บ้านปลา…3ปีที่คลองเคียน   เสกสรร ชัญถาวร

หลังสึนามิผ่านไปกว่า6ปี หลายชุมชนในพื้นที่ประสบภัยสึนามิ 6 จังหวัด ก็ได้กลับมาสู่ภาวะปกติ  คนในพื้นที่ต่างทำมาหาเลี้ยงชีพของตนเองต่อไป แต่ก็ยังเชื่อว่ายังต้องเกิดภัยสึนามิอีกแน่นอนแต่ไม่รู้ว่าจะเมื่อไหร่ ขณะอีกสถานการณ์หนึ่งซึ่งหลายคนเริ่มสนใจและหลายพื้นที่ก็ประสบปัญหากับตนเองก็คือภัยธรรมชาติโดยอย่างอุทกภัยและวาตภัย โดยเฉพาะการเกิดขึ้นนอกช่วงมรสุมหรือฤดูฝนนั่นเองซึ่งไม่เคยปรากฏมาก่อน และความรุนแรงที่เกิดขึ้นก็ยิ่งสะท้อนให้เห็นว่าเรายังไม่มีแผนหรือประสบการณ์ในการที่จะรับมือกับเรื่องดังกล่าวเลย โดยเฉพาะอย่างยิ่งชุมชนชายฝั่งที่มีอาชีพหลักในการทำประมง ที่กระทบวิถีชีวิต รายได้ของคนในชุมชนอย่างเลี่ยงไม่ได้ เพราะอาชีพ ล้วนต้องอาศัยทรัพยากรธรรมชาติและสภาพอากาศ ฤดูการที่เหมาะสมเป็นสำคัญ

ตำบลคลองเคียน ก็เป็นอีกพื้นที่หนึ่งที่ตั้งติดชายฝั่งทะเล ที่หนีไม่พ้นกับผลกระทบดังกล่าว การทำประมงเป็นอาชีพหลัก เริ่มไม่คุ้มค่า เพราะหาสัตว์น้ำได้น้อยลงอย่างน่าตกใจ คุณวรชาติ นันทบุตร สมาชิกอบต.บ้านหาดทรายเปลือกหอยหนึ่งในหมู่บ้านตำบลคลองเคียน และเป็นคณะทำงานการจัดการด้านสิ่งแวดล้อมของตำบล ยังเล่าว่า สาเหตุหนึ่งที่ชาวประมงทุกคนพูดถึงคือ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ แต่ภาษาที่ชาวบ้านพูดกันง่ายๆคือ “น้ำเปลี่ยนหรือน้ำเสีย อากาศเปลี่ยน” ยกตัวอย่างเช่นชาวประมงบ้านหินร่ม ซึ่งหากุ้งเป็นหลัก โดยใช้อวนลอย จะรู้ว่าช่วงไหนมีกุ้ง โดยใช้ภูมิปัญญาแต่เดิมว่า ช่วงน้ำเดิน(น้ำใหญ่)ช่วง 12-14ค่ำจะสามารถออกไปจับกุ้ง และในช่วงเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ซึ่งเป็นช่วงลมมรสุม จะเข้าฤดูฝน จะมีฝนตกหนักในบางพื้นที่ ซึ่งช่วงดังกล่าวจะเป็นช่วงที่ชาวประมงสามารถจับกุ้งได้เป็นจำนวนมาก แต่ปัจจุบันหาไม่ได้แล้ว ซึ่งยังมีทั้งผู้จับสัตว์น้ำประเภทอื่นๆที่มีลักษณะเหมือนกัน  จากสถานการณ์นี้ หลายครอบครัวต้องพยายามหาอาชีพอื่นๆเป็นอาชีพหลักแทน เช่นการทำสวนยาง การปลูกปาล์ม ซึ่งหลายพื้นที่ก็เป็นต้องแผ้วถางป่าก็นำปัญหาอื่นๆตามมาอีก หรือพายเรือรับจ้างในช่วงท่องเที่ยว แต่ก็ทำได้ช่วงระยะเวลาหนึ่ง และนับวันการแข่งขันก็เริ่มสูงขึ้น 

จากการใช้ประโยชน์ด้วยตัวเองของคนในชุมชน และการเฝ้าสังเกตของชาวบ้านผู้นี้ จึงทำให้เรารู้ว่าการทำบ้านปลาเพื่อเพิ่มทรัพยากรสัตว์น้ำ ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่สามารถทำให้เกิดความมั่นคงทางด้านอาหารหรืออาชีพของชุมชน ภายใต้สถานการณ์ที่ไม่อาจจะคาดเดานี้ได้อีกทางหนึ่ง ซึ่งทั้งนี้ก็ต้องได้รับความร่วมมือจากชุมชนและผู้เกี่ยวข้องทั้งการใช้ประโยชน์และการดูแล ให้เกิดการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนต่อไป