------------------
วิหารหลังนี้ผมไปมาหลายครั้ง
เป็นไม่กี่ที่ที่ผมรู้สึกว่างานประติกรรมกับจิตรกรรม
แม้มาจากต่างที่ต่างเวลากัน
แต่สามารถสอดประสานกลมกลืนกันได้อย่างอัศจรรย์
และมีความสุขใจทุกครั้งที่ได้ไปวิหารหลังนี้

ความคิดเห็นที่ 9

(0)

กนิษฐ์ วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 08.22 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/kanis
แม้ร่างกายจะเหนื่อยล้า แต่จิตวิญญาณยังแข็งแกร่ง

ส่งสุขปีใหม่จากใจของ..นิส
ส.ค.ส. ๒๕๕๕ แด่ พี่สอนสุพรรณและครอบครัวจ้า..

ขอให้พี่น้องโอเคเนชั่นที่รักทุกท่าน แคล้วคลาดปลอดภัย
จากโรคภัยไข้เจ็บและภัยอันตรายทั้งปวงตลอดปี ๒๕๕๕
ขอให้เข้มแข็ง แข็งแรง แกร่งยิ่งขึ้นอย่างยั่งยืนตลอดปี ๒๕๕๕
ขอให้มีความสุขกายสุขใจ สงบร่มเย็นเป็นสุขตลอดปี ๒๕๕๕
ทุกท่านเทอญ สาธุ..

ความคิดเห็นที่ 8

(0)

อิมกุดั่น วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 06.45 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/im
คลิกชื่อ " อิมกุดั่น " เลือก "สารภาพ" แล้วพบกันที่.. http://www.oknation.net/blog/canvas

สวัสดีปีใหม่ค่ะ ขอจงสุขกายสบายใจ ไร้ทุกข์โศกโรคภัย

ขอบคุณสำหรับสิ่งดีๆ ที่ฝากไว้ให้ชมตลอดมา

สวัสดีปีมะโรงค่ะ

ความคิดเห็นที่ 7

(0)

สอนสุพรรณ วันที่ : 01/01/2012 เวลา : 04.51 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/phaen

สวัสดีปีใหม่ครับพี่ชบาตานี คุณตายูริ คุณอธิฏฐาน พี่ฅนสยาม ขอบพระคุณมากครับ...

ความคิดเห็นที่ 6

(0)

ฅนสยาม วันที่ : 31/12/2011 เวลา : 17.16 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/khonsiam

โหวต 3 คน โหวตเรียบร้อยแล้ว...

น่าไปเยือนชมมากครับ..

สวัสดีปีใหม่ครับ..ครูแผน..

ความคิดเห็นที่ 5

(0)

อธิฏฐาน วันที่ : 31/12/2011 เวลา : 16.08 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/sandstone
จะปิดทองหลังองค์พระปฏิมา

ส.ค.ส. ๒๕๕๕

ศกใหม่จงพรั่งพร้อม...........บริบูรณ์
เกียรติยศเรืองจำรูญ...........ผ่องแผ้ว
สินทรัพย์เพิ่มทวีคูณ....เริงรื่น...นิรันดร์เฮย
ใจกระจ่างดังรวีแก้ว........รุ่งฟ้าอรุณฉาย

สวัสดีปีใหม่ค่ะคุณครูแผน

ความคิดเห็นที่ 4

(0)

popladda วันที่ : 31/12/2011 เวลา : 16.06 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/lamjuan

สวัสดีปีใหม่ครับครูแผน

ความคิดเห็นที่ 3

(0)

ชบาตานี วันที่ : 31/12/2011 เวลา : 15.39 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/chabatani

ขอบคุณสิ่งดี ๆ ที่มอบให้ค่ะ
สวัสดีปีใหม่ ๒๕๕๕ ขอให้มีสุขภาพร่างกายที่แข้งแรง มีความสุขทุกๆวันนะคะ

ความคิดเห็นที่ 2

(0)

สอนสุพรรณ วันที่ : 31/12/2011 เวลา : 15.17 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/phaen

ขอบคุณมากครับคุณชมพู่แก้มแหม่ม พรอันประเสริฐขอให้บังเกิดสัมฤทธิผล แด่ผู้ประสาทพรเช่นเดียวกันด้วยครับ...

