ต่อเนื่องจาก กลอนแปดสุภาพ ว่าด้วยเรื่องฉันทลักษณ์

กลอนแปด, กลอนแปดสุภาพ - ฉันทลักษณ์ ; เสียงวรรณยุกต์

21 พ.ย. 2552

สวัสดีมิตรสหายทุกท่าน

อย่าได้คิดว่า ni_gul อหังการ นำแบบแผนกวีมาอวดข่ม
มิได้ค่ะ หาใช่เช่นนั้นไม่

เอาเป็นว่าจากการศึกษางานและประวัติของสุนทรภู่ครูกวีเอกของโลกมาบ้าง และได้วิเคราะห์จากบรรยากาศในรั้ววังและบ้านเมืองในยุคที่ครูกวีสุนทรภู่เติบโตมานั้น

...ni_gul รู้สึกว่าสุนทรภู่มิใช่แค่กวีกลอนแปดเท่านั้น ท่านยังได้ถวายงานแก่พระมหากษัตริย์มามากกว่า ๑ พระองค์ ด้วยระยะเวลาที่ยาวนาน นับว่าช่วยให้พระมหากษัตริย์ได้ทรงสำราญกับงานอดิเรกของพระองค์ ถือว่าได้ถวายรับใช้ให้พระองค์ได้ปฏิบัติพระราชภารกิจได้อย่างราบรื่น (ก็คนเราในยุคนี้ก็คิดแก้ปัญหาทางการงานออกก็จากงานอดิเรกนี่แหละ บางคนก็ทำสวน บางคนก็ตีกอล์ฟ...การแก้ไขปัญหาในโครงการหลายพันล้านบางอย่างก็คิดได้ในสนามกอล์ฟก็มี)

..นับว่าตำแหน่งกวีในราชสำนักก็มีคุณแก่บ้านเมืองเช่นกัน อันพวกเราไม่ควรดูถูก กับทั้งยังต้องสำนึกในบุญคุณของกวีเหล่านั้นให้จงหนักด้วยซ้ำ

ก่อนหน้านั้นท่านสุนทรภู่อยู่ในรั้ววังของเจ้าของวังผู้ผูกพันและสร้างงานเรื่องไซซี...ในสถานที่แห่งนั้นคงอบอวลไปด้วยนักเลงกวีและนักอ่าน นักร้องเล่นเพลงกลอนและเพลงไทยมากมาย

...ท่านสุนทรภู่จึงน่าจะได้เสพงานกวีมากมายหลายแนว...

ในยุคที่ท่านยังเด็ก อันเป็นยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น ที่ต่อเนื่องจากยุคกรุงธนบุรี นิทานคำกลอนนับว่าเฟื่องอยู่มาก

อันนิทานคำกลอนนับว่ามีรูปฉันทลักษณ์ใกล้เคียงกับกลอนแปดมาก...น่าจะมีอิทธิพลต่องานกลอนแปดที่สุนทรภู่ได้นำมาใช้แต่งในงานของท่าน..(แล้วจะนำมาเล่าเก็บไว้ในภายหน้า)

และอีกอย่างหนึ่งฉันทลักษณ์ของกลอนแปด ni_gul เชื่อว่าน่าจะเป็นวัฒนาการสร้างสรรค์งานกานท์กลอนของไทย อันผูกพันนับเนื่องมาตั้งแต่ ร่าย ฉันท์ กาพย์ฉบัง กาพย์ยานี โคลง กลอนหก ฯลฯ จนมาลงตัวที่กลอนแปด อันท่านสุนทรภู่หยิบมาใช้เป็นลักษณะประจำตัวที่แสนถนัด

...และกลอนแปดสุภาพในแนวของครูกวีสุนทรภู่ที่มีสัมผัสนอก สัมผัสในที่แพรวพราย นับว่าเป็นเลิศโดดเด่น

อีกยังมีผลงานวรรณกรรมที่ลือลั่นในโครงเรื่อง เนื้อหา และอารมณ์กวีอันยากจักหาใครเทียบ...หากจะนับจากผลงาน และนับจากการคัดลอกลงสมุดไทยที่หอสมุดแห่งชาติเก็บรวมรวมไว้ ก็นับว่ามีผลงานของสุนทรภู่มากกว่าผู้ใด นั้นแสดงว่าผลงานของท่านมีผู้ยอมรับกันทั่วบ้านทั่วเมืองมาแต่สมัยของท่าน ลือเลื่องไปจนถึงประเทศเพื่อนบ้าน อย่างลาว และเขมรทีเดียว...นี้คือความยิ่งใหญ่ของท่าน
ni_gul จึงพยายามรวบรวมไว้เพื่อบันทึกเตือนใจตัวเอง กันลืม

ทั้งนี้เป็นการรวบรวมที่ยังไม่เป็นระบบจึงอาจจะมีถูกๆ ผิดๆ ก็เป็นได้...

