กลอนสัมผัส/อีกครั้งกับเสรีภาพและข้อบังคับ, มรดกไทยที่ยากสลัดทิ้ง (มาปิ๊งที่โอเค)

เสรีภาพและขัอบังคับในคำประพันธ์ร้อยกรองไทยมีอะไรดี

เสรีภาพที่ประสานอยู่กับข้อบังคับในคำประพันธ์ร้อยกรองก่อจังหวะที่น่าสนใจเมื่อได้อ่าน ได้ฟัง เมื่อจำไปพูดออกเสียง หรือนำไปขับ ไปร้อง ย่อมก่อสัมผัสที่ สะดุด สนุก เศร้า สงบ รัญจวนใจ รื่นไหล แพรวพราว งดงาม และที่สุดสามารถก่อแรงบันดาลใจแก่ผู้คนมากมายได้  

"ใครใคร่ค้าม้าค้า ใครใคร่ค้าช้างค้า..."

ข้อดีของเสรีภาพและขัอบังคับดังว่านั้นสะท้อนวัฒนธรรมน่ารักที่คนไทยสืบทอดมายาวนาน

เสรีภาพที่ประสานอยู่กับข้อบังคับเหล่านี้มีอยู่ในคนไทยมาช้านานมีหลักฐานในหลักศิลาจารึกมาตั้งแต่ยุคสุโขทัย ซึ่งน่าจะนับเลยขึ้นไปยาวนานได้มากกว่านั้นอีก ....จนกลายเป็นนิสัยของคนไทยอย่างหนึ่ง สะท้อนออกมาในการเป็นคนเจ้าบทเจ้ากลอน และชอบในจังหวะที่สนุกสนานอิสระเสรีนั่นคือพื้นฐานที่เห็นได้ชัดในคนไทยทุกภาค แต่ไม่ใช่นิสัยที่เรามีได้เองโดยลำพัง ....

"ดูหนูสู่รูงู    งูฝูดฝู้หนูสู้งู
ดูหนูสู้งูอยู่     รูปมู่ทู่หนูมูทู"

อลังการทางภาษามาจากการประสานเรียงร้อยส่วนที่แตกต่างให้ดูงดงามไปด้วยกัน

เสรีภาพที่ประสานอยู่กับข้อบังคับเหล่านี้นับเป็นอลังการทางภาษาอย่างหนึ่งที่คนนิยมกันในทุกชาติทุกภาษาอยู่แล้ว เพราะพื้นฐานของคำที่คนเราพูดมันย่อมเอื้อต่อจังหวะที่น่าจดจำอยู่ทุกชาติอยู่แต่เดิม ซึ่งไทยเรานั้นก็รับหลักการหลายอย่างมาจากชาวอินเดียมาเพิ่มเติมเสริมเข้าไปอีกด้วยภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทยที่สืบทอด ปรับใช้ จนลงตัวมาถึงปัจจุบัน

ถ้อยคำภาษาย่อมมีกาลสมัย สื่อสนองความสนใจคนร่วมยุคเดียวกันก่อน แล้วค่อยส่งทอดสู่รุ่นลูกรุ่นหลาน

ภาษาย่อมมียุคสมัย ภาษายุคอยุธยาตอนต้นย่อมใช้สื่อกับคนยุคอยุธยาตอนต้นให้เข้าใจได้ง่าย คนยุคต้นรัตนโกสินทร์ก็มีภาษาของยุคต้นรัตนโกสินทร์ ซึ่งล้วนเป็นถ้อยคำศัพท์แสงที่แตกต่างจากยุครัตนโกสินทร์ปัจจุบันซึ่งบางอย่างคงยากที่จะสื่อกับคนในยุครัตนโกสินทร์ในปัจจุบันได้ จึงจำเป็นที่คนยุคนี้ผู้รักในร้อยกรองไทยจักต้องถ่ายทอดภูมิปัญญาของคนรุ่นเก่าสู่คนรุ่นเดียวกันในภาษาของยุคใหม่ด้วยคำที่แตกต่างอย่างใหม่ๆ ยิ่งมีการสืบสานมีการประพันธ์ต่อเนื่อง แต่งเล่นกันต่อเนื่องอยู่แพร่หลาย ย่อมเป็นผลตกสู่คนยุคลูกหลานของเราในอนาคตได้ต่อไปอีกยาวนาน และอาจก่อข้อบังคับแบบใหม่ เสรีภาพแบบใหม่ขึ้นได้อีกด้วย นี่คือความอลังการ เป็นมรดกไทยที่งดงามอลังการ

"อิมัสมิงริมฝั่ง อิมังปลาร้า..." (สุนทรภู่)

