นานมาแล้วที่ได้มีโอกาสชมภาพยนตร์สารคดีในโรงภาพยนตร์ นับตั้งแต่เรื่อง “สัตว์โลกผู้น่ารัก” ไม่แน่ใจว่าฉายปีไหนแต่ก็นานพอดู ในเวลาติดๆกันที่จำได้ก็คือ “สัตว์โลกหฤโหด” หลังจากนั้นภาพยนตร์สารคดีก็ดูเหมือนไม่ได้กลับมาฉายในโรงภาพยนตร์ในเมืองไทยอีก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อภาพยนตร์กระแสหลักและเอาใจตลาดมีอิสระในการกระหน่ำโรงฉายอย่างมากมายในยุคที่เปิดเสรีการนำเขาม้วนฟิล์มจากต่างประเทศ ภาพยนตร์สารคดีมีดีพอเพียงแค่เป็นหนังแผ่นราคาถูกสำหรับฉายให้เด็กๆดู ถ้าจะมีสารคดีสักเรื่องไม่นานมานี้ก็คงเป็นสารคดีเกี่ยวกับชีวิตเพนกวินที่ชื่อ The Emperor’s Journey ที่กลายเป็นสารคดีเข้าขั้นดราม่าแต่ก็เป็นการชมแบบแผ่นไม่ว่าจะน่าประทับใจเพียงไหน จนกระทั่งยุคกระแสของการอนุรักษ์ธรรมชาติเกิดขึ้นในปัจจุบัน สารคดีเริ่มเป็นที่สนใจอีกครั้งเมื่อภาพยนตร์สารคดีดีๆทะยอยออกมาอย่างต่อเนื่องและเป็นที่กล่าวถึงในวงกว้าง และเมื่อสตูดิโอดิสนีย์เริ่มจับจ้องตลาดสารคดีโดยเปิดสตูดิโอเฉพาะก็ประสบความสำเร็จอย่างรวดเร็วเมื่อเริ่มต้นด้วย ‘Earth’ ที่นำภาพยนตร์สารคดีทางโทรทัศนืมาตัดต่อใหม่เพื่อเขาฉายโรงภาพยนตร์ และปี 2010 ก็ได้ฤกษ์ของการปล่อยเรื่องที่สองคือ ‘Oceans’ ที่คราวนี้เป็นการถ่ายทำเพื่อเป็นภาพยนตร์จอเงินโดยเฉพาะ และยังได้ผู้ส่ร้างชาวฝรั่งเศสอย่าง Jacques Perrin ที่มีผลงานทั้งด้านการแสดงและผลิตภาพยนตร์โดยเฉพาะภาพยนตร์สารคดีก็มีผลงานอย่าง Microcosmos และ Le Peuple Migrateur (Winged Migration) สารคดีเกี่ยวกับแมลงและนกตามลำดับที่เป็นผลงานระดับรางวัลที่ผู้ชมทั่วโลกรู้จัก แต่ที่สำคัญ Oceans ได้ลงโรงฉายในโรงภาพยนตร์ในกรุงเทพฯเสียด้วยแม้จะในวงแคบก็ตาม

Oceans เป็นภาพยนตร์สารคดีที่ใช้เวลาถ่ายทำ 4 ปี กับการสำรวจกว่า 50 แห่งในท้องทะเลทั่วโลก และถ่ายภาพสัตว์แห่งท้องทะเลมากกว่า 80 สายพันธุ์ ที่เป็นลักษณะของการติดตามอย่างใกล้ชิดทั้งสายพันธุ์ใหญ่ๆอย่างวาฬ สายพันธุ์นักล่าแห่งมหาสมุทรอย่างฉลามขาว และสายพันธุ์เล็กอย่างฝูงปลาซาดีนที่เป็นห่วงโซ่อาหารขั้นต่ำแก่สายพันธ์อื่นๆ นอกจากนั้นยังลงไปสัมผัสในห้วงลึกของมหาสมุทรที่มีความลึกลับมากมายที่มนุษย์เองยังขาดองค์ความรู้อีกมาก Jacques Perrin ให้สัมภาษณ์ว่าวัตถุประสงค์หลักของการนำเสนอ  Oceans คือการให้มนุษย์ได้เห็นความหลากหลายของธรรมชาติและการกลมกลืนของการอยู่รวมกันของชีวิตที่มีวิวัฒนาการมานานเกินกว่าวัฒนธรรมของมนุษย์และอยากจะสื่อสารให้มนุษย์ได้มีความรู้สึกอยากจะปกป้องธรรมชาติเหล่านี้ก่อนที่จะสายเกินไป หลายๆภาพจึงเป็นความมหัศจรรย์ที่ไม่ต้องใช้ special effect ใดๆเลย เช่น ฝูงปูทะเลใต้ก้นมหาสมุทรยกทัพเข้าต่อสู้กันเหมือนฉากเหล่าโครงกระดูกโจรสลัดยกทัพเดินใต้ทะเลใน Pirate of the Caribbean ภาพของหลากหลายชีวิตที่ธรรมชาติบรรจงสร้างหน้ากากที่แตกต่างแต่ก็มากความหมาย หรือภาพของเหล่าวาฬหลายๆตัวที่เหมือนฉลองกันอยู่ริมฝั่งเป็นภาพที่หาดูได้ยากยิ่ง  ซึ่งภาพเหล่านี้อาจจะไม่มีให้เห็นอีกถ้ามนุษย์ยังคุกคามมหาสมุทร่มากขึ้นๆในทุกๆวัน

ภาพยนตร์เริ่มต้นที่เด็กน้อยตั้งคำถามว่า “มหาสมุทรคืออะไร” คำถามนี้ดูง่ายเหลือเกินแต่คงไม่มีมนุษย์ผู้ใดตอบได้ถูกต้อง บทเพลงแรกของมหาสมุทรก็เริ่มต้นเหมือนบทกวีที่ร่ายโดยนักประพันธ์ลือนาม เหล่าสิ่งมีชีวิตต่างเริงร่าในมหาสมุทรที่มากปริศนาและน่าค้นหา ธรรมชาติก็สร้างความกลมกลืนให้อย่างงดงาม การอพยพย้ายถิ่นของเหล่าปลาเป็นไปอย่างอิสระเสรีตามคลื่นกระแสน้ำที่สืบทอดมาหลายร้อยล้านปี การพึ่งพากันอย่างสมบูรณ์ของธรรมชาติ เหล่าปลาใหญ่ออกล่าปลาเล็กที่จับกลุ่มรวมกันขนาดใหญ่เปลี่ยนรูปร่าง ตามจังหวะเหมือนจังหวะเพลงละตินที่รวดเร็วและรับจังหวะกันทั้งผู้ล่าและผู้ถูกล่า เหมือนผลงานศิลปะที่ถูกธรรมชาติสร้างสรรค์อย่างเหมาะเจาะ เหล่าฝูงนกนางนวลบนท้องฟ้าก็พุ่งดำดิ่งลงสู่พื้นน้ำเหมือนฝูงบินกามิกาเซ่เพื่อจับเหล่าซาดินเป็นเหยื่อ และเมื่อการพึ่งพากันแห่งโซ่อาหารจบลงเหมือนมิตรภาพแห่งท้องทะเลได้บังเกิด บทเพลงก็แปรเปลี่ยนเป็นดนตรีคลาสสิค เงียบสงบและผ่อนคาย เหล่าสายพันธุ์แม้จะออกล่ากันยามหิวโหยก็แหวกว่ายคู่กันเหมือนมิได้มีอะไรเกิดขึ้น สะท้อนให้เห็นธรรมชาติได้สร้างความพอเพียงและสมดุลย์ให้กับทุกชีวิตไม่ขาดไม่เกิน

ภาพยนตร์สารคดีถ้าขาดการคุกคามจากมนุษย์ก็อาจจะขาดองค์ประกอบที่สมบูรณ์ บทเพลงแห่งการโหยหวนเหมือนเพลงสวดส่งวิญญาณก็เกิดขึ้นด้วยฝีมือของมนุษย์ในที่สุด แม้ Oceans จะเน้นความสวยงามของชีวิตแต่ภาพของการคุกคามของฝีมือมนุษย์ก็ทำให้ผูชมได้ตระหนักถึงความบริโภคที่ไร้ความพอดีของเผ่าพันธุ์ที่มุ่งแต่ทำลาย ภาพของปลาฉลามที่ถูกมนุษย์เฉือนเอาแค่ส่วนหูฉลามก่อนจะโยนทิ้งลงท้องทะเล ให้ปลาฉลามนักล่าแห่งท้องทะเลค่อยๆตายอย่างช้าๆ ภาพโรงงานอุตสาหกรรมที่ปล่อยของเสียลงมหาสมุทรมากมายจนทำลายนิเวศน์ของสิ่งมีชีวิตรอบๆ ภาพดาวเทียมที่ของเสียจากฝั่งลุกลามสู่พื้นน้ำคงเป็นเสียงร้องที่โหยหวนถ้ามหาสมุทรจะสามารถจะเปล่งเสียงออกมาได้ และมีเพียงมนุษย์เท่านั้นที่จะใช้เวลาเพียงไม่กี่สิบปีทำลายสิ่งมีชีวิตต่างๆที่มีวิวัฒนาการมากมายเป็นล้านๆปีลงได้ Oceans อาจจะส่งท้ายด้วยบทเพลงที่น่าเศร้าแต่ก็ส่งสัญญาณบางอย่างทิ้งท้ายอย่างน่าสนใจที่ว่า โลกมีการปรับสมดุลย์ตัวเองอยู่เสมอ และการคุกคามของมนุษย์อย่างไม่หยุดหย่อนอาจจะต้องเผชิญกับบทเพลงที่เกรี้ยวโกรธของธรรมชาติในไม่ช้าไม่นานนี้ก็เป็นได้ และมันก็คงขึ้นอยู่กับมนุษย์เองว่าอยากให้บทเพลงแห่งมหาสมุทรจบลงด้วยแบบใดก่อนที่มันจะสายเกิน

ตัวอย่างภาพยนตร์

123