ปาฐกถานายปรีดีฯ...จะมีทางได้ประชาธิปไตยโดยวิธีสันติหรือไม่
(ตอนที่ 2)

นายปรีดี พนมยงค์

ปาฐกถาของ นายปรีดี พนมยงค์
เรื่อง "จะมีทางได้ประชาธิปไตยโดยวิธีสันติหรือไม่"
แสดงในงานประชุมประจำปี
นักเรียนไทยในสหพันธรัฐเยอรมัน
เมื่อวันที่ ๓๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๖

นายปราโมทย์ พึ่งสุนทร ผู้จัดพิมพ์
ครั้งที่ ๑ กันยายน ๒๕๑๖

(ความท้ายตอนที่แล้ว)
การวิวัฒน์อวัยวะของกระบี่นั้น เนื่องจากความอุตสาหะ
ของกระบี่ ที่พยายามหาอาหารเพื่อดำรงชีพให้มาก
และดีขึ้นกว่าลิงและสัตว์ทั้งหลายอื่น
ในการนั้น กระบี่ก็ต้องออกแรงงานทางกาย และ
พยายามใช้มือของตนให้มีสมรรถภาพยิ่งขึ้น

***

ตอนที่ ๒

อวัยวะ รวมทั้งมือของกระบี่
ก็ค่อยๆ วิวัฒน์ฯ ทีละนิดๆ
ในระหว่างเวลาหลายแสนปี
จึงสามารถเอาหินมาทำเป็นเครื่องมือ
ในการผลิตวัตถุ สิ่งจำเป็น
แก่การดำรงชีพได้

กระบี่จึงหมดสภาพเป็นสัตว์เดรัจฉาน
คือวิวัฒน์เป็นมนุษยชาติ

ความต่างกันในขั้นพื้นฐาน
คือ สัตวชาติแม้จะพัฒนาสูงสุดเป็นกระบี่
แต่ก็ยังไม่สามารถทำเครื่องมือผลิตได้

ส่วนมนุษยชาติ สามารถทำและใช้
เครื่องมือการผลิตได้

หรือจะกล่าวอีกอย่างหนึ่งว่า

มนุษยชาติ คือสัตว์ที่สามารถทำ

เครื่องมือการผลิตได้

จากรากฐานนั้น ความคิดของมนุษยชาติ
ก็เกิดขึ้นและพัฒนาไปตามลำดับว่า
มนุษยชาติจะควรสัมพันธ์กันอยู่ในสังคม
โดยวิธีใด จึงจะสอดคล้องกับพลังการผลิต
คือเครื่องมือกับคนที่สามารถทำและใช้
เครื่องมือนั้น เพื่อสังคม จะได้ผลผลิตมาก
และดีที่สุด ตามสภาพของพลังการผลิตนั้น

ความคิดดังกล่าวนี้ จึงเป็นทัศนะสังคม
ที่เป็นหลักนำในการดำเนินชีวิตทางสังคม
ซึ่งก็วิวัฒน์ไปตามการวิวัฒน์
ของพลังการผลิตในยุคต่อๆ มา

ต่อมา มนุษย์ได้พัฒนาเครื่องมือหินและโลหะ

ให้ประณีตขึ้น  สามารถใช้เครื่องมือนั้น

ทำการเพาะปลูก

สามารถจับสัตว์ เช่น วัวควาย ม้า

มาใช้เป็นพาหนะและเป็นแรง

ในการเพาะปลูกและลากจูง

มนุษย์จึงทำการผลิตปัจจัย

ในการดำรงชีพได้มากขึ้น

หัวหน้าสังคมซึ่งเป็นผู้มีอำนาจก็ใช้อำนาจ
หวงกันที่ดินในบริเวณที่สังคมของตนตั้งอยู่
นั้นเป็นของๆ ตนโดยเฉพาะ

ส่วนสมาชิกในสังคมก็ถูกถือว่าเป็นทรัพย์สิน
ของหัวหน้าสังคม ซึ่งมีอำนาจใช้คนในสังคม
ให้ทำงานอย่างสัตว์พาหนะ

ในสมัยโน้น สังคมน้อยๆ ที่กระจายกันอยู่นั้น
มีการต่อสู้ทางอาวุธเพื่อล่ามนุษย์ต่างสังคม
เอามาใช้งานอย่างสัตว์พาหนะ