ผูกพันคุ้นเคยแต่ไม่เคยคิดอยากแต่งเอง

ผู้เขียนเองผูกพันกับคำประพันธ์ร้อยกรองมาตั้งแต่ยังอ่านหนังสือไม่ออก ได้จากเพลงที่ได้ฟัง เพลงกล่อมนอน เพลงลูกทุ่ง เพลงพื้นบ้าน ลิเก ลำตัด เมื่ออ่านเขียนได้ ก็เจอะเจอตลอดในบทเรียน ทั้งนิทานร้อยบรรทัด บทท่องอาขยาน แม้แต่สูตรคูณที่ครูให้ท่องก่อนโรงเรียนเลิกทุกวันก็มีจังหวะสนุก มันติดอยู่ในหัวมานาน แทรกซึมอยู่โดยไม่รู้สึกตัว ผู้เขียนนั้นเดิมก็รับรู้และใช้มันอย่างผิวเผิน ใช้ภาษาและคำ และท่องกลอนโคลงไปอย่างนั้นเอง สนุกแต่ก็แค่พูด ฟัง และอ่านจากผลงานของคนอื่น ผู้เขียนเรียนทางสายวิทยาศาตร์ และไม่เคยเน้นเรื่องผลการเรียนทางภาษาเท่าไรนอกจากเป็นพื้นฐานในการสอบเอนทรานซ์เท่านั้น

"เมื่อนั้นพลายแก้วแววไว    เมื่อบิดาบรรลัยแม่พาหนี
ไปอาศัยอยู่ในกาญจนบุรี       กับนางทองประศรีผู้มารดา"
                                                         (ขุนช้างขุนแผน)

แรงบันดาลใจที่เร้าให้ลุกมาแต่งโคลงห้าบทแล้วใส่ซองถือไปส่งเองกับมือ เพื่อ....

จนเมื่อไม่นานมานี้ ในปีที่มีการเตรียมเฉลิมฉลองวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงครองราชย์ครบหกสิบปี จึงเข้าร่วมตามโฆษณาหนึ่งที่ชวนแต่งโคลงสี่สุภาพ 5 บท เพื่อสดุดีพระองค์ แต่งโดยใช้ความจำจากโคลงต้นแบบ จำได้ว่า เอกเจ็ด โทสี่ แต่จำผังตำแหน่งบังคับไม่ได้ชัดเจน ... ภายหลังแต่งเสร็จส่งไปร่วมประกวดดิบดี จึงค่อยมาหาหนังสือเกี่ยวกับการแต่งโคลง หาหนังสือวรรณคดีแบบเรียนเก่าๆ มาตรวจภายหลัง ผลงานคือมั่ว ผิดผังบังคับอุตลุดเลยค่ะ   อายจัง...

บล็อกเกอร์ NUAL
http://www.oknation.net/blog/narisza 

เล่นแล้วเห็นข้อดีจึงอยากชวนไปสนุกด้วยกัน

แต่ที่ได้มาคือความสนุกระหว่างที่คิดคำมาแต่ง นึกเรื่องมาร้อยเรียง และการจัดลำดับความที่ร้อยเรียง ...ประทับใจมากเพราะเป็นเรื่องไม่เคยได้ทำเองมาก่อน ก่อความรู้สึกแปลกใหม่ สนุกกับงานเขียนคำประพันธ์ที่เราผลิตเอง มีความสุข ดื่มด่ำเลยก็ว่าได้ จึงหันมาหาตำราอ่าน คิดทบทวนหาข้อมูลเพื่อเขียนเป็นการใหญ่ กอปรกับพี่สาวบล็อกเกอร์ NUAL ชวนมาสู่สังคมโอเค... เธอชวนว่าน่าจะตรงกับความสนใจ เพราะมีทั้งเรื่องของภาพวาดสีน้ำ เรื่องดูหนัง ฟังเพลง การเมือง การหาความรู้นานา ...ไม่ต้องบอกก็คงเห็นแล้วนะคะว่าผู้เขียนติดหนับเข้าให้ ... ปีกว่าแล้วที่วนเวียนอยู่ในนี้แทบทุกวัน แต่งโคลงกลอนบ่อยๆ ตามแรงบันดาลใจจากเรื่องต่างๆ ของมิตรมากมายในโอเคบล็อกแห่งนี้ สนุกมากค่ะ

เมื่อสนุก และคลุกคลีมากเข้าจึงอยากชวนคนอื่นบ้างค่ะ จึงค้นหาข้อมูลที่ได้นำมาลง ส่วนหนึ่งเพื่อเก็บรวบรวมเป็นบันทึกความสนใจในครั้งหนึ่งของชีวิตด้วย และเผื่อให้คนที่สนใจได้มาร่วมอ่านด้วยกัน ร่วมสนุกด้วยกัน..อาจมีข้อมูลจากแหล่งความรู้ไม่กี่ทางซึ่งนั่นอาจไม่กว้างพอแต่ก็ขอบันทึกลงไว้ก่อน คิดไว้ว่าหากผู้รู้คนใดผ่านมาอ่านเจอคงจะช่วยติติงแก้ไขให้...ดีใจค่ะ ที่มีกัลยาณมิตรมากมายมาให้ความคิดเห็นไว้ ซึ่งเป็นประโยชน์ในการต่อยอดทางความคิดให้แก่ผู้เขียนเป็นอันมาก ขอขอบคุณอย่างยิ่ง

โลกนี้คืออะไรแน่?

