ศูนย์วิจัยป่าชายเลนหงาว
หมู่ 4 บ้านล่าง ตำบลหงาว อำเภอเมือง จังหวัดระนอง
พฤษภาคม 2558

ทางเดินคอนกรีต นำฉันมาจนสุดทางที่ริมคลอง

ข้างหน้าสะพานหักไม่สามารถข้ามฝั่งไปได้

นั่นซีนะ ... ถอยหลังบ้างจะเป็นไร ข้างหน้ามีอุปสรรค มีปัญหาอยู่มากมาย จะดันทุรังไปทำไม ไม่ใช่ขลาดกลัว เพียงแต่รอเวลา...เมื่อพร้อม

บางครั้ง การนิ่งๆอยู่กับที่ สิ่งดีๆก็มาหาเราเอง เพียงแต่รู้จักที่จะรอคอยเท่านั้น

อย่างเช่นการดูนกนี่เป็นไร

สีฟ้าสดใส ของนกกระเต็นอกขาวมองเห็นได้ถนัดตาในร่มไม้ป่าโกงกางฟากขะโน้น สองตัวสลับกันโฉบลงน้ำ โผขึ้นมาพร้อมกับปลาตัวน้อยในปาก ขยับพลิกให้ด้านหัวของปลาลงคออย่างแม่ยำ คือการเรียนรู้ตามธรรมชาติ ถ้ากลืนด้านหางปลาลงไป เกล็ดปลา เหงี่ยงปลาจะย้อนตำคอตายเอาง่ายๆ

รอบตัว ... คือป่าโกงกางสูงใหญ่ เรียงรายลำต้นเสมอกันแทบไม่มีช่องว่าง

ที่นี่ ... ศูนย์วิจัยป่าชายเลนหงาว จังหวัดระนอง

ถ้าเป็นนักท่องเที่ยวอย่างเมื่อสิบปีก่อน คงผ่านเลยไปสู่จุดหมายอื่นอย่าง บ่อน้ำแร่ ชายหาด หรือเกาะแก่งต่างๆ

แต่ที่นี่กลับเป็นจุดหมายแรกๆของคนดูนกเมื่อมาทางภาคใต้

สวยงาม สมบูรณ์ขนาดนี้สมแล้วที่เป็น "พื้นที่สงวนชีวมณฑล" อีกหนึ่งหน่วยของการอนุรักษ์ที่เราไม่ค่อยจะคุ้นเคยกันนัก

พื้นที่สงวนชีวมณฑล คือพื้นที่อนุรักษ์สังคมพืชและสัตว์ในระบบนิเวศที่เป็นธรรมชาติ เพื่อรักษาความหลากหลายทางพันธุกรรม และเพื่อใช้เป็นแหล่งศึกษาวิจัยทั้งในสภาพแวดล้อมที่เป็นธรรมชาติและที่ถูกเปลี่ยนแปลงไป แบ่งเป็น 3 โซน คือ โซนแกนกลางมีประมาณ 80,000ไร่  โซนกันชน มีประมาณ 50,000 ไร่และโซนรอบนอก 50,000 ไร่ ซึ่งโซนแกนกลางและโซนกันชนสามารถเข้าไปใช้ประโยชน์ในการศึกษาวิจัย แปลงสาธิต และส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ส่วนโซนรอบนอก ซึ่งเป็นเขตที่ประชาชนอาศัยอยู่ ควรมีกิจกรรมที่สอดคล้องกับการอนุรักษ์ทรัพยากรชายฝั่งทะเล เช่น การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำชายฝั่ง เลี้ยงปลาในกระชัง ต้องไม่มีผลกระทบต่อระบบนิเวศชายฝั่ง

สภาประสานงานนานาชาติด้านมนุษย์และชีวาลัย (The Man and the Biosphere International Co-ordinating Council) จะเป็นผู้ประกาศ ประเทศไทยเข้าร่วมโปรแกรมมนุษย์และชีวมณฑล ในปี พ.ศ. 2519 ปัจจุบันมีพื้นที่สงวนชีวมณฑล รวม 4 แห่ง 

1.พื้นที่สงวนชีวมณฑลสะแกราช และสถานีวิจัยสิ่งแวดล้อม สะแกราช จังหวัดนครราชสีมา

2.พื้นที่สงวนชีวมณฑลแม่สา ห้วยคอกม้า จังหวัดเชียงใหม่

3.พื้นที่สงวนชีวมณฑลสวนสัก ห้วยทาก จังหวัดลำปาง

และ 4.พื้นที่สงวนชีวมณฑลป่าชายเลนจังหวัดระนอง เขตอนุรักษ์ป่าชายฝั่ง ป่าชายเลน หญ้าทะเลและสัตว์ต่างๆ เพื่อศึกษาการวิจัยความหลากหลายของสภาพแวดล้อม ทั้งภายในประเทศและความร่วมมือระหว่างประเทศ