ดังนั้น สังคมประชาธิปไตยแบบปฐมกาล

จึงเปลี่ยนเป็นสังคมทาษ

เราจะเห็นได้ว่า มนุษยชาติในยุคนั้น

ได้ระบบทาษ โดยวิธีที่ผู้มีเครื่องมือการผลิต

ใช้กำลังอาวุธบังคับ จึงไม่ใช่วิธีสันติ

แต่หัวหน้าสังคม ซึ่งมีอำนาจใช้กำลังอาวุธ

นั้นเสียเอง การกระทำของเขา แม้ผิดกฎ

อันเป็นจริยธรรมของมนุษยชาติ

แต่ไม่ผิดกฎหมาย

มนุษย์ได้ปรับปรุงเครื่องมือการผลิต
ให้มีสมรรถภาพยิ่งๆ ขึ้น
ครั้นแล้ว ก็มีเครื่องมือหัตถกรรม
สามารถผลิตสิ่งของได้หลายอย่างหลายชนิด
อีกทั้งได้ขยายการเพาะปลูกในที่ดินกว้างขวางยิ่งขึ้น

การที่จะใช้ทาษอยู่แต่ในครัวเรือน
ก็ไม่อาจที่จะทำการผลิต
ในที่ดินกว้างใหญ่ของหัวหน้าสังคมได้ผล

ฉะนั้น หัวหน้าสังคม ซึ่งถือว่า เป็นเจ้าของที่ดิน
ในสังคม จึงต้องผ่อนผันโดยวิธีสันติ
เพื่อเห็นแก่ประโยชน์ของตนเอง
ให้ทาษมีเสรีภาพยิ่งขึ้น
โดยให้ทาษบางส่วนอยู่ประจำเป็นเอกเทศ
ในที่นา ซึ่งอยู่ห่างจากบ้านของนายทาษ

ทาษส่วนนี้มีลักษณะเปลี่ยนจากเดิมคือ
เป็นข้าไพร่ที่ทำการเพาะปลูกในที่ดิน
โดยตนเองต้องส่งผลผลิตส่วนใหญ่
เป็นบรรณาการให้แก่หัวหน้าสังคม

หรือคำโบราณของไทยว่า "ส่งส่วย"

ซึ่งต่อๆ มา ได้เปลี่ยนเป็นการส่งเงิน
แทนผลิตผลให้แก่หัวหน้าสังคม
ซึ่งถือว่าเป็นเจ้าของที่ดินทั่วทั้งหลาย
ในเขตแคว้นนั้นๆ

ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ในสังคม
จึงเปลี่ยนมาเป็นระบบที่เรียกเป็น
ภาษาเยอรมัน "Feudalsystem"
ภาษาฝรั่งเศสว่า "Syst'eme f'eodal"
อังกฤษ "Feudal System"
ซึ่งมีผู้แปลเป็นภาษาไทยว่า "ระบบศักดินา"

คือฝ่ายหนึ่งเป็นเจ้าศักดินา
ซึ่งมีอันดับลดหลั่นกันตามขนาดและ
ความสำคัญของเขตแคว้น
เช่น ในดินแดนเยอรมันนี Freiherr, Graf,
Prinz, Furst, Herzog
ซึ่งบางเขตแคว้นเป็นรัฐเอกราช
ส่วนบางเขตแคว้นก็ขึ้นต่อ Konig และ Kaiser
ที่เป็นยอดสูงสุดของเจ้าศักดินา
ในดินแดนฝรั่งเศสมี Baron, Vicomte, Marquis,
Due, Prince, Roi, Empereur

ในดินแดนอังกฤษมี Baron, Viscount,
Earl, Marquess, Due, Prince, King
(ครั้งหนึ่ง Queen และ King อังกฤษ
เป็น Empress และ Emperor ของ India
ด้วย) ในดินแดนอินเดีย ได้แก่ ราชา,
มหาราชา ฯลฯ

ส่วนราษฎรในสังคมศักดินานั้น มีฐานะเป็น
"Serf" หรือ "ข้าศักดินา" ตรงกับภาษาไทย
ว่า "ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน"

(โปรดติดตามตอนต่อไป)

***
ที่มาข้อมูลและภาพ :
หนังสือปาฐกถาของนายปรีดี พนมยงค์
เรื่อง "จะมีทางได้ประชาธิปไตยโดยวิธีสันติหรือไม่"
แสดงในงานประชุมประจำปี
นักเรียนไทยในสหพันธรัฐเยอรมัน
เมื่อวันที่ ๓๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๖
(พิมพ์ที่ โรงพิมพ์นีติเวชช์ หน้าพระลาน
กรุงเทพมหานคร, ๒๕๑๖.)
ขอขอบคุณ

ภาพ ดร.ปรีดี พนมยงค์ จากอินเตอร์เน็ต
ขอขอบคุณ