• โลกนี้คือ ถ้ำมืด ไม่เห็นแสง
  ไม่มีความ แจ่มแจ้ง ไม่เฉลียว
  คิด-พูด-ทำ โมหา ไปท่าเดียว
  ลองคิดเที่ยว โลกสว่าง ข้างหน้ากัน!

• โลกนี้คือ ร่มไม้ ได้อาศัย
  บัดเดี๋ยวใจ พักร้อน แล้วผ่อนผัน
  ออกไปสู่ โลกอื่น อีกหมื่นพัน
  ไยยึดมั่น หมายมี โลกนี้นาน!
  
                              (พุทธทาส)

มรดกไทยแสนล้ำค่ายิ่ง

จะขอเน้นว่าเสรีภาพที่ประสานอยู่กับข้อบังคับในร้อยกรองไทยนั้น คือสัมผัสบังคับและสัมผัสไม่บังคับ หรือสัมผัสนอกและสัมผัสในนั่นเอง สัมผัสบังคับเป็นการบังคับที่ก่อความท้าทายคิดค้นสร้างสรรค์ภายใต้ความกดดันบีบบังคับเพราะไม่ง่าย ส่วนสัมผัสไม่บังคับนั้นเป็นอิสระของผู้แต่งคำประพันธ์นั้นๆ ที่จะใช้หรือไม่ใช้ก็ได้ มันเป็นเรื่องที่ง่ายกว่าและสุนทรีกว่า อิสระแบบนี้ก็ก่อจินตนาการสูงเช่นกัน ทั้งสองประสานนี้มันช่างงดงามลงตัว เหมือนอาหารไทยที่มีเผ็ด มีขม ก็มักมี เปรี้ยว หวาน มัน หรือเค็ม ปะปน นี่คือลักษณะอย่างไทย ที่ผู้เขียนเพิ่งจะได้สำนึกรับรู้ และนึกขอบคุณบรรพบุรุษนานาของคนไทยที่สืบสานส่งต่อมายังรุ่นเรา เป็นมรดกไทยที่ล้ำค่า น่าคิดสืบสาน และน่าหลงใหลยิ่งนัก 

จะดูโลกแง่ไหนดี?

• จงดูเถิด โลกนี้ มีหลายแง่
  ดูให้แน่ น่าสรวล เป็นชวนหัว
  หรือชวนเศร้า โศกสลด ถึงหดตัว
  ดูให้ทั่ว ถ้วนความ ตามแสดง
• จะดูมัน แง่ไหน ตามใจเถิด
  แต่ให้เกิด ปัญญา มาเป็นแสง
  ส่องทางเดิน ชีวา ราคาแพง
  อย่าให้แพลง พลาดพลั้ง ระวังเอย ฯ
  
                                 (พุทธทาส)

ตอนนี้ผู้เขียนยังลงเรื่องสัมผัส ฉันทลักษณ์ ไม่ครบถ้วน จะนำทยอยลงต่อไป ... เข้ามาช่วยกันส่งเสริมการประพันธ์ร้อยกรองไทยด้วยกันนะคะ หากช่วยกรุณาบอกแหล่งอ้างอิงข้อมูลให้ก็จักขอบคุณยิ่งๆ เลยละค่ะ

***

หมายเหตุแด่ประเทศชาติไทยเรา

เสรีภาพ และหน้าที่ข้อบังคับ ต่างมีข้อดีในตัว
จินตนาการที่ดีก็เกิดได้จากทั้งสองสิ่งที่ดูเหมือนแตกต่าง แต่มีประโยชน์ทั้งคู่
อยู่ที่เราจะมองเห็นคุณค่าและประโยชน์ของมัน
...ดังนั้น...
หากอยากได้เสรีภาพ ก็จงยืดอกรับผิดชอบต่อหน้าที่ให้เต็มภาคภูมิ
...อะแฮ่ม...!
นี่คือความงดงามของประชาธิปไตยแบบไทยๆ ที่เรามีมานานแล้ว ลองทบทวนดูเถิด

+*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+

ลองย้อนอ่านเรื่องก่อนหน้าที่เกี่ยวเนื่อง

กลอนสัมผัส/ บังคับหรือตามใจแบบไทยแท้
ที่ก่อจังหวะเฉพาะแสนสนุกแบบไทยๆ ?

http://www.oknation.net/blog/tnitaram/2010/07/12/entry-2