ขอโทษไว้ ณ ที่นี้ด้วย ถ้าหากจะทำให้ใครรู้สึกไม่ค่อยสบอารมณ์

หากมิตรสหายใครผู้ใดได้แวะเวียนเข้ามาอ่านและพบเห็นสิ่งใดควรแก้ไขก็โปรดชี้แนะ และแจ้งไว้ที่นี่ด้วย จักขอบคุณมากๆ เลยละค่ะ

ยังรู้สึกรักภาษาไทย และรู้สึกขอบคุณในความโชคดีที่ได้เกิดมาเป็นคนไทย ขอบคุณบรรพบุรุษของไทยที่สร้างสรรค์และสืบสานงานกวีมาให้พวกเราได้เพลิดเพลิน

จากใจจริง

ni_gul

กลอนแปดสุภาพคณะหนึ่ง จะมี  4 วรรค ทุกวรรคมีแปดคำ

วรรคแรก เรียกว่า วรรคสดับ หรือ วรรคสลับ 
วรรคสอง เรียกว่า วรรครับ
วรรคสาม เรียกว่า วรรครอง
วรรคสี่ เรียกว่า วรรคส่ง

ที่พิเศษของกลอนแปดสุภาพนั้นอยู่ที่ใช้เสียงวรรณยุกต์ตามแบบแผนที่กำหนดชัดเจนต่างจากของกลอนเดิม

เสียงวรรณยุกต์ ที่นิยมว่าไพเราะ ใช้ดังนี้

วรรคสดับ หรือ สลับ ใช้ได้ทุกเสียงวรรณยุกต์ ควรเลี่ยง เสียงสามัญ ด้วยไพเราะน้อยที่สุด
วรรครับ นิยมใช้เสียง เอก โท จัตวา ห้ามใช้เสียงสามัญ
วรรครอง นิยมใช้เสียงสามัญ ตรี ควรเลี่ยงเสียงจัตวา เอก โท
วรรคส่ง นิยมใช้เสียงสามัญ ตรี ควรเลี่ยงเสียงจัตวา เอก โท

ทบทวนเสียงวรรณยุกต์

เสียงสามัญ     รอง กลอน เรียง การ เอย บุญ
เสียงเอก        แห่ง เยี่ยง ผัด หย่อน ปราด หมด สนุก
เสียงโท         ต้อง ถ้า เข้า แผ้ว
เสียงตรี          ร้อง รับ นับ รู้ ชก นก น้อย
เสียงจัตวา      เหลือ สาย เสียง เหมา สูง โผงผาง

 ขอหยิบยกกลอนครูระดับรางวัลมาอ้างอิงไว้เป็นตัวอย่างสอน

ตัวอย่างบทประพันธ์ที่ควรจำ

กลอนแปดสุภาพ

        กลอนสุภาพพึงจำมีกำหนด       กลอนหนึ่งบทสี่วรรคกรองอักษร
วรรคละแปดพยางค์นับศัพท์สุนทร         อาจยิ่งหย่อนเจ็ดหรือเก้าเข้าหลักการ
ห้าแห่งคำคล้องจองต้องสัมผัส            สลับจัดรับรองส่งประสงค์สมาน
เสียงสูงต่ำต้องเรียงเยี่ยงโบราณ            เป็นกลอนกานท์ครบครันฉันท์นี้เอย

ฐะปะนีย์ นาครทรรพ
ม.ล.บุญเหลือ เทพยสุวรรณ ประพันธ์

 เพชรน้ำหนึ่ง

กลอนเก้าคำจำไว้ด้อยไพ"เราะ" 
เขียนให้เหมาะแปดคำเพชรน้ำหนึ่ง 
แต่ละวรรคหนักแน่นดุจแกน"กลึง" 
กลอนจะ"ซึ้ง"ติดใจและให้คุณ 

คำสุดท้ายวรรคแรกแยกพิ"เศษ"
สามัญ"เขต"หวงห้ามตามเกื้อหนุน
ท้ายวรรคสองต้องรู้อยู่เป็น"ทุน"
เอก-โท"จุน"จัตวาประ"พนธ์"

ท้ายวรรคสามวรรคสี่นี้จำ"มั่น"
เสียงสามัญ-ตรีใช้ได้ทุก"หน"
สัมผัสซ้ำจำจดงดปะ"ปน"
จงคิด"ค้น"ถ้อยคำที่จำ"เป็น"

ไม้ไต่คู้ใช้กับไม้ไต่"คู้"
เมื่อฟังดูเด่นดีทั่งที่"เห็น"
เสียงสั้นยาวก้าวก่ายหลายประ"เด็น"
อย่าบำ"เพ็ญ"พ้องกันนิรัน"ดร

อย่าเขียนให้ใจความตามเพ้อ"นึก"
จงตรองตรึกตระหนักเรื่อง"อักษร
คติธรรมนำใส่ให้สัง"วร"
รวมสุน"ทร"ถ้อยไว้ให้งด"งาม"

จุดจบก็ขอให้กินใจหน่อย
มิควร"ปล่อย"เปะปะเหมือนสะ"หนาม"
จบให้เด่นเห็นชัดจำกัด"ความ"
ให้ตรง"ตาม"เค้าโครงเรื่องโยง"ใย"

เขียนเสร็จสรรพกลับมาตรวจตราผิด"
ตรวจชนิดเรียงตัวทั่วกันใหม่
เมื่อเห็นเพราะเหมาะดีจี้หัว"ใจ"
จึงเผย"ให้"ประชาชนตรา"ตรึง"

กลอนเก้าคำจำไว้ด้อยไพเราะ
เขียนให้เหมาะแปดคำเพชรน้ำ"หนึ่ง
แต่ละวรรคหนักแน่นดุจแกน"กลึง"
ผู้อ่าน"จึง"จะชอบชมขอบคุณ

ส.เชื้อหอม...นักกลอนรางวัลพระราชทาน

ฉันทลักษณ์ อัปลักษณ์ หรือ?

