งานจิตรกรรมของเวียดนามอีกประเภทหนึ่ง ที่มีลักษณะโดดเด่นเป็นศิลปะประจำชาติก็คือ จิตรกรรม “รักสี” เวียดนาม ซึ่งสามารถพบเห็นได้โดยทั่วไปในห้องแสดงภาพ (gallery) หอศิลป์ (art gallery) ตลาดนัดศิลปะ (Art Market) และพิพิธภัณฑ์ (Museum) ที่มีอยู่ตามเมืองใหญ่ๆ ของประเทศเวียดนาม

“รัก” เป็นชื่อยางไม้ชนิดหนึ่ง เป็นวัสดุที่ได้จาก “ต้นรัก” [lac tree (ภาษาพฤกษศาสตร์ ; melanorrhoea usitata)] คือ ต้นไม้ยืนต้นขนาดย่อม การนำยางรักจากต้นรักมาใช้ ทำด้วยการกรีด หรือ สับด้วยมีดที่ลำต้นรัก ให้เป็นรอยยาวๆ ยางรักจะไหลออกมาตามรอยที่กรีด หรือสับนั้น นำภาชนะเข้ารองรับน้ำยางรักเป็นคราวๆ เก็บรวบรวมไว้ ใช้งานตามขนาดที่ต้องการ

รัก หรือ ยางรัก มีคุณลักษณะเป็นยางเหนียว สามารถเกาะจับพื้นของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ที่ประสงค์จะทา หรือ ถมทับ หรือ เคลือบผิวได้ดี มีคุณสมบัติที่ทำให้ผิวพื้นซึ่งทา หรือ เคลือบรัก เป็นผิวมันภายหลังรักแห้งสนิท มีคุณภาพคงทนต่อ ความร้อน ความชื้น กรด หรือ ด่างอ่อนๆ และ ยังเป็นวัสดุที่ใช้เชื่อมสมุก หรือ สีเข้าด้วยกัน เชื่อมระหว่างผิวพื้นกับวัสดุ สำหรับตกแต่ง เช่น กระจกสี เปลือกหอย และ ยังใช้ผสมสีเข้าด้วยกัน มาแต่โบราณกาล งานศิลปกรรมที่ประกอบด้วยรัก ลักษณะใดลักษณะหนึ่งตามที่กล่าวมานี้ เรียกว่า “เครื่องรัก” หรือ “งานเครื่องรัก”

“รัก” เวียดนาม มีความแตกต่างจากรักของไทยตรงที่คุณภาพของยางรัก การจัดเก็บยางรักจากต้นรักของไทยเราเก็บใส่ปี๊บ ส่วนของเวียดนามจะใส่ภาชนะที่ทำจากเครื่องเคลือบดินเผา ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นจึงส่งผลที่ต่างกัน คือ การเก็บใส่ปี๊บ ยางรักจะเป็นสีดำ ส่วนการใส่ภาชนะที่ทำจากเครื่องเคลือบดินเผา ยางรักจะไม่เปลี่ยนสีไปจากเดิมมากนัก 

ผู้เขียนเคยอบรมปฏิบัติการจิตรกรรมรักสีเวียดนามกับอาจารย์ Le Viet Trung ได้ทดลองนำยางรักไทยผสมสีฝุ่นตามกรรมวิธีของจิตรกรรมรักสีเวียดนามแล้ว ปรากฏว่าสีที่ผสมกับยางรักไทยไม่คงความเป็นสีเดิมเหมือนกับยางรักเวียดนาม จึงไม่สามารถที่จะนำมาทำจิตรกรรมรักสีได้

จิตรกรรมรักสีเวียดนาม มีเทคนิควิธีการทำไม่ต่างจากการเขียนภาพจิตรกรรมผ้าไหม คือ ใช้เวลานานมาก เริ่มจากการเตรียมพื้นรักบนแผ่นไม้ จากนั้นก็ร่างภาพ สร้าง Layer โดยการลงสีไปที่ละชั้นๆ ปิดแผ่นเงินเปลว (เมื่อทำปฏิกิริยากับยางรักจะเปลี่ยนเป็นสีทอง ดูเหมือนว่าปิดทองคำเปลว) และการทำเทคนิค “เปลือกไข่” ทั้งหงายและคว่ำเปลือกไข่ให้ได้ผลตามที่ต้องการ

จากนั้นก็นำไปบ่มในตู้บ่มรักจนแห้ง แล้วเอาออกมาขัดด้วยกระดาษทรายน้ำ ขัดให้เกิดผลตาม Layer ที่เราได้สร้างไว้ กระบวนการนี้สำคัญมาก หากขัดน้อยไป หรือมากไปก็จะส่งให้เกิดผลอีกแบบหนึ่งได้ครับ 






จิตรกรรมรักสีเวียดนามที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะแห่งชาติ ฮานอย



เรื่องราวและเนื้อหาภายในภาพ ส่วนใหญ่จะเป็นการแสดงออกถึงความรักชาติของคนเวียดนาม ภาพของท่านผู้นำประเทศลุงโฮ (โฮจิมินห์) ภาพสะท้อนวิถีชีวิตวัฒนธรรมท้องถิ่น และภาพธรรมชาติ















แหล่งผลิตงานจิตรกรรมรักสีเวียดนามทางตอนเหนือของประเทศ เรื่องราวภายในงานจะมีลักษณะของการทำเพื่อการค้าเป็นหลักครับ



วิธีการร่างภาพจิตรกรรมรักสีเวียดนามของนักศึกษาชั้นปีสุดท้าย วิทยาลัยศิลปะเว้







ขั้นตอนการลงสีฝุ่นผสมกับยางรัก



เทคนิคการใช้ “เปลือกไข่” ในงานจิตรกรรมรักสีเวียดนาม








ข้อมูลอ้างอิง : http://www.changsipmu.com/lacquering_p01.html