ระหว่างเดินดูนกไปตามทางคอนกรีตที่เลาะผ่านป่าโกงกางในลักษณะวงกลม ประมาณสองกิโล สังเกตุเห็นสิ่งหนึ่งลักษณะคล้ายกระชังวางอยู่ตามโคนต้นโกงกางเป็นระยะ แล้วก็มีเจ้าหน้าที่มาเก็บใบไม้ในกระชังไป อันนี้ก็เป็นหนึ่งในงานวิจัย ตามโครงการศึกษาการร่วงหล่นและการย่อยสลายของซากพืชในป่าชายเลน เศษใบไม้ ซากพืชเมื่อร่วงหล่น จะย่อยสลายกลายเป็นธาตุอาหาร ให้กับสัตว์น้ำ การวิจัยทำให้ทราบถึงปริมาณธาตุอาหาร และปริมาณการเก็บกักคาร์บอนในส่วนของซากพืช ซึ่งก็นึกไม่ถึงว่าจะมีงานวิจัยลักษณะนี้ เชื่อว่าจะนำมาซึ่งการดำรงอยู่อย่างยั่งยืนของป่าชายเลนหงาว

ความหลากหลายของป่าชายเลนหงาว

วันนี้ ... ช่างต่างจากวันแรกที่ถึง

นกกระเต็นแดง 

ร้องรับดังลั่นป่า บินเกี้ยวกันไปมารอบแล้วรอบเล่า วันก่อนเงียบเหงาไม่เห็นเลยแม้แต่เงา

โดยปกตินกกระเต็นทุกชนิดจะรักสันโดษ ชอบหากินตามลำพัง

อยู่ได้ในป่าหลายประเภท ที่มีแม่น้ำลำธาร ระดับความสูงถึง 900 เมตร

นกหัวขวานสี่นิ้วหลังทอง Greater Flameback

ตัวผู้ - หน้าผากและหงอนแดง

ตัวเมีย - หน้าผากและหงอนดำ

คู่รักสองตัวนี้มาต้อนรับก่อนจะเดินลงไปป่าชายเลน บนยอดไม้

หัวสีแดงของตัวผู้ แดงสดยามต้องแสงแดด ลายขาวสลับดำบนหน้าราวกับใส่หน้ากาก

นกหัวขวานเขียวคอเขียว Streak-breasted Woodpecker

พ่อ แม่ ลูก มาด้วยกัน ตัวลูกขนยังอ่อนจึงดูขยุกขยุยยุ่งเยิงมาก

ตัวผู้ - กระหม่อมและท้ายทอยสีแดง

ตัวเมีย - กระหม่อมและท้ายทอยสีดำ

คล้ายนกหัวขวานเขียวป่าไผ่ แต่คอมีสีเขียวมีลายขีดขาวต่อเนื่องไปถึงลำตัวด้านล่าง

นกบั้งรอกเล็กท้องแดง Chestnut-bellied Malkoha

บินมาหาจากด้านหลังอย่างไม่ทันตั้งตัว จากนั้นก็มุดๆไปในป่าโกงกาง วิ่งตามจนเหนื่อย
ตอนแรกก็งงๆกันว่าจะเป็นบั้งรอกชนิดไหนระหว่าง นกบั้งรอกเล็กท้องเทา และ นกบั้งรอกเล็กท้องแดง
ทั้งสองชนิดเป็นนกถิ่นใต้  PAGE FB ปักษิณนกถิ่นใต้ เขาบอกให้ดูจุดต่างที่สีบริเวณหนังตา
ของนกบั้งรอกเล็กท้องเทา จะมี “สีแดงสด” หรือในมุมที่แสงทึบๆจะเห็นเป็น “สีแดงคล้ำ”
ส่วนสีบริเวณหนังตา ของนกบั้งรอกเล็กท้องแดง จะเป็น “สีส้มอมแดง” และหนังตานี้จะหนาชัดเจน

นกกินแมลงป่าโกงกาง White-chested Babbler

ตัวเล็กนิดเดียว หากินอยู่ตามรากระเกะระกะของต้นโกงกาง สีสันไม่ได้สวยงามอะไร แต่เสียงเพราะกังวานมาก

นกแต้วแล้วป่าโกงกาง Mangrove pitta

กำลังขยันทำรังบนยอดไม้ สูงจากพื้นดินกว่า 5-6 เมตร โดยปกตินกแต้วแล้วจะทำรังในอยู่กับพื้น หรือสูงจากพื้นไม่มากนัก

นกกระเต็นใหญ่ปีกสีน้ำตาล Brown-winged Kingfisher

 

Henry Mancini - "The Thorn Birds" Theme