ความคิดเห็นที่ 1

(0)

ชมพู่แก้มแหม่ม วันที่ : 31/12/2011 เวลา : 15.08 น.
http://oknation.nationtv.tv/blog/prisanasweetsong
" ที่นี่มีเพลง ที่นี่มีเพื่อน รักเพื่อนไม่ขาดเพลง รักเพลงไม่ขาดพื่อน " สโลแกนของครูชาลี อินทรวิจิตร ...บ้านหลังที่ 2 : http://www.oknation.net/blog/prisanasweetsong2

งดงามค่ะ

สวัสดีปีเก่าต้อนรับบีใหม่ค่ะ ครูแผน

ขอให้มีความสุขมากๆ นะคะ คิดหวังสิ่งใดขอให้สมความปราถนาทุกสิ่ง ทุกอย่าง ร่ำรวยเงินทอง ทรัพย์ศฤงคาร สุขกายสุขใจ ปราศจากทุกข์ใดๆ ทั้งสิ่นทั้งปวง ค่ะ

แสดงความคิดเห็น

ถึง บล็อกเกอร์ ทุกท่าน โปรดอ่าน ด้วยทาง บริษัท จีเอ็มเอ็ม แกรมมี่ จำกัด (มหาชน) ได้ติดต่อขอความร่วมมือ มายังเว็บไซต์และเว็บบล็อกต่าง ๆ รวมไปถึงเว็บบล็อก OKnation ห้ามให้มีการเผยแพร่ผลงานอันมีลิขสิทธิ์ ของบริษัท จีเอ็มเอ็ม แกรมมี่ฯ บนเว็บ blog โดยกำหนดขอบเขตของสิ่งที่ห้ามทำ และสามารถทำได้ ดังนี้ ห้ามทำ - การใส่ผลงานเพลงต้นฉบับให้ฟัง ทั้งแบบควบคุมเพลงได้ หรือซ่อนเป็นพื้นหลัง และทั้งที่อยู่ใน server ของคุณเอง หรือ copy code คนอื่นมาใช้ - การเผยแพร่ file ให้ download ทั้งที่อยู่ใน server ของคุณเอง หรือฝากไว้ server คนอื่น สามารถทำได้ - เผยแพร่เนื้อเพลง ต้องระบุชื่อเพลงและชื่อผู้ร้องให้ชัดเจน - การใส่เพลงที่ร้องไว้เอง ต้องระบุชื่อผู้ร้องต้นฉบับให้ชัดเจน จึงเรียนมาเพื่อโปรดปฎิบัติตาม มิเช่นนั้นทางบริษัท จีเอ็มเอ็ม แกรมมี่ฯ จะให้ฝ่ายดูแลลิขสิทธิ์ ดำเนินการเอาผิดกับท่านตามกฎหมายละเมิดลิขสิทธิ์ OKNATION กฎกติกาการเขียนเรื่องและแสดงความคิดเห็น 1 การเขียน หรือแสดงความคิดเห็นใด ๆ ต้องไม่หมิ่นเหม่ หรือกระทบต่อสถาบันชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์ หรือกระทบต่อความมั่นคงของชาติ 2. ไม่ใช้ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่นในทางเสียหาย หรือสร้างความแตกแยกในสังคม กับทั้งไม่มีภาพ วิดีโอคลิป หรือถ้อยคำลามก อนาจาร 3. ความขัดแย้งส่วนตัวที่เกิดจากการเขียนเรื่อง แสดงความคิดเห็น หรือในกล่องรับส่งข้อความ (หลังไมค์) ต้องไม่นำมาโพสหรือขยายความต่อในบล็อก และการโพสเรื่องส่วนตัว และการแสดงความคิดเห็น ต้องใช้ภาษาที่สุภาพเท่านั้น 4. พิจารณาเนื้อหาที่จะโพสก่อนเผยแพร่ให้รอบคอบ ว่าจะไม่เป็นการละเมิดกฎหมายใดใด และปิดคอมเมนต์หากจำเป็นโดยเฉพาะเรื่องที่มีเนื้อหาพาดพิงสถาบัน 5.การนำเรื่อง ภาพ หรือคลิปวิดีโอ ที่มิใช่ของตนเองมาลงในบล็อก ควรอ้างอิงแหล่งที่มา และ หลีกเลี่ยงการเผยแพร่สิ่งที่ละเมิดลิขสิทธิ์ ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบหรือวิธีการใดก็ตาม 6. เนื้อหาและความคิดเห็นในบล็อก ไม่เกี่ยวข้องกับทีมงานผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซต์ โดยถือเป็นความรับผิดชอบทางกฎหมายเป็นการส่วนตัวของสมาชิก คลิ้กอ่านเงื่อนไขทั้งหมดที่นี่" OKnation ขอสงวนสิทธิ์ในการปิดบล็อก ลบเนื้อหาและความคิดเห็น ที่ขัดต่อความดังกล่าวข้างต้น โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ต่อเจ้าของบล็อกและเจ้าของความคิดเห็นนั้นๆ
		กลับไปหน้าที่แล้ว กลับด้านบน

Thailand Blog Awards 2010

รางวัลรองชนะเลิศ อันดับ 1 ประเภท Education Blog

View All

หุ่นกระบอก

ไหว้ครูเบิกโรงหุ่นกระบอก

View All

[ Add to my favorite ] [ X ]

<<	ธันวาคม 2011					>>
อา	จ	อ	พ	พฤ	ศ	ส
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30	31