โคลงฉันท์กาพย์กลอนร่ายหลายหลากรส
ล้วนมีกฏเกณฑ์กลมนต์อาถรรพ์
ส่วนร้อยแก้วแน่วแน่แต่ปางบรรพ์
กฏเกณฑ์พรรณาว่าไม่มี

เขียนได้ตามความเห็นเป็นอิสระ
ขาดฉันทลักษณ์เช่นเร้นศักดิ์ศรี
ไม่ต้องคล้องสัมผัสจัดวลี
ไม่พิถีพิถันกันจริงจัง

ส่วนร้อยกรองต้องเคร่งเพลงสัมผัส
ข้อความจัดจะแจ้งแฝงมนต์ขลัง
เสียงสั้นยาวก้าวก่ายให้ระวัง
จักถูกชังกระฉ่อนกลอนลิเก

สมัยเก่าเบาราณท่านมิเคร่ง
ปล่อยตามเพลงพาไปเหมือนไฉเฉ
เสียงสั้นยาวก้าวก่ายหมายคะเน
จักหันเหอย่างไรไม่พะวง

 สมัยนี้มีแปลกแหวกแนวหนัก
ฉันทลักษณ์เลื่อลอยปล่อยลืมหลง
บ้างเอาอย่างต่างชาติคาดคั้นลง
แล้วทะนงว่าแบบใหม่แสบทรวง

โบราณว่า"รู้มากยากนาน"แน่
เฉกคนแก่เรียนรู้เหมือนอยู่สรวง
แต่ใจต่ำทำว่าข้าเด่นดวง
เหมือนกับพวงมะเดื่อเน่าเนื้อใน

ส.เชื้อหอม...นักกลอนรางวัลพระราชทาน

ภาษาวิบัติ 

ฟังเขาอ่านกลอนกันทุกวันนี้
แล้วอยากหนีไปนอนตายก่อนเพื่อน
อักขระวิบัติสัมผัสเลือน
ดูเสมือนไร้ความรู้ตามกัน

ฉันอ่าน"ชั้น" สรรหาเอามาอ่าน
คำว่าท่านก็เหวี่ยงเป็นเสียง"ทั่น"
ไหมอ่าน"มั๊ย" ไม่คิดจิตผูกพัน
อารมณ์ผันฟุ้งเพลินจนเกินความ

ไม้อ่าน"ม้าย" กลายกลับเปลี่ยนศัพท์แสง
ได้ก็แผลงเป็น"ด้าย" คล้ายหยาบหยาม
ใต้อ่าน"ต้าย" กลายหมดไม่งดงาม
น้ำอ่าน"น้าม" น่าคิดเสียงผิดไป

เจ้าอ่าน"จ้าว" ร้าวฉานสถานหนัก
เขาก็ยักอ่าน"เค้า" เศร้าไฉน
เช้าอ่าน"ช้าว" ร้าวรวดปวดหัวใจ
เท้าก็ไพล่เป็น"ท้าว" ก้าวตามมา

เก้าอ่าน"ก้าว" ยาวออกไปนอกเสียง
เปล่าก็เบื่ยงเป็น"ปล่าว" ใช่กล่าวหา
เล้าอ่าน"ล้าว" ยาวข้ามไปสามวา
เหลาท่านว่า"หลาว" เลยเชยกันจริง

เต้าอ่าน"ต้าว" ราวกับศัพท์วิตถาร
ร้องให้อ่าน"ร้องห้าย" ทั้งชายหญิง
หรืออ่าน"รึ" ครึคระไม่ประวิง
ปล่อยใจดิ่งดักดานจึงทานทัด

ทั้งร้อยกรองร้อยแก้วต้องแน่วแน่
อย่าเอาแต่ตามใจให้วิบัติ
ขอวอนวานอ่านกันให้มันชัด
เพื่อช่วยพัฒนาภาษาไทย

ส.เชื้อหอม....นักกลอนรางวัลพระราชทาน

ขอฝากข้อมูลไว้เพียงนี้ก่อน

ขอขอบคุณครูบาอาจารย์ทุกท่าน

และขอขอบคุณผู้รักการร้องเล่นและแต่งกลอนสืบต่อกันมาทุกคน

ni_gul

อ้างอิง

ส. เชื้อหอม  จาก บลอกเกอร์ กันตวีโร http://www.oknation.net/blog/tomnon/2009/08/06/entry-1

กลอนแปดสุภาพ http://www.oknation.net/blog/tnitaram/2009/07/13